Αυτός ο κόσμος είναι σφαίρα και γυρίζει…

Η έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη με τίτλο Χρόνης Πεχλιβανίδης. Ένα ταξίδι στον κόσμο του Σουφισμού είναι το προσωπικό εικαστικό οδοιπορικό του σκηνοθέτη στον μυστικό, βαθιά θρησκευτικό και ταυτόχρονα τόσο ποιητικό κόσμο του Σουφισμού. Ο Σουφισμός είναι ένα μοναστικό, ασκητικό κίνημα του Ισλάμ που άνθισε στην Μέση Ανατολή και την Β. Αφρική. Οι Σούφι (αυτοί που φορούν απλά μάλλινα ενδύματα suf, ή οι σοφοί για όσους θέλουν να πιστεύουν ότι πήραν το όνομα τους από τη λέξη σοφία) επηρεάστηκαν άμεσα από τις αρχαιότερες παραδόσεις και φιλοσοφίες της Ανατολής και της Αν. Μεσογείου, όπως ο Νεοπλατωνισμός, ο Γνωστικισμός, ο Βουδισμός και ο Χριστιανισμός.

Στην Ελλάδα η Σουφική παράδοση αποτυπώθηκε κυρίως στην αρχιτεκτονική (οκταγωνικοί Τεκέδες και Τουρμπέδες βρίσκονται διάσπαρτοι σε αρκετές περιοχές κυρίως της Β. Ελλάδας), αλλά και στη λαϊκή προφορική παράδοση και το Ρεμπέτικο τραγούδι όπου ο Δερβίσης, ο πλάνητας μοναχός, έγινε συνώνυμος της αρχοντιάς και της αξιοπρέπειας και ο Τεκές -το σούφικο μοναστήρι- έγινε ο χώρος που θα ιερουργούσαν οι μάγκες του ρεμπέτικου.

Η έκθεση είναι βασισμένη και ευφυώς στημένη γύρω από τις συναρπαστικές προβολές που έχει κινηματογραφήσει ο ερευνητής στα ταξίδια του στον Σουφικό κόσμο (Μ. Ασία, Ιράκ, Περσία και Σουδάν). Σε έναν κύκλο πέντε προβολών, στην ίδια αίθουσα, ο επισκέπτης γίνεται μέρος της σουφικής τελετουργίας με αποκορύφωμα τον εκστατικό κυκλικό χορό των στροβιλιζόμενων Δερβίσηδων του τάγματος των Μεβλεβή.

Στις μικρότερες αίθουσες προβάλλονται τελετές και μαθήματα από κοινότητες σούφι στο Σουδάν, ενώ την έκθεση συμπληρώνουν από τις συλλογές του Μουσείου Μπενάκη και γκραβούρες περιηγητών εμπνευσμένες από την παρουσία των Σούφι στον ελληνικό χώρο, όπως οι εικονογραφήσεις χορού των δερβίσηδων στο Ρολόι του Κυρρήστου στην Πλάκα που χρησιμοποιήθηκε ως τεκές τον 17ο αιώνα, καθώς και φωτογραφίες από Τεκέδες και ταφικά μνημεία (τουρμπέδες) από διάφορες περιοχές του ελληνικού χώρου, στη Ρούσσα της Θράκης, στο Μικρό Δέρειο Θράκης, στην Ασπρόγεια Φαρσάλων, στα Αμπελάκια Θεσσαλίας, στο Ηράκλειο Κρήτης και στον Δήμο Βιστωνίδας της Θράκης.

Την έκθεση, η οποία θα διαρκέσει έως τις 27 Ιουλίου, επιμελήθηκε η Μίνα Μωραΐτου (υπεύθυνη του Μουσείου Μπενάκη Ισλαμικής Τέχνης). Συνεργάστηκαν η επίκουρη καθηγήτρια Θεολογικής Σχολής του Αριστοτελείου Θεσσαλονίκης, Αγγελική Ζιάκα και ο αναπληρωτής καθηγητής Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Παντείου, Γεράσιμος Μακρής.

Υ.Γ. Η παρουσία της έκθεσης στον χώρο του Βοτανικού, εκεί που η συζήτηση σχετικά με την ανέγερση Ισλαμικού τεμένους έχει δημιουργήσει έντονες αντιπαραθέσεις, δίνει μια ευκαιρία στον επισκέπτη να έρθει σε επαφή με το πιο ανεκτικό δόγμα του Ισλάμ. Και μια τέτοια ευκαιρία σε αυτούς τους καιρούς είναι πάντοτε καλοδεχούμενη, όπως καλοδεχούμενοι ήταν όλοι -ανεξαρτήτως θρησκείας-στο Μεβλεβήδικο μοναστήρι του Τζελαλεντίν Ρουμί στο Ικόνιο:

Έλα, έλα όποιος κι αν είσαι, περιπλανώμενος, ειδωλολάτρης, πυρολάτρης,
Έλα ακόμη κι αν έσπασες χιλιάδες φορές τους όρκους σου,
Έλα και πάλι έλα, το δικό μας καραβάνι δεν είναι καραβάνι της απόγνωσης.

Για τον αναγνώστη που θα ήθελε να βρει περισσότερα στοιχεία για τον Σουφισμό:
Οι Δερβίσσαι, Βλαδίμηρος Μιρμιρόγλου, εκδόσεις Εκάτη
Το νάϊ το γλυκύ το πράον, Καμπερίδης Λάμπρος, εκδόσεις Δόμος