Γκουλτούρα Απόψε: Προμηθέας Δεσμώτης
Ήρθαμε κι εμείς προσκύνημα σαν τις Ωκεανίδες στον βράχο της Επιδαύρου, όπου κείται στην ορχήστρα αλυσοδεμένος ο Τιτάνας Προμηθέας, να μάθουμε από αυτόν το μέλλον της Αρχαίας Τραγωδίας.Ατίμασε την Επίδαυρο ο Λυγίζος ή έφερε την επανάσταση στον τρόπο που θα βλέπουμε το Αρχαίo Δράμα φορέβερ εντ έβερ;Από τον Μανώλη Βαμβούνη:Πηγή: Gkoultoura.gr
Δεν μπορεί να είναι κάτι ανάμεσα; Δεν μπορεί να είναι απλά, ξερωγω, μια παράσταση του Έκτορα Λυγίζου στην Επίδαυρο, χωρίς να έχει πάνω από το λαιμό της να κρέμεται το κύρος του μνημείου και η επιβεβαίωση της άποψης ολόκληρης της νέας γενιάς σκηνοθετών; Θα κριθεί αντίστοιχα το δικαίωμα του ΚΘΒΕ στην Επίδαυρο από το πως θα πάνε οι Πέρσες τον Αύγουστο;
Είχαμε θέμα και καθυστερήσαμε να ανεβάσουμε κείμενο. Το δουλεύαμε κι εμείς μέσα μας. Ο Λυγίζος κατέβηκε Επίδαυρο με πολλές και μεγάλες ιδέες, χωρίς όμως να έχει ξεδιαλύνει τις ουσιώδεις από τις παγίδες. Είναι εύκολο να το χαρακτηρίσεις μέτριο ή αστοχία με αυστηρούς όρους κριτικής, θα αγνοήσεις όμως τον σημαντικό συναισθηματικό παράγοντα. Παρά τα όσα σημεία επικρίνω στη συνέχεια του κειμένου, σαν εμπειρία απλού θεατή, κατέβηκα από το κοίλο μαγεμένος. Στα τριαντα*γκουχ* μου, είμαι (θεωρώ/ελπίζω) μέρος αυτής της νέας γενιάς θεατών για την οποία γίνεται τόσος ντόρος. «Να έρθουν τα νέα παιδιά στην Επίδαυρο». Ε, να’μαστε.
Πιάσαμε όμως τις πολιτικές και χάσαμε την ουσία: τον Προμηθέα.
Ο Προμηθέας Δεσμώτης είναι ίσως το πιο… προβληματικό από τα αρχαία δράματα. Δεν έχει ιδιαίτερη υπόθεση (δράση), δεν έχει φόνους, δεν έχει ανατροπές, δεν έχει καν ιδιαίτερες δραματικές κορυφώσεις. Έχει έναν πρωταγωνιστή, τον Προμηθέα, να καρφώνεται πάνω σε έναν βράχο και να μένει εκεί για το υπόλοιπο του έργου. Επαναλαμβάνουμε: ο πρωταγωνιστής. Αλυσοδεμένος. Σε ένα βράχο. Για ΟΛΟ το έργο. Αυτή η στατικότητα είναι και εμπόδιο και πρόκληση για τον σκηνοθέτη.
Ο Λυγίζος αγκαλιάζει τη στατικότητα: γεμίζει (κυριολεκτικά) την ορχήστρα με έναν επιβλητικό ξύλινο Προμηθέα, ξαπλωμένο πάνω στον βράχο της Επιδαύρου με τα χέρια του καρφωμένα κάτω. Ο Προμηθέας είναι τόσο στατικός που το (κυριολεκτικά πλέον) Τιτάνιων διαστάσεων σώμα του γίνεται το σκηνικό του δράματος, καθώς τον επισκέπτονται, ανεβαίνουν (κυριολεκτικά πάλι) πάνω του και του συνομιλούν οι Ωκεανίδες,ο Ωκεανός, η Ιώ, ο Ερμής και η Θέμις.
Ταυτόχρονα, αντιπαλεύει τη στατικότητα με υπέρμετρη κινητικότητα. Οι ηθοποιοί χοροπηδούν γεμάτοι ενέργεια (κάποιος ανέφερε «κατσίκια» και είναι ΤΟΣΟ ταιριαστό) από εξέδρα σε εξέδρα γύρω και πάνω από το σώμα του Προμηθέα, σκαρφαλώνουν πάνω του, πιάνονται από τις γροθιές του, χτυπούν το ξύλινο στήθος του, του φωνάζουν.
Προμηθέα; Προμηθέα;
Όλες οι επισκέψεις, τα μεμονωμένα επεισόδια, ετοιμάζουν το έδαφος για το τι θα συμβεί στα επόμενα μέρη της Τριλογίας – τα οποία όμως δεν έχουν διασωθεί. Επιστρέφοντας στο «Πρόβλημα» του Προμηθέα, μιλούμε στην ουσία για ένα έργο που είναι ολόκληρο setup, χωρίς αυτό να σημαίνει πως δεν περιέχει εξαιρετικές στιγμές και σημαντικά νοήματα. Ο Λυγίζος παραμερίζει τους εύκολους παραλληλισμούς με τη σημερινή ελληνική πραγματικότητα (αυτός που έδωσε στους ανθρώπους τον πολιτισμό, τις τέχνες, το αλφάβητο, το φως, τώρα βρίσκεται να βασανίζεται για αυτό από τον Δία) και σκάβει πιο βαθιά, στους χαρακτήρες.
Αυτό που βρίσκει είναι έναν Προμηθέα προδομένο και πληγωμένο από τον πιο αγαπητό του φίλο και σύμμαχο, Δία. Έναν Προμηθέα διχασμένο για το επόμενο βήμα του, με ένα φοβερό μυστικό στα χέρια του, όπλο ενάντια σε αυτόν που τον πρόδωσε: την ταυτότητα του παιδιού του Δία το οποίο πρόκειται να τον ρίξει από τον θρόνο.
Από εκεί βγαίνει και η δεύτερη σκέψη του Λυγίζου: η δυαδικότητα. Όλοι οι ρόλοι παίζονται από δύο ηθοποιούς οι οποίοι όμως μοιράζουν τις λέξεις κάθε σειράς εναλλάξ. Το αποτέλεσμα είναι ο λόγος να κατακερματίζεται, ακόμα και στην έξοχη και προσιτή στο κοινό μετάφραση του Παναγιώτη Μουλλά, και οι ηθοποιοί να αδυνατούν να ζωντανέψουν τους ρόλους τους – και μιλάμε εδώ για μερικούς από τους κορυφαίους ηθοποιούς μας (το πλέον μεγαθήριο Στεφανία Γουλιώτη, και η Μάσχα με τον Τοκάκη από την ομάδα του Μοσχόπουλου), με λαμπρή εξαίρεση την (κι ας ξίνισαν διάφοροι με τα γέλια μας) Ιώ. Μόνο μέσα από τον Προμηθέα περνάει στο κοινό η πρόθεση του σκηνοθέτη, οι δύο φύσεις σε σύγκρουση.
Αν υπάρχει όντως μια νέα, ενωμένη, πρόταση της νέας γενιάς για το αρχαίο δράμα, φαίνεται να είναι αυτή η πρωτότυπη λύση στο άλλο Πρόβλημα, του Τι-Να-Κάνεις-τον-Χορό, η οποία επικυρώθηκε εδώ για τρίτη φόρα μέσα σε ένα μήνα σε διαφορετικές νεανικές δουλειές. Οι οχτώ ηθοποιοί μπαίνουν στην ορχήστρα σε παράταξη, ντυμένοι με σχολικές στολές κάποιου φανταστικού ιδιωτικού εκπαιδευτηρίου («Κι από νήπια που ήταν τους έκανα πλάσματα με μυαλό»), σαν σχόλιο στον άτυπο πόλεμο εναντίον του νεαρού της ηλικίας, τόσο του Λυγίζου όσο και (ακόμα περισσότερο) του «26χρονου Δημήτρη Καραντζά». Πλησιάζουν σαν μαθητές μπροστά στο δέος της Επιδαύρου και του Προμηθέα. Αποτελούν όλοι μαζί τον Χορό των Ωκεανίδων και από μέσα από το σύνολο τους, πάντα σε ζευγάρια, αναδύονται οι διαφορετικοί ήρωες. Αυτή η ιδέα πάει ενάντια στη λογική του «Μεγάλου Πρωταγωνιστή» και προβάλει τη δουλειά της Ομάδας. Σαν προσέγγιση, κάποιες φορές απογειώνει την παράσταση (Ελένη του Καραντζά), άλλοτε μπερδεύεται και τρεκλίζει (εδώ) και άλλοτε, άλλοτε καταλήγει στην παταγώδη αποτυχία που ήταν οι Ικέτιδες από τις μαθήτριες του Στέργιογλου.
Είναι όμως μια κάποια πρόταση.
Είναι κάτι νέο, φρέσκο και νεανικό, και κάτι που αξίζει να φανεί. Όχι μόνο στα «υπόγεια στο Γκάζι» αλλά και στην Eπίδαυρο, όπου μπορεί πραγματικά να έρθει σε επαφή με το κοινό, να δοκιμαστεί και να κριθεί. Να κάνει τη διαφορά. Γιατί να είναι η Επίδαυρος κλειστή μόνο στους «φτασμένους»; Ας δοκιμαστούν ΚΑΙ οι νέοι σκηνοθέτες, που έχουν αποδείξει την αξία τους από τη μέχρι τώρα δουλειά τους. Κι ας αποτύχουν ή επιτύχουν, κι ας σκοντάψουν, έχοντας όμως προτείνει κάτι ακομπλεξάριστα καινούριο, με σεμνότητα, λιτότητα, καθαρότητα, ομαδικότητα και (το σημαντικότερο) χωρίς ντιβισμούς.
Είναι καιρός να ελευθερώσουμε τον Προμηθέα και τον κάθε Προμηθέα, έστω για δύο Σάββατα, από τα δεσμά της παλιάς φρουράς…
Δώσε Πυρ και μη φοβάσαι τις βροντές!
3/5 *
