Βάνα Πεφάνη: Με την κρίση αφήσαμε τα μπουζούκια και στραφήκαμε στο θέατρο

Η Βάνα Πεφάνη μας μίλησε για το project, την αγάπη της για τον Ζαν Ζενέ που την ενέπνευσε για τη συγκεκριμένη παράσταση, αλλά και τις διαδικασίες που απαιτούνται για να στηθεί μια τέτοια πολυεθνική παραγωγή. Επίσης, αναφέρεται στα ταξίδια της στην Τουρκία, που συνεπεσαν με την περίοδο των μεγάλων ταραχών στη χώρα, αλλά και για την σημερινή κατάσταση στο θέατρο και την τηλεόραση.

-Πώς προέκυψε η ιδέα του «Heaven on Earth?»
Πέρσι έστειλα μια πρόταση στην Ευρωπαϊκή Ένωση για να πάρουμε χρηματοδότηση για ένα πολυεθνικό πολιτιστικό πρόγραμμα. Η πρότασή μας περιλάμβανε συνεργασία με ομάδες από πέντε διαφορετικές χώρες. Η ιδέα μας ήταν να διερευνήσουμε τα κοινά σημεία ανάμεσα στην εποχή που περιγράφει ο Ζενέ μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και στη σημερινή εποχή, όπου στην ουσία ζούμε έναν οικονομικό πόλεμο. Τον περασμένο Μάρτιο μας ήρθε η καλή είδηση ότι εγκρίθηκε η πρότασή μας.

-Ποιες είναι οι χώρες που συμμετέχουν;
Βασικοί συνδιοργανωτές είναι ένα Πανεπιστήμιο Παραστατικών από το Πλύμουθ της Αγγλίας, μια χορευτική ομάδα από τη Σαραγόσα της Ισπανίας και η Σίμι Άρτς από την Κωνσταντινούπολη. Με μικρότερη συμμετοχή, συνεργάτες μας είναι μια ομάδα μιμικής από τη Γαλλία, ενώ την Ιταλία εκπροσωπεί ο Αντρέα Μπενάλιο, ο οποίος δραστηριοποιείται σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες κάνοντας σεμινάρια για την υποκριτική μέθοδο του Εουτζένιο Μπάρμπα.

-Πώς καταφέρατε να συνδημιουργήσετε σε τόσες διαφορετικές γλώσσες;
Η γλώσσα δεν είναι εμπόδιο στην επικοινωνία. Εμπόδια είναι ο εγωισμός μας, οι διαφορετικοί στόχοι μας και οι μη κοινές προθέσεις. Στη δική μας περίπτωση προβλήματα γλώσσας αντιμετωπίσαμε μόνο στην Ισπανία και στην Τουρκία καθώς τα αγγλικά τους είναι περιορισμένα. Ήταν όμως τόσο μεγάλη η επιθυμία μας να επικοινωνήσουμε, που το καταφέραμε ακόμα και με παντομίμα! Με όλες τις ομάδες δουλεύουμε 7 μήνες μαζί και επικοινωνούμε με αλλεπάλληλα e-mail, με Skype και με κοντινές επαφές.

-Είναι τελικά απλό να βρεις χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση για ένα πολιτιστικό πρόγραμμα;
Απεναντίας είναι πολύ δύσκολο. Φέτος, από την Ελλάδα μόνο εμείς κατορθώσαμε και εξασφαλίσαμε χρηματοδότηση παρόλο που κατατέθηκαν πολλές προτάσεις. Παρ’ όλα αυτά, αν κάποιος θέλει να συνδιαλλαγεί επί της ουσίας με το εξωτερικό και να πληρώνεται, τα ευρωπαϊκά προγράμματα είναι ο μόνος τρόπος. Εκεί βέβαια δεν μπαίνει ούτε μέσο, ούτε σε ξέρει κανείς. Αν το όνομα Βάνα Πεφάνη στην Ελλάδα για δύο ανθρώπους μπορεί να σημαίνει κάτι, εκεί δεν σημαίνει τίποτα για κανένα. Αυτό που εξετάζουν είναι αν η πρότασή σου ευνοεί τη συνεργασία μεταξύ των χωρών και εάν προκύπτει μια παράσταση που να αφορά ένα ευρύτερο κοινωνικό σύνολο. Και βέβαια πόσες χώρες συμμετέχουν. Μη φανταστείς όμως ότι τα χρήματα είναι πολλά, ενώ το ευρωπαϊκό πρόγραμμα καλύπτει μόνο τα μισά από το budget που θα δαπανήσεις.

-Ο τίτλος της παράστασης Heaven on Earth έχει ένα ερωτηματικό στο τέλος. Τι σημαίνει αυτό;
Όλοι δεν ψάχνουμε έναν Παράδεισο; Μπορεί να υπάρξει Παράδεισος στη Γη; Και με ποιο τρόπο μπορεί να δημιουργηθεί; Αυτά είναι ερωτήματα που επιχειρούμε ν’ αγγίξουμε με την παράσταση. Ο Παράδεισος είναι οι ιδανικές συνθήκες που όλοι ψάχνουμε. Προϋποθέσεις για να μπορέσουμε να επιβιώσουμε για να σπουδάσουν οι νέοι, να βρουν μια δουλειά οι μεγαλύτεροι και κάποιοι άλλοι να δημιουργήσουν. Πώς μπορούμε μες τη μαυρίλα να κοιτάξουμε λίγο λοξά και να δούμε ένα διαφορετικό χρώμα; Γιατί το μαύρο δεν είναι χρώμα, ούτως ή άλλως. Αυτά είναι τα θέματα που μας απασχόλησαν σε αυτό το project και είναι κοινά σε όλους μας καθώς όλες οι χώρες που συμμετέχουν στην παράσταση έχουν πληγεί λίγο πολύ από την κρίση.

-Πως ήταν η εμπειρία των ταξιδιών;
Θα σου πω για την Τουρκία όπου ταξίδεψα για σεμινάρια και έπεσα πάνω στα επεισόδια. Ήταν πολύ εκρηκτική η κατάσταση. Οι αστυνομικές ομάδες εκεί είναι πολύ σκληρές και δέρνουν πολύ κόσμο σε ασύλληπτη ταχύτητα. Τα είδα και τα έζησα. Όμως, παρά την κρατική καταστολή, οι άνθρωποι εκεί κάνουν πραγματικά έναν αγώνα. Μπορεί το οικονομικό να μην είναι το βασικό τους πρόβλημα αλλά έχουν να παλέψουν με την κυβέρνησή τους, με τη θρησκεία τους. Οι άνθρωποι επαναστατούν με πολύ περισσότερη ψυχή και κόστος.

-Αφορμή για την παράσταση είναι ο Ζαν Ζενέ, με τον οποίο ασχολείσαι πολλά χρόνια. Υπάρχει κάτι στη ζωή του που σε έχει αγγίξει;
Όταν ο Ζενέ έγινε διάσημος, μέσω του Σαρτρ και του Κοκτώ, πέρασε μια επταετία με έντονη κοινωνική ζωή στην υψηλή κοινωνία. Σε αυτά τα χρόνια συνειδητοποίησε ότι δεν μπορεί να γράψει. Είχε φύγει η έμπνευση του. Ασχολιόταν αποκλειστικά με κριτικές και άρθρα σε εφημερίδες και κάποια πολύ μικρά βιβλία. Πήρε ο ίδιος την απόφαση να ξαναγυρίσει στην προηγούμενη ζωή του, γιατί ήθελε να γράψει. Κι ήταν μια τεράστια απόφαση, γιατί δεν ήταν πια νέος.

-Γιατί η παράσταση είναι ακατάλληλη για ανηλίκους;
Είμαι απροκάλυπτη στην αναπαράσταση της βίας. Είναι μια ανάγκη μου. Αν η βία είναι υπόγεια και υπαινικτική στο κείμενο, δεν έχω κανένα πρόβλημα να την αναπαραστήσω υπαινικτικά. Όταν όμως η βία που ζούμε και την έχουμε δει παντού μεταμορφώνεται στο θέατρο σε κάτι άλλο, δεν βοηθάει το θεατή να καταλάβει την επικινδυνότητά της. Επειδή στο θέατρο τη ζεις δίπλα σου, μπορεί να νιώσεις στο πετσί σου πόσο επικίνδυνη είναι.

-Είναι δύσκολες οι βίαιες σκηνές;
Είναι πολύ δύσκολες. Χρειάζονται σώματα εκπαιδευμένα. Εμείς έχουμε κάνει σεμινάρια με τον Μάσκαρη και τον Κοσμίδη για το πώς να χτυπάμε κάποιον χωρίς να τον διαλύουμε και στο θεατή να φτάνει αυτό αληθοφανές. Χρειάζεται προσοχή και εκπαίδευση, γιατί συμβαίνουν και ατυχήματα. Η ομάδα, που είμαστε μαζί τα 3 τελευταία χρόνια, έχει εκπαιδευτεί πολύ σε αυτές τις σκηνές.

-Η παράσταση στην Ελλάδα θα ανέβει στο Ελαιουργείο της Ελευσίνας. Γιατί επιλέχθηκε αυτός ο χώρος;
Ο Ζενέ έζησε τη ζωή του σε λιμάνια και στην πρόταση που καταθέσαμε στην Ε.Ε. αναφέραμε ότι η παράστασή μας θα παιχτεί σε διάφορα λιμάνια της Ευρώπης. Στην αρχή σκέφτηκα τον Πειραιά, αλλά προτίμησα το Ελαιουργείο στην Ελευσίνα, που απέχει μόνο μισή ώρα από την Αθήνα. Ο χώρος αυτός είναι εξαιρετικός και έχει μια πολύ ιδιαίτερη ενέργεια. Είναι ένα παλιό εργοστάσιο και είναι σαν μπαίνει ο θεατής σ’ ένα παραμύθι, αλλά και θρίλερ μαζί. Είναι δηλαδή σαν να περιμένεις τη νεράιδα, αλλά και το δολοφόνο με το πριόνι.

-Που θα ταξιδέψετε μετά;
Μετά την Ελευσίνα πηγαίνουμε Κωνσταντινούπολη. Ακολουθεί το Πλύμουθ και στη συνέχεια η Σαραγόσα.

– Πώς βλέπεις το θέατρο εν μέσω κρίσης;
Φέτος νομίζω ότι είναι η πιο δύσκολη χρονιά για τον κόσμο. Τα λίγα λεφτά που μπορεί να υπήρχαν, μέχρι και πέρσι, εξαντλήθηκαν. Οπότε, το κοινό επιλέγει καθώς δεν μπορεί να δει πολλές, ακόμα και με φτηνό εισιτήριο. Ενώ μέχρι πέρσι η προσέλευση ήταν μεγάλη, φέτος γίνεται ένα ξεκαθάρισμα. Θεωρώ, βέβαια, ότι αυτή η εσωστρέφεια, την οποία μας έφερε η κρίση, έχει ευνοήσει το θέατρο. Ενώ παλιά θέλαμε να πηγαίνουμε στα μπουζούκια, τώρα πια δεν μπορούμε να το κάνουμε αυτό. Άλλωστε, στις μέρες μας δεν είναι και καλό να δείχνεις ότι έχεις λεφτά. Αρχίζει λοιπόν ο κόσμος και μαζεύεται. Οπότε τα τελευταία δυο- τρία χρόνια έχει αρχίσει να στρέφεται στο θέατρο.

-Πώς είναι η κατάσταση στην τηλεόραση;
Τα τελευταία 2-3 χρόνια απέχω. Ένας λόγος ήταν ότι δεν ήξερα αν τελικά θα πληρωθώ σε μια πρόταση που μου έγινε. Νομίζω ότι ενώ εμείς οι ηθοποιοί έχουμε βάλει νερό στο κρασί μας, οι εταιρείες παραγωγής δεν έχουν κάνει το ίδιο. Η εταιρεία παραγωγής πρέπει να πάψει να σκέφτεται ότι θα βγάλει 100 και 200%. Κανείς πια στην Ελλάδα δεν βγάζει τόσα. Γι’ αυτό βλέπουμε οι καινούριες σειρές έχουν κόψει λεφτά από τα σενάρια, από τα σκηνικά, από τα γυρίσματα, αλλά δεν έχουν κόψει από εκεί που πρέπει να κόψουν.