Λίλλυ Μελεμέ: Το θέατρο δεν μπορεί να είναι αποκομμένο από την πραγματικότητα!

Η Λίλλυ Μελεμέ, με πολύ σημαντικές θεατρικές σπουδές  έχει συμπληρώσει 15 χρόνια εργαζόμενη στο θέατρο, ως ηθοποιός,  ως βοηθός σκηνοθέτη (συνεργαζόμενη με τους Στάθη Λιβαθινό, Κώστα Τσιάνο, Λυδία Κονιόρδου, Νικίτα Μιλιβόγιεβιτς κ.α.) αλλά και από το πόστο του σκηνοθέτη σε πολλές παραστάσεις σε θέατρα της Αθήνας. Τη φετινή σεζόν υπέγραψε τη σκηνοθεσία στη τη Γέρμα του Λόρκα, αλλά και στο έργο “Αρκετά πια με την Αντέλα” του Δημήτρη Καρατζιά, που βασίζεται στο Σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα του Ισπανού συγγραφέα (είναι κάτι σαν sequel, 30 χρόνια μετά τα δραματικά γεγονότα του ισπανικού έργου).

Και τα δύο έργα έχουν ως σημείο αναφοράς την καταπίεση της γυναίκας. Η σκηνοθέτης, στη συνέντευξη που μας παραχώρησε, θεωρεί ότι δεν έχουν αλλάξει πολλά πράγματα για τις γυναίκες στην πράξη. “Μπορεί στα χαρτιά να διακηρύττουμε το «ίσα δικαιώματα και ίσες ευκαιρίες για όλους», όμως η πραγματικότητα μας διαψεύδει ”  δηλώνει χαρακτηριστικά. Ακόμα μας εξηγεί ότι πηγαίνει με την κόρη της στο κέντρο της Αθήνας, γιατί δεν θέλει το παιδί της να μεγαλώσει αποκομμένο σε ένα “ροζ θερμοκήπιο προαστίων”, ενώ θεωρεί ότι η τέχνη είναι ανάγκη και όχι πολυτέλεια. 

-Τι αφορά το έργο “Αρκετά πια με την Αντέλλα” του Δημήτρη Καρατζιά και ποια θέματα θίγει;
Το έργο παίρνει ως αφορμή την συνθήκη «30 χρόνια μετά…», και στην πραγματικότητα δεν είναι παρά η αφήγηση της γνωστής τραγικής ιστορίας του Λόρκα μέσα από το υποκειμένικό πρίσμα της Μαρτύριο, που είναι και η μόνη επιζήσασα από την καταραμένη οικογένεια των Άλμπα, η μόνη που διαφεύγει ακόμα της «λύτρωσης». Τα θέματα που θίγει η ιστορία της Μαρτύριο είναι πολλά, αλλά θα έλεγα πως όλα έχουν κοινό παρονομαστή και εκπορεύονται από την απολυταρχικότητα της μητρικής φιγούρας που επέβαλε στον μικρόκοσμο του σπιτιού της, αδυσώπητους κανόνες ανελευθερίας και καταναγκασμού. Οι τύψεις και οι ενοχές που τυρρανούν την Μαρτύριο πηγάζουν από τις ασφυκτικές συνθήκες στις οποίες έζησε και ανατράφηκε, και η σκληρότητά της είναι αποτέλεσμα της καταπίεσης και της κακοποίησης (ψυχικής και σωματικής) που έχει υποστεί μέσα σε ένα απόλυτα τυρρανικό περιβάλλον, όπου η γνώμη του κόσμου και η σημασία της «βιτρίνας» που προβάλεται προς τα έξω είναι πολύ πιο ισχυρή από τις ανάγκες και τα «θέλω» των ηρώων που σιγοβράζουν και γιγαντώνονται.

-Το έργο είναι βασισμένο στο “Σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα”. Φέτος σκηνοθετήσατε και τη “Γέρμα”. Υπάρχει κάποιο στοιχείο που σας γοητεύει στα έργα του Λόρκα;
Η φετινή χρονιά ήταν μια ευτυχής συγκυρία! Εδώ και πολύ καιρό ήθελα να καταπιαστώ με τον Λόρκα, αυτόν τον σπουδαίο συγγραφέα και ποιητή, ο οποίος πλάθει τις ιστορίες του με αίμα και χώμα και ανατέμνει με θαυμαστή ακρίβεια τον σκοτεινό πυρήνα της γυναικείας, κυρίως ψυχής. Πέρα από τον ασύγκριτο γυμνό λυρισμό του, όμως, που έτσι κι αλλιώς είναι εξαιρετικά γοητευτικός και προκλητικός στην μεταφορά του στη σκηνή, υπάρχει κι ένα έντονο πολιτικό-κοινωνικό στοιχείο στα έργα του, το οποίο με αφορά πολύ σήμερα. Ας μην ξεχνάμε ότι πρόκειται για ένα συγγραφέα που τόλμησε μέσα από το έργο του να μιλήσει για την επερχόμενη άνοδο του φασισμού (θύμα του οποίου υπήρξε άλλωστε και ο ίδιος το 1936) αλλά και να καυτηριάσει και να καταγγείλει όλες εκείνες τις οπισθοδρομικές και βαθιά υποκριτικές νοοτροπίες που προετοίμασαν την έλευσή του. Τολμηρός και μοντέρνος για την εποχή του, έθιξε με τα έργα του θέματα που αποτελούσαν ταμπού και δεν δίστασε να συγκρουστεί με τον συντηρητισμό της εποχής του πληρώνοντας το ανάλογο τίμημα.

-Τόσο το “Αρκετά πια με την Αντέλλα” όσο και η “Γέρμα” αναφέρονται στη θέση της γυναίκας στην κοινωνία της εποχής του συγγραφέα. Θεωρείτε ότι σήμερα έχουν αλλάξει τα πράγματα σε σχέση με τα δικαιώματα των γυναικών;
Φοβάμαι ότι δεν έχουν αλλάξει και πολλά, τουλάχιστον στην πράξη…. Μπορεί στα χαρτιά να διακηρύττουμε το «ίσα δικαιώματα και ίσες ευκαιρίες για όλους», όμως η πραγματικότητα μας διαψεύδει ακόμα και στον λεγόμενο «προοδευτικό» δυτικό κόσμο. Οι διάφορες μορφές προκατάληψης και καταπίεσης (ηθικές, κοινωνικές, οικονομικές, πολιτικές, σεξουαλικές, κλπ) εξακολουθούν να υφίστανται σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της υφηλίου και όσο περνάει ο καιρός έχω την αίσθηση πως αποκτούν ολοένα και πιο ύπουλα προσωπεία.

–Στο θέατρο Vault, με το οποίο συνεργάζεστε, βλέπουμε παραστάσεις με πολιτικά μηνύματα. Πιστεύετε ότι το θέατρο πρέπει να έχει λόγο και σχόλιο πάνω στα πολιτικά και κοινωνικά φαινόμενα του σήμερα;
Το θέατρο δεν μπορεί να είναι αποκομμένο από την πραγματικότητα. Οφείλει να αφουγκράζεται την εποχή και να ανταποκρίνεται στις ανάγκες της. Ο Λόρκα έλεγε πως «το θέατρο που δεν αποδίδει τον κοινωνικό παλμό, τον ιστορικό παλμό, το δράμα των ανθρώπων και το ειδικό χρώμα της πατρίδας και του πνεύματός της με το γέλιο ή με το δάκρυ, δεν έχει δικαίωμα να λέγεται Θέατρο». Δεν μπορώ παρά να συμφωνήσω απόλυτα μαζί του.

-Είχατε πει ότι θέλετε να πηγαίνετε στο κέντρο της Αθήνας με την κόρη σας, ώστε να μην αποκοπεί από την πραγματικότητα. Το επιχειρείτε ακόμα αυτό;
Φυσικά, και δεν σκοπεύω να σταματήσω να το κάνω. Λατρεύω το κέντρο της Αθήνας, με τις ομορφιές και τις ασχήμιες του, και θυμώνω πραγματικά με όλο αυτό το κλίμα φόβου που έχει δημιουργηθεί και το οποίο μας έχει απομακρύνει από την πολη μας. Δεν έχω καμμία πρόθεση να μεγαλώσω το παιδί μου μέσα σε ένα «ροζ θερμοκήπιο προαστίων». Για μένα η καλύτερη προφύλαξη είναι η ίδια η γνώση.

-Έχετε δηλώσει ότι “η τέχνη είναι ανάγκη και όχι πολυτέλεια”. Τι απαντάτε σε όσους με δηλώσεις ή πράξεις τους δείχνουν ότι πιστεύουν το αντίθετο;
Νομίζω ότι η καλύτερη απάντηση σε όλους αυτούς είναι η ίδια η προσέλευση του κόσμου σε πολλούς και διαφορετικούς χώρους τέχνης και ψυχαγωγίας, που εξακολουθούν να παράγουν και να ανθίζουν σε τόσο δύσκολες εποχές. Ο πολιτισμός αποτελεί ένα πολύ ζωντανό κομμάτι της βιογραφίας μας που δεν πρόκειται να αποποιηθούμε έτσι απλά. Θα μπορούσε να πει κανείς πως είναι και μια μορφή αντίστασης απέναντι στην μιζέρια και την εξαθλίωση, αφού έχει τη δύναμη, στοχεύοντας απευθείας στον άνθρωπο, να αφυπνίσει τον νου και την καρδιά. Υπάρχει ελπίδα!

-Παρά την κρίση, οι θεατρικές παραγωγές πληθαίνουν. Πώς το κρίνετε αυτό; Υπάρχει κοινό για να στηρίξει τόσες πολλές παραστάσεις;
Ποιος μπορεί να λογοκρίνει την ανάγκη του καθενός για έκφραση και δημιουργία; Πως μπορείς να στερήσεις από νέους ανθρώπους την δυνατότητα να συσπειρωθούν και να κάνουν το όνειρό τους πραγματικότητα; Η πρόσφατη θεατρική μας ιστορία διαθέτει πολλά παραδείγματα μικρότερων χώρων και ομάδων που αποτελούν πια σημείο αναφοράς για το θεατρόφιλο κοινό. Υπέρτατος κριτής όλων μας ο χρόνος, και φυσικά το ίδιο το κοινό, που μας τιμά με την εμπιστοσύνη του και τον οβολό του, και το οποίο πλέον αναζητά με πάθος, κάτω από το όποιο «καλλιτεχνικό περιτύλιγμα»,ειλικρίνεια και εντιμότητα.

Info: Η παράσταση “Αρκετά πια με την Αντέλα” παίζεται Δευτέρα και Τρίτη (21:00) στο Vault (Μελενίκου 26)