Άννα Μάσχα: Η ελληνική κοινωνία φοβάται τα νιάτα

Αυτή την περίοδο συμμετέχει στο θίασο της παράστασης «Προμηθέας Δεσμώτης» του Αισχύλου σε σκηνοθεσία του Έκτορα Λυγίζου. Η παράσταση θα ανέβει μόνο για μία φορά στην Επίδαυρο. Η ηθοποιός παραδέχεται ότι είναι η πρώτη φορά που θα παίξει σε ένα έργο, που θα παιχτεί για μία μόνο φορά.

Η Άννα Μάσχα μας μιλάει για τις ιδιαιτερότητες της παράστασης του Λυγίζου, για τη σπουδαιότητα του έργου του Αισχύλου, ενώ εντοπίζει και ομοιότητες μεταξύ Προμηθέα και Χριστού. Επίσης, αναφέρεται στα οικονομικά προβλήματα των ηθοποιών, αλλά και τα κουράγια των νέων, ενώ παίρνει θέση και για το θέμα που δημιουργήθηκε σχετικά με το νεαρό της ηλικίας των σκηνοθετών που έκαναν φέτος τις δύο πρώτες παραστάσεις στην Επίδαυρο.

-Για τον «Προμηθέα Δεσμώτη» είστε στην Επίδαυρο μία εβδομάδα σχεδόν πριν την παράσταση. Είναι μόνο δουλειά και πρόβες ή το συνδυάζετε και με διακοπές;
Δεν θα χαρακτήριζα “διακοπές” την παραμονή μας στην παρόλο που καθημερινά πριν τις πρόβες έχουμε λίγο χρόνο για χαλάρωση… Το ευνοεί αυτό ο χώρος.

-Τι ιδιαίτερο θα έχει η παράσταση αυτή;
Το έργο έχει σημαντικές ιδιαιτερότητες. Είναι μια απόλυτα ομαδική δουλειά με ένα θίασο 8 ηθοποιών. Κάθε ρόλος, ακόμα και ο χορός, ερμηνεύεται από δύο ηθοποιούς. Μαζί με την Τζίνα Θλιβέρη είμαστε ο χορός, οι Ωκεανίδες. Όλη η παράσταση βασίζεται στο λόγο και στο μοίρασμα του λόγου ανάμεσα στους ανθρώπους που παίρνουν μέρος σ’ αυτή την αφήγηση. Το κείμενο του Αισχύλου παρουσιάζεται χωρίς περικοπές και συντομεύσεις, σε διασκευή του Έκτορα Λυγίζου.

-Γιατί έγινε θέμα με τη νεαρή ηλικία των Δ. Καραντζά και Εκτ. Λυγίζου, που σκηνοθετούν στην Επίδαυρο; Δείχνει κάτι αυτό για την ελληνική κοινωνία;
Για μένα δεν υπάρχει όριο ηλικιακό στην τέχνη. Δεν βρίσκω λογική αυτή την αντιπαράθεση. Αλλά νομίζω ότι είναι χαρακτηριστικό της ελληνικής κοινωνίας, ότι φοβάται τα νιάτα και δεν τα εμπιστεύεται. Για να αναλάβει κάποιος ένα εγχείρημα με μεγάλες ευθύνες, πρέπει να είναι κάποιας ηλικίας. Είναι ένας παραλογισμός της κοινωνίας μας αυτός, ο οποίος την κάνει δυσκίνητη.  Ευτυχώς, που υπάρχουν άνθρωποι, σαν τον Γιώργο Λούκο, που τολμούν να σπάσουν αυτόν τον άγραφο κώδικα και ανοίγουν πόρτες στους νέους.

-Υπάρχει κάποια φράση στον Προμηθέα Δεσμώτη, που να σας έκανε ιδιαίτερη εντύπωση;
Είναι πολλές οι όμορφες φράσεις που σου μένουν σε αυτό το έργο. Ξεχωρίζω μία που μου αρέσει πάρα πολύ. Ο ίδιος ο Προμηθέας λέει: «Τα ήξερα όλα αυτά» (που θα πάθαινα από το Δία, αν παράκουα τις εντολές του), «αλλά το θέλησα το λάθος μου. Δεν το αρνούμαι.»

-Η εικόνα μας για τον Προμηθέα είναι πως πρόκειται για έναν μεγάλο ήρωα, που αντιπαρατέθηκε με την εξουσία του Δία. Υπάρχουν και άλλες αναγνώσεις της προσωπικότητας του;
Η αλήθεια είναι ότι η μορφή του Προμηθέα μυθοποιήθηκε από το ρομαντισμό. Οι ρομαντικοί ποιητές τον ανέδειξαν ως το απόλυτο σύμβολο. Διαβάζοντας, όμως, πληροφορήθηκα ότι στη μυθολογία ο Προμηθέας αντιμετωπιζόταν και με περιφρόνηση, γιατί εξαιτίας του ο Δίας δεν έφτιαξε ένα καλύτερο ανθρώπινο είδος. Ο Προμηθέας αγάπησε το ανθρώπινο είδος, όπως ήταν, με τις ατέλειές του και το βοήθησε να επιβιώσει. Στο έργο, όμως, του Αισχύλου ο Προμηθέας είναι μια επαναστατική φιγούρα και κάποιος που τολμάει να τα βάλει με την εξουσία. Ταυτόχρονα, το έργο του Αισχύλου (αν είναι του Αισχύλου) δεν επικεντρώνεται σε μία μόνο πλευρά του Προμηθέα, για να μας τον παρουσιάσει μόνο ως επαναστάτη. Ασχολείται με το σύνολο των πτυχών του χαρακτήρα αυτής της μυθικής μορφής. Αποκαλύπτεται για παράδειγμα ότι πριν ο Δίας προδώσει τον Προμηθέα, ο ίδιος ο Προμηθέας είχε προδώσει τους δικούς του, συμμαχώντας με το Δία. Είναι μια ιστορία προδοσίας περισσότερο, κατά τη γνώμη μου.

–Μία από τις κεντρικές έννοιες του Προμηθέα Δεσμώτη είναι η βία της εξουσίας. Πώς τη βιώνουμε στις μέρες μας αυτή τη βία;
Όχι μόνο στις μέρες μας, αλλά πάντα η εξουσία χρησιμοποιεί τη βία, για να επιβληθεί. Γι’ αυτό έχει και το στρατό της. Απλά στην εποχή μας φαίνεται ότι τα χαλινάρια είναι πιο χαλαρά. Δεν χρησιμοποιείται όμως μόνο η βία για την επιβολή της εξουσίας. Πριν από τη βία χρησιμοποιείται ο φόβος. Το πρώτο χαλινάρι της εξουσίας προς εσένα είναι να σε κάνει να φοβάσαι. Αν καταφέρεις κι υπερβείς το φόβο σου κι αντισταθείς στην εξουσία, τότε μπορεί να υποστείς και τη βία της.

-Ο ρόλος της γυναίκας σε αυτό το έργο ποιος είναι;
Ένα στοιχείο που μου έκανε μεγάλη εντύπωση, είναι ότι στο έργο του Αισχύλου ο Προμηθέας μοιάζει με το Χριστό. Όλη η σημειολογία είναι κοινή. Ο Χριστός υποφέρει το μαρτύριο του πάνω στο σταυρό. Ο Προμηθέας είναι επίσης μόνος, καρφωμένος πάνω στο Βράχο. Κι από κάτω και στο μαρτύριο του Χριστού και σε αυτό του Προμηθέα, υπάρχουν γυναίκες που θρηνούν. Η τραγωδία του Αισχύλου έχει πολύ έντονο το γυναικείο στοιχείο.

-Ο Προμηθέας Δεσμώτης δεν θα πάει περιοδεία. Πώς είναι να δίνετε μία παράσταση μόνο μία φορά;
Θα μπορώ να πω μετά την παράσταση… Δεν μου έχει ξανασυμβεί να παίξω μία παράσταση για μόνο μία φορά. Στο παρελθόν έχω εμφανιστεί σε παραστάσεις του Φεστιβάλ Αθηνών, αλλά ανέβαιναν για 5-6 μέρες. Σίγουρα πάντως, θα μας μείνει η αίσθηση του ανεκπλήρωτου, γιατί θα θέλαμε πολύ να το ξαναπαρουσιάσουμε με κόσμο, για να διορθώσουμε και τα όποια λάθη που πάντα προκύπτουν την πρώτη φορά.

-Ποιες δυσκολίες υπάρχουν σήμερα στο επάγγελμα του ηθοποιού;
Σήμερα σε οικονομικό επίπεδο τα πράγματα για τον ηθοποιό είναι πιο δύσκολα. Εγώ έχω ζήσει στην εποχή του επιχορηγούμενου θεάτρου στο Αμόρε, όταν ήμουν νέα. Δεν παίρναμε τότε πολλά λεφτά, αλλά υπήρχε μία σταθερότητα. Τώρα, που έχουν εκλείψει οι επιχορηγήσεις, τα πράγματα είναι πιο δύσκολα. Όλο και λιγότερο πληρώνονται οι πρόβες, για να μην πω πως δεν πληρώνονται καθόλου. Όλο και περισσότερο η λέξη ποσοστό, που παλιά αφορούσε μόνο το εμπορικό θέατρο, επεκτείνεται και στα άλλα είδη θεάτρου. Όμως, οι νέοι έχουν μια διάθεση να συσπειρωθούν και να παρουσιάσουν έργο. Κι ας μην βγάζουν χρήματα, από πάθος για την τέχνη, είτε γιατί μπορούν ακόμα να τους συντηρούν οι γονείς τους. Και βλέπω ότι έχουν και λαχτάρα και πολύ περισσότερες γνώσεις και ικανότητες από τη δικιά μου γενιά και το γουστάρουν αυτό που κάνουν.

-Πόσο καιρό όμως μπορεί αυτό το πάθος να κρατήσει έναν νέο, αν δεν υπάρχει το οικονομικό;
Δεν ξέρω πόσο καιρό χρειάζεται, για να ηττηθείς μέσα σου και να πεις τα παρατάω. Επειδή διδάσκω στο Ωδείο Αθηνών, ξέρω από προσωπική εμπειρία ότι ένα έτος της σχολής συσπειρώθηκε κι έφτιαξε μία ομάδα πριν από τέσσερα- πέντε χρόνια. Και τώρα έχουν αρχίσει να ακούγονται και να κάνουν δουλειές. Η ομάδα αυτή είναι οι 4Frontal, που ανέβασαν φέτος και το «Μουνή» της Κιτσοπούλου στο θέατρο του Νέου Κόσμου. Η υπομονή κι η επιμονή τους τώρα αρχίζει να αποδίδει καρπούς. Και υπάρχουν και άλλες ομάδες.

-Μιλήστε μου για τα επόμενα σχέδια σας.
Το Χειμώνα θα είμαι στο ΔΗΠΕΘΕ Πάτρας στο έργο “The Effect” της Lucy Prebble που θα σκηνοθετήσει ο Κωνσταντίνος Αρβανιτάκης. Ακόμα δεν έχει μεταφραστεί ο τίτλος του στα ελληνικά. Ανέβηκε στο Εθνικό Θέατρο της Αγγλίας και ασχολείται με την κατάθλιψη.

Η παράσταση Προμηθέας Δεσμώτης ανεβαίνει στο Αρχαίο θέατρο Επιδαύρου, Σάβ. 12 Ιουλίου 21:00