Κομμουνισμός επί σκηνής…

Γεγονός είναι ότι υπήρξαν αρκετές παραστάσεις με αυτή τη θεματολογία, η οποία δεν θίγεται συχνά. Είναι ένα ενδιαφέρον φαινόμενο, καθώς, ενώ υπήρξαν πολλές παραστάσεις που εκθέτουν τις αδυναμίες του καπιταλισμού ή διαφόρων εθνικιστικών ολοκληρωτισμών, σπάνια βλέπαμε παραστάσεις συγγραφέων που στυλιτεύουν τα όσα συνέβαιναν στις χώρες του λεγόμενου «Υπαρκτού Σοσιαλισμού».

Ίσως είναι η ανάγκη να ειπωθεί και αυτή η πλευρά της ιστορίας, ώστε να είναι πιο ισορροπημένη η κρίση μας για τα γεγονότα. Ίσως απλώς να υπάρχει ένας κορεσμός του ρεπερτορίου και θεατρικές ομάδες να ψάχνουν έργα και από αυτή την πλευρά. Ίσως, ακόμα, τώρα πια, με το τέλος των μεγάλων ιδεολογιών, να είμαστε σε θέση να δούμε κάποια πράγματα πιο ψύχραιμα και με μεγαλύτερη απόσταση.

Ίσως να είναι και η επίδραση μιας φημισμένης παράστασης του Μπομπ Ουίλσον “Old Woman” με πολύ διάσημους πρωταγωνιστές τον Ουίλλεμ Νταφόε και τον Μιχαήλ Μπαρίσνικοφ πάνω στο έργο ενός συγγραφέα που υπέστη τεράστιους διωγμούς από το σταλινικό καθεστώς, του Δανιήλ Χαρμς, που ανέβηκε το περασμένο Καλοκαίρι στην Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών για το Φεστιβάλ Αθηνών.

Έτσι, αρκετές παραστάσεις προέρχονται από θεατρικά έργα και μυθιστορήματα συγγραφέων του ανατολικού μπλοκ ή δραματουργών που ασχολήθηκαν με το θέμα, όπως ο Ισπανός  Juan Mayorga. Συγκεκριμένα είδαμε φέτος:

– Ρωμαϊκό Λουτρό: Η έξυπνη κι αιχμηρή κωμωδία του αναγνωρισμένου διεθνώς βούλγαρου δραματουργού Στάνισλαβ Στρατίεβ, σε σκηνοθεσία Κώστα Παπακωνσταντίνου ανέβηκε φέτος στο θέατρο Σημείο. Μια όμορφη κωμωδία με έντονες πολιτικές αιχμές για το πολιτικοκοινωνικό μπάχαλο, το όργιο γραφειοκρατίας και τις προσωπικές πολιτικές που επικρατούσαν στη Βουλγαρία τη δεκαετία του 70. Για όσους δεν την είδαν και ενδιαφέρονται, η παράσταση θα συνεχιστεί και του χρόνου.

Η ιστορία: Ένας άνθρωπος καταφέρνει μετά από χιλιάδες αιτήσεις να γίνει δεκτό το αίτημα του να πάει διακοπές το καλοκαίρι. Και γυρίζοντας βλέπει ότι στο σπίτι του έχει ανακαλυφθεί ένα ρωμαϊκό λουτρό. Το αποτέλεσμα είναι ένα γραφειοκρατικό όργιο. Ο νόμος, αναγνωρίζει στον ιδιοκτήτη το δικαίωμα να συνεχίσει να ζει στο σπίτι του, ενώ δεν αφήνει να φύγει το λουτρό από εκεί μέσα. Ούτε του δίνει άλλο σπίτι, για να μείνει. Ο φιλόδοξος αρχαιολόγος θεωρεί τον χώρο των ανασκαφών «τσιφλίκι» του. Οι αντιφάσεις του νόμου και το μπάχαλο της κρατικής γραφειοκρατίας επιβάλλουν ακόμα και την παρουσία ενός ναυαγοσώστη καθώς θεωρείται υδάτινη δεξαμενή.

–Διαβολιάδα του Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ: Ανέβηκε στο Bios σε σκηνοθεσία Ελεάνας Τσίχλη. Η σκηνοθέτης μετά την “Χαμένη τιμή της Καταρίνα Μπλουμ”, του Χάινριχ Μπελ, που στυλιτεύει το κατεστημένο και τον κίτρινο τύπο της Δυτικής Γερμανίας, ασχολήθηκε φέτος με ένα έργο του Ανατολικού μπλοκ. Το αφήγημα του διάσημου Ρώσου συγγραφέα «Η Διαβολιάδα» ήταν γεμάτο με αιχμές εναντίον του νεοσύστατου τότε καθεστώτος. Το αποτέλεσμα ήταν να λογοκριθεί και να αποσυρθεί το 1925.
Η παράσταση πήρε παράσταση και  θα συνεχιστεί κάθε Δευτέρα και Τρίτη στο Bios από 12 ως 21 Μαΐου. 

-«Γράμματα αγάπης στον Στάλιν»: Με το θέμα του Μπουλγκάκοφ και την καλλιτεχνική του εξαφάνιση από το σταλινικό καθεστώς αχολείται και η παράσταση «Γράμματα αγάπης στον Στάλιν» που ανεβαίνει στο Studio Μαυρομιχάλη σε σκηνοθεσία Δημήτρη Μυλωνά. Αυτή τη φορά το έργο είναι ενός Ισπανού συγγραφέα, του Juan Mayorga. Ο Ισπανός δραματουργός δημιούργησε μια φανταστική σχέση μεταξύ του Στάλιν και του Μπουλγκάκοφ, μέσα στην σφαίρα της φαντασίας του συγγραφέα. Η καταπίεση του καλλιτέχνη, ο φόβος για την επιβίωση, η μικρότητα και το μεγαλείο και διάφορα ηθικά διλήμματα τίθενται στο θεατρικό αυτό έργο. Η παράσταση θα συνεχιστεί μέχρι τις 23 Μαΐου, Τετάρτη, Πέμπτη και Παρασκευή 21:15.
 

–Ζητείται Κλόουν ηλικιωμένος: Το έργο του Ματέι Βίσνιεκ ανέβηκε φέτος στο Θέατρο Κεφαλληνίας σε σκηνοθεσία Μαρίας Ξανθοπουλίδου. Γράφτηκε το 1987, όταν το καθεστώς Τσαουσέσκου στη Ρουμανία ήταν στα τελευταία του. Η υπόθεση του έργου αφορά τρεις άνεργους κλόουν σ’ ένα χώρο αναμονής. Και οι τρεις περιμένουν για μια αγγελία που γράφει ότι ζητείται ένας κλόουν ηλικιωμένος. Με στοιχεία θεάτρου του παραλόγου ο  δραματουργός, που είναι συμπατριώτης του Ιονέσκο, καταγράφει το παράλογο της κοινωνίας της χώρας του. 

ΥΓ: Αναφορές σε πρακτικές που εφαρμόστηκαν από κομμουνιστικά καθεστώτα -και ιδίως στην κολεκτιβοποίηση της αγροτικής παραγωγής- μπορεί κανείς να υποθέσει ότι υπάρχουν και στις “Αλεπούδες” της Dawn King, που ανέβηκε στο θέατρο Επί Κολωνώ σε σκηνοθεσία Έλενας Σκότη. Όμως, δεν εντάσσεται στην παραπάνω λίστα. Το συγκεκριμένο έργο δεν αναφέρεται σε κάποιο υπαρκτό καθεστώς, αλλά σε έναν φανταστικό ολοκληρωτισμό, που αντλεί στοιχεία από διάφορα καθεστώτα, που εμφανίσθηκαν κατά καιρούς στην πολιτική ιστορία της ανθρωπότητας.

Γιώργος Σμυρνής