Κρατική επιχορήγηση ή λουκέτο; Ποιο είναι το μέλλον των μικρών θεάτρων;

Το ΕΜΚΕΘΙ συγκροτήθηκε πριν από δυόμισι περίπου χρόνια και σήμερα έχει περισσότερα από 85 μέλη. Είναι γεγονός ότι η δουλειά του είναι ιδιαίτερα δύσκολη καθώς τα θέματα που καλείται να επιλύσει σκοντάφτουν σε απαρχαιωμένους νόμους, γραφειοκρατικές αγκυλώσεις και φορολογικά παράλογα, που, δεδομένης της κρίσης, καθιστούν την επιβίωση των μικρομεσαίων κυρίως θιάσων από δύσκολη έως απαγορευτική. Κυρίως όμως έχει ν’ αντιμετωπίσει το έλλειμμα μιας σαφούς πολιτικής για τον πολιτισμό που διακρίνει τις ηγεσίες του ΥΠ.ΠΟ τις τελευταίες δεκαετίες.

Μέχρι σήμερα κάθε συζήτηση που ενέπλεκε το ΥΠ.ΠΟ και τους θιάσους εξαντλούνταν στο θέμα των επιχορηγήσεων. Έχουν γραφτεί και ειπωθεί πάρα πολλά για το “θολό” καθεστώς μέσα απ’ το οποίο διανέμονταν το κρατικό χρήμα στις εποχές που “λεφτά υπήρχαν”. Είναι σίγουρο ότι όλα τα προηγούμενα χρόνια, χάρη στο θεσμό των επιχορηγήσεων πολλοί αξιόλογοι ηθοποιοιοί, σκηνοθέτες, συγγραφείς, σκηνογράφοι κ.α. κατάφεραν να παράξουν ουσιαστικό καλλιτέχνικό έργο. Είναι επίσης σίγουρο ότι πολλά χρήματα δόθηκαν χατηρικά, χωρίς διαφανείς διαδικασίες και κατασπαταλήθηκαν σε αμφιβόλου ποιότητας παραστάσεις. 

Σήμερα, η λέξη κρατική “επιχορήγηση” ακούγεται σαν ανέκδοτο. Όχι φυσικά γιατί ο Πολιτισμός δεν θα πρέπει ν’ αποτελεί βασική μέριμνα του κράτους, καθώς αν μη τι άλλο είναι ένα από τα ελάχιστα “προϊόντα” που είμαστε σε θέση να παράγουμε μόνοι μας και να εξάγουμε ως χώρα. Και είναι αυτονόητο ότι είναι η μόνη ασπίδα που έχουμε ενάντια στο φασισμό, τη βία και τη μισαλλοδοξία. Ωστόσο σε μια εποχή που το κράτος χρωστάει παντού, είναι μάλλον ματαιοπονία να πρσπαθούμε να επιστρέψουμε στο παλαιό -και διάτρητο- καθεστώς της κρατικοδίαιτης Τέχνης.

Δεν αμφισβητεί κανείς ότι οι θίασοι έχουν κάθε δικαίωμα να διεκδικούν όσα τους χρωστάει το ΥΠ.ΠΟ. Είναι ποσά που είχαν εγκριθεί με υπουργικές υπογραφές, βάση των οποίων έστησαν τις παραγωγές τους και για τα οποία τελικά φορολογήθηκαν παρόλο που δεν τα εισέπραξαν μέχρι σήμερα. Όπως ανέφεραν οι εκπρόσωποι του ΕΜΚΕΘΙ, από τη σεζόν 2011-2012, μόνο οι 28 από τους 60 θιάσους που δικαιούνταν επιχορήγηση έλαβαν το μόλις ¼ του ποσού που τους αναλογούσε, ενώ δεν έχουν ακόμα απάντηση για το πότε και εάν θα εισπράξουν τα υπόλοιπα.

Ωστόσο, ελπίζουμε ότι η διεκδίκηση της ΕΜΚΕΘΙ δεν θα εστιάσει και ούτε θα εξαντληθεί σ’ αυτό. Τα πρώτα δείγματα από τις δράσεις της είναι θετικά. Όπως ανακοίνωσαν, στόχος τους είναι να δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις ώστε να είναι σε θέση να αναζητούν εναλλακτικές μορφές χρηματοδότησης, να μπορούν οι μη κερδοσκοπικοί θίασοι να εντάσσονται σε Ευρωπαϊκά προγράμματα και ΕΣΠΑ αλλά και να αλλάξει ο νόμος που αφορά την ιδιωτική πολιτιστική χορηγία, ώστε να δοθούν κίνητρα στους ιδιώτες να χρηματοδοτούν το θέατρο. Ωστόσο δεν εγκαταλείπουν τον αγώνα της κρατικής επιχορήγησης και τη διεκδίκηση κωδικού στον κρατικό προϋπολογισμό. Παράλληλα, ένας ακόμα στόχος της ΕΜΚΕΘΙ είναι να ξεκαθαριστεί το καθεστώς λειτουργίας των θεατρικών σκηνών καθώς ο νόμος που ψηφίστηκε πρόσφατα, έχει πολλές ασάφιες και ερμηνεύεται κατά το δοκούν από τις υπηρεσίες του Δήμου Αθηναίων, χωρίς να εκδίδονται τελικά νόμιμες άδειες.

Σε μια φάση που η οικονομία καταρρέει το ν’ αναλώνεσαι σε αντεκδικήσεις με επιχείρημα “γιατί να παίρνει λεφτά το Μέγαρο και όχι εμείς” είναι μάλλον άτοπο. Όπως επίσης είναι ανούσιο να επαφίεσαι στην “καλλιτεχνική ευαισθησία”  και το κριτήριο του εκάστοτε Yπουργού Πολιτισμού για επιχορηγήσεις που εάν τελικά δοθούν, ποτέ δεν καλύπτουν όλους. Η ουσία είναι να χαραχτεί μια σαφής πολιτιστική πολιτική μ’ ένα φορολογικό και νομικό πλαίσιο που δεν “στραγγαλίζει” τους θιάσους και τους επιτρέπει να δραστηριοποιηθούν. (Είναι χαρακτηριστικό πως τα θέατρα έχουν συντελεστή φορολογίας 25% – κατά 5% υψηλότερο από των εταιριών κερδοσκοπικού χαρακτήρα – πληρώνουν ΦΠΑ 23% και ειδικό φόρο επί του εισιτηρίου 6.5%. Επιπλέον επιβαρύνονται φορολογικά με παράλογους τρόπους, όπως πχ ότι οι αμοιβές και το ασφαλιστικό κόστος των μελών της Αστικής Μη Κερδοσκοπικής Εταιρείας, τα οποία εργάζονται ως καλλιτέχνες σε παραγωγές της, δεν γίνονται αποδεκτά ως έξοδα, με αποτέλεσμα τη διπλή φορολόγησή τους, κ.α)

Με λίγα λόγια είναι αναγκαίο να θεσμοθετηθούν οι συνθήκες ώστε όποιος θέλει να δραστηριοποιηθεί στο χώρο του θεάτρου να μπορεί να στηριχθεί στις δυνάμεις του,  ν’ αναζητήσει χορηγούς οι οποίοι θα έχουν ουσιαστικά κίνητρα να χρηματοδοτήσουν ένα καλλιτεχνικό έργο. Όλα τ’ άλλα το μόνο που κάνουν είναι να διαιωνίζουν ένα κλίμα μιζέριας και στείρας διεκδίκησης που όχι μόνο δεν διασφαλίζει τους καλλιτέχνες αλλά δίνει πάτημα σε όσους μιλούν για κρατικοδίαιτο πολιτισμό.

Το ΔΣ της ΕΜΚΕΘΙ έχει προγραμματίσει μια διημερίδα στις 26 & 27 Απριλίου όπου θα συζητηθούν όλα τα θέματα που αφορούν τις επικείμενες δράσεις της. Αναμένουμε λοιπόν εκεί να μην ακούσουμε μόνο “γκρίνιες” για τις μη δοθείσες επιχορηγήσεις αλλά συγκεκριμένες και ρεαλιστικές προτάσεις για δράσεις και αλλαγές σε νόμους και θεσμούς που θα εξασφαλίσουν την αξιοπρεπή επιβίωση και το μέλλον του ελεύθερου θεάτρου.

Μάρη Τιγκαράκη