Είδαμε το “Και τα ψάρια βγήκαν να πολεμήσουν ενάντια στους ανθρώπους”- Πολιτισμός πηγή αδικίας!

Το έργο εξελίσσεται μέσω της ρατσιστικής και σνομπ φλυαρίας της αλαζονικής Πουτάνας προς τον βουβό Κύριο Πουτάνα, που θίγει με καυστικό, αστείο και πολλές φορές βίαιο τρόπο την στάση του Δυτικού Κόσμου απέναντι στην ανθρωπιστική τραγωδία των μεταναστών που πνίγονται στα ναυάγια τύπου Λαμπεντούζα. Η περσόνα της συγγραφέως, η Ανχέλικα Off, διακόπτει τους μονολόγους της Πουτάνας τόσο για να απαριθμήσει τα ναυάγια, όσο και για να θίξει τη στάση του σύγχρονου καλλιτέχνη απέναντι στους πνιγμούς των μεταναστών. Η εξέγερση των ψαριών που έχουν καταβροχθίσει τα πτώματα των μεταναστών και βγαίνουν για να επιτεθούν στην άρχουσα τάξη φαντάζει σαν Βιβλική παραβολή ή σαν μύθος μιας υπόκωφης εξέγερσης.

Στην παράσταση- την οποία παρακολουθήσαμε στην τελευταία πρόβα- υπάρχει ένα έντονο γκροτέσκο στοιχείο, το οποίο προσπαθεί να σχολιάσει την απάθεια και το υποκριτικό του δήθεν ανθρωπισμού του δυτικού κόσμου απέναντι σε αυτή την τραγωδία. «Αν τα ψάρια δεν σταματήσουν να τρώνε ανθρώπους, τότε εμείς θα πρέπει να σταματήσουμε να τρώμε ψάρια» δηλώνει η Πουτάνα με το “ευαίσθητο” στομάχι, που δεν αντέχει να τρώει ζώα που έχουν τραφεί με άλλους ανθρώπους, αλλά δεν κάνει τίποτα για να σταματήσει τους πνιγμούς των ανθρώπων αυτών.

Συμβολίζει, έτσι, όλη την παράνοια και την υποκρισία του Δυτικού Κόσμου και μοιάζει με παρωδία της Μαρίας Αντουανέτας. Ο κύριος Πουτάνα είναι ένα βουβό πρόσωπο, σαν αυτά που φιλοξενούν συχνά έργα του Μπέκετ. Ένα ον με ζωώδεις εξάρσεις και την όποια φινέτσα του πολιτισμένου δυτικού να είναι απολύτως επιφανειακή. Αλλά και η μεταμόρφωση των ψαριών σε ανθρώπους παραπέμπει στην παράδοση του θεάτρου του παραλόγου. Ο πολιτισμός για τη Λίντελ παράγει φτώχια και ανισότητες και το ενδεχόμενο μιας επανάστασης των ζώων, που θα ανέτρεπε την κυριαρχία των ανθρώπων και του πολιτισμού τους, ίσως να έφερνε την κάθαρση της τραγωδίας που πραγματοποιείτα στη θάλασσα της Μεσογείου. 

Έχω την αίσθηση, ότι σε κάποια σημεία της παράστασης, γίνεται μια υπερβολική χρήση του γκροτέσκο, ενώ κουράζουν λίγο τα πολλά τσιρίγματα από την πλευρά της προικισμένης φωνητικά ηθοποιού . Παρ’ όλ’ αυτά, δεν ακυρώνει τη δύναμη του έργου. Το ενδιαφέρον, σκοτεινό και συνάμα ποιητικό και απελπισμένο, κείμενο της Λίντελ αναδεικνύεται και φωτίζεται με πολύ καθαρό τρόπο από τη σκηνοθεσία του Θέμελη Γλυνάτση. Η παρωδία για τον πολιτισμό και τη γλώσσα, που υπάρχουν για να παράγει ανισότητες και αποκλεισμούς, η επίθεση στην έπαρση των δυτικών (που νιώθουν σαν να είναι οι μόνοι «πολιτισμένοι») δένουν πολύ αποτελεσματικά με την απεικόνιση της φρίκης των ναυαγίων, με ποιητικό λόγο, εμπνευσμένες αλληγορίες. Κι όλα αυτά συνοδεύονται από αποτελεσματικά σκηνοθετικά ευρήματα, που συνδυάζουν τον ήχο και την εικόνα, για να προκαλέσουν ένα σοκ στο θεατή.

Οι ερμηνείες και των τριών αποδίδουν φωνητικά και σωματικά με αποτελεσματικό και αξιόλογο τρόπο την σκηνοθετική άποψη και την απελπισμένη και οργισμένη ατμόσφαιρα του κειμένου. Υπάρχει ίσως ένας παραπάνω τόνος γκροτέσκο σε ορισμένα σημεία, αλλά οι ηθοποιοί τον υπηρετούν με αφοσίωση. Η Αλεξάνδρα Ντεληθέου ως Ανχέλικα Off παίζει με πιο δραματικό τόνο από τους άλλους δύο ηθοποιούς, τη Σοφία Μαραθάκη και το Νέστορα Κοψιδά, που δίνουν πιο μεγάλη έμφαση στο γκροτέσκο και την παρωδία. Ο σκηνικός χώρος, όπως έχει διαμορφωθεί από τον Αδριανό Ζαχαριά και τα ιδιαίτερα κοστούμια της Πουτάνας και του Κύριου Πουτάνα (της Μαργαρίτα Δοσούλα) υπογραμμίζουν με έντονο τρόπο τις ιδέες και τον σαρκαστικά οξύ τόνο του κειμένου, ενώ κι η μουσική των Silent Move συμβάλλει στη δημιουργία μιας έντονης και σκοτεινής ατμόσφαιρας.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ: Η παράσταση “Και τα ψάρια βγήκαν να πολεμήσουν ενάντια στους ανθρώπους” βασίζεται σε ένα δυνατό κείμενο, γεμάτο αιχμές για το σύγχρονο δυτικό πολιτισμό, το οποίο αναδεικνύεται από μια ατμοσφαιρική και μοντέρνα σκηνοθεσία. Αν και υπάρχει μια κατάχρηση του γκροτέσκο, σε μερικά σημεία, συνολικά η παράσταση πετυχαίνει τους στόχους της, υπογραμμίζει τις ιδέες του έργου και σε κάνει να νιώσεις στο πετσί σου ένα τεράστιο κοινωνικό ζήτημα.

Γιώργος Σμυρνής