Πόσο “ανθελληνικό” είναι αυτό το άρθρο του BBC για τους αρχαίους Έλληνες;
‘Ενα άρθρο ενός καθηγητή της φημισμένης Οξφόρδης, του Armand d’Angour, σχετικά με την ακρίβεια ή μη διαφόρων φημών ή μύθων σχετικά με τους αρχαίους Έλληνες χαρακτηρίστηκε ως ανθελληνικό και κατηγορήθηκε ότι ξαναγράφει την ιστορία, από ελληνικά έντυπα. (Λες και η ιστορία είναι κάτι το σταθερό και αμετάβλητο και δεν αλλάζει, όταν βγαίνουν νέα στοιχεία από τις διάφορες έρευνες…)
Εμείς, παραθέτουμε μεταφρασμένο το άρθρο που φιλοξενήθηκε στην ιστοσελίδα του BBC. Και τα συμπεράσματα είναι δικά σας.
“Πόσοι θρύλοι της αρχαιότητας ισχύουν πραγματικά;
Η κουλτούρα και θρύλοι για την αρχαία Ελλάδα έχουν μια εντυπωσιακά μεγάλη κληρονομιά στην σύγχρονη γλώσσα της εκπαίδευσης, της πολιτικής, της φιλοσοφίας, της τέχνης και της επιστήμης. Κλασικές αναφορές εδώ χιλιάδες χρόνια συνεχίζουν να εμφανίζονται. Ποιά είναι όμως η προέλευση αυτών των ιδεών;
1. Υπήρξε πραγματικά Δούρειος Ίππος;
Η ιστορία του Δούρειου Ίππου αναφέρεται για πρώτη φορά στην Οδύσσεια του Ομήρου, ένα έπος που αποτυπώθηκε γραπτώς γύρω στο 750 πΧ, περιγράφοντας τα επακόλουθα του Τρωικού Πολέμου, που υποτίθεται ότι συνέβη 500 χρόνια νωρίτερα.
(Σημείωση. Ο αρθρογράφος αναφέρεται προφανώς στη χρονική απόσταση ανάμεσα στην γραπτή μορφή της Οδύσσειας, σε σχέση με το πότε συνέβη ο Τρωικός Πόλεμος. Γιατί η πλοκή της Οδύσσειας διαδραματίζεται 10 χρόνια μετά το τέλος του Τρωικού Πολέμου.)
Οι Τρώες θριαμβευτικά έσειραν το άλογο μέσα στην Τροία και όταν η νύχτα έπεσε, οι Έλληνες πολεμιστές που ήταν κρυμμένοι μέσα του, βγήκαν έξω και κατέστρεψαν την πόλη. Αρχαιολογικά στοιχεία δείχνουν ότι όντως η Τροία είχε καεί. Όμως το ξύλινο άλογο είναι ένας ευφάνταστος μύθος, πιθανότατα εμπνευσμένος από τον τρόμο που οι αρχαίες πολιορκητικές μηχανές ήταν καλυμμένες από υγρές προβιές αλόγων, για να προστατεύονται από φλεγόμενα βέλη. .jpg)
2. Ο Όμηρος ήταν ένας από τους μεγαλύτερους ποιητές της αρχαιότητας. Υπήρξε στ’ αλήθεια;
Δεν είναι μόνο ο Δούρειος Ίππος μια εμπνευσμένη επινόηση, αλλά κι η ίδια η ύπαρξη του Ομήρου έχει αμφισβητηθεί μερικές φορές. Γενικά, κυριαρχεί η υπόθεση ότι τα μεγάλα έπη, τα οποία αποδίδονται στον Όμηρο, η Ιλιάδα και η Οδύσσεια, είχαν αρχικά προφορική μορφή, όντας ο καρπός μίας προφορικής παράδοσης αοιδών που γυρνούσε αιώνες πίσω.
Αν και οι αρχαίοι δεν είχαν καμία αμφιβολία ότι ο Όμηρος ήταν ένας πραγματικός ραψωδός, ο οποίος συνέθεσε αυτά τα μνημειώδη έπη, τίποτα δεν είναι σίγουρο γι’ αυτόν. Τα μόνα που ξέρουμε είναι ότι, αν και τα έπη είχαν δημιουργηθεί χωρίς τη γραφή και είχαν διασωθεί από στόμα σε στόμα, σε κάποιο στάδιο είχαν καταγραφεί στα ελληνικά, γιατί έτσι διασώθηκαν.
3. Υπήρξε ένας μόνο εφευρέτης του ελληνικού αλφάβητου;
Η ημερομηνία που έχει αποδοθεί στην καταγραφή των Ομηρικών επών έχει συνδεθεί με τα πρώτα ευρήματα ύπαρξης ελληνικών γραπτών κειμένων στον 8ο αιώνα π. Χ.
Οι Έλληνες ήξεραν ότι το αλφάβητό τους (το οποίο αργότερα δανείσθηκαν οι Ρωμαίοι, για να γίνει το δυτικό αλφάβητο), ήταν παραλλαγή του φοινικικού αλφαβήτου, ενός έθνους της εγγύς Ανατολής, του οποίου τα πρώτα δύο γράμματα ήταν το “άλεφ” και το “μπετ”.
Το γεγονός ότι η προσαρμογή του φοινικικού αλφαβήτου ήταν ομοιόμορφη σε όλη την Ελλάδα έχει δημιουργήσει την εικασία ότι μπορεί να ένα συγκεκριμένο άτομο αυτός που έκανε αυτήν την προσαρμογή και όχι πολλά. Η ελληνική παράδοση ονομάζει ως τον άνθρωπο που έκανε την προσαρμογή τον Παλαμήδη. Στον Παλαμήδη επίσης αποδίδεται η επινόηση της μέτρησης, του συναλλάγματος και επιτραπέζιων παιχνιδιών.
Τα ελληνικά γράμματα κατέληξαν να διαφέρουν οπτικά από τα αντίστοιχα Φοινικικά- με την τρέχουσα μορφή γεωμετρικών σχημάτων να αποδίδεται στον μαθηματικό του 6ου αιώνα Πυθαγόρα.
4. Ο Πυθαγόρας ανακάλυψε το Πυθαγόρειο θεώρημα; Ή αντέγραψε τη δουλειά κάποιου άλλου;
Είναι αμφίβολο κατά πόσον ο Πυθαγόρας (570- 495 π.Χ.) ήταν πραγματικά ένας μαθηματικός, με τη σημερινή σημασία του όρου. Τα παιδιά στο σχολείο ακόμα μαθαίνουν το λεγόμενο πυθαγόρειο θεώρημα για το τετράγωνο της υποτεινούσης. (a2+b2 =c2). Όμως οι Βαβυλώνιοι ήξεραν αυτή την εξίσωση αιώνες νωρίτερα και δεν υπάρχει κάποιο στοιχείο ότι ο Πυθαγόρας είτε την ανακάλυψε είτε την απέδειξε. 
Στην πραγματικότητα, αν και πραγματικές μαθηματικές έρευνες έγιναν από μεταγενέστερους Πυθαγόρειους, τα στοιχεία δείχνουν ότι ο Πυθαγόρας ήταν ένας μυστικιστής που πίστευε ότι οι αριθμοί κρύβονται πίσω από τα πάντα. Επεξαργαζόταν, για παράδειγμα, θεωρίες ότι τέλεια μουσικά διαστήματα μπορούν να εκφραστούν με απλές αναλογίες.
5. Τι έκανε τους Έλληνες να αρχίσουν να χρησιμοποιούν λεφτά; Το εμπόριο ή η “ψυχή” τους;
Μπορεί να μας φαίνεται αυτονόητο ότι εμπορικές επιταγές θα είχαν οδηγήσει στην εφεύρεση του χρήματος. Όμως οι άνθρωπιο έκαναν εμπόριο για χιλιετίες, χωρίς νομίσματα. Και δεν είναι σίγουρο ότι η πρώτη νομισματική οικονομία στον κόσμο αναδύθηκε στην αρχαία Ελλάδα απλώς με σκοπό να διευκολύνει τέτοιες συναλλαγές.
Ο μελετητής της κλασικής αρχαιότητας Richard Seaford υποστήριξε ότι η εφεύρεση του χρήματος βγήκε από τα βάθη της ελληνικής ψυχής. Είναι συνδεδεμένο. Ειναι συνδεδεμένη με τις έννοιες της αμοιβαίας ανταλλαγής και υποχρέωσης, από τις οποίες διαπνέονταν οι ελληνικές κοινότητες. Αντανακλά φιλοσοφικές διαφορές ανάμεσα στην ονομαστική αξία και την εγγενή αξία. Και ως πολιτικό εργαλείο, καθώς το κράτος οφείλει να λειτουργεί ως εγγυητής της νομισματικής αξίας.
Οικονομικά εργαλεία και ιδρύματα- νομίσματα, νομισματοκοπεία, συμβόλαια, τραπεζιτικές εργασίες, πίστωση και χρέος- αναπτύχθηκαν σε πολλές αρχαίες ελληνικές πόλεις από τον 5ο αιώνα, με την Αθήνα στο προσκήνιο. Όμως, μία αρχαία πόλη αντιμετώπισε με μεγάλη δυσπιστία το χρήμα και αντιστάθηκε στην εισαγωγή του: η Σπάρτη.
6. Πόσο λιτοί ήταν οι Σπαρτιάτες;
Ο θρυλικός Σπαρτιάτης νομοθέτης Λυκούργος θέσπισε ότι οι Σπαρτιάτες πρέπει να χρησιμοποιούν μόνο σιδερένια νομίσματα, κάνοντας τα τόσο δύσκολα στη μεταφορά, που ακόμα κι ένα μικρό προσό θα έπρεπε να το σέρνουν βόδια.
Αυτή η ιστορία μπορεί να είναι κομμάτι του ιδεαλισμού των αρχαίων Σπαρτιατών ως μίας κοινωνίας πολεμιστών αφοσιωμένων στην στρατιωτική υπεροχή. Αν και η αρχαία Σπάρτη δεν έκοβε δικά της νομίσματα, χρησιμοποιούσε ασήμι από το εξωτερικό και κάποιοι ηγέτες της Σπάρτης υπήρξαν ιδιαιτέρως επιρρεπείς στις δωροδοκίες.
Ωστόσο, νόμοι μπορεί να πέρασαν, για να εμποδίζουν τους Σπαρτιάτες να εισάγουν πολυτέλειες, επικίνδυνες να υπονομεύσουν την σκληρότητά τους. Όταν ο Αθηναίος playboy στρατηγός Αλκιβιάδης αυτομόλησε στην Σπάρτη, κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου στα τέλη του 5ου αιώνα π.Χ., υιοθέτησε τη λιτή τους δίαιτα, τις σκληρές καθημερινές ασκήσεις, τα χοντροκομμένα ρούχα και τις Λακωνικές εκφράσεις.
Σταδιακά, το πάθος για όλα τα σπαρτιάτικα πράγματα εξαπλώθηκε και στη γυναίκα του βασιλιά Τιμαία, η οποία έμεινε έγκυος. Ο Αλκιβιάδης επέστρεψε στην Αθήνα, από την οποία αναγκάστηκε να το σκάσει 8 χρόνια νωρίτερα, για να αποφύγει κατηγορίες ιεροσυλίας.
7. Ποια ήταν τα μυστικά των Αρχαίων Ελληνικών Μυστηρίων;
Αν σας το έλεγα, θα έπρεπε μετά να σας σκοτώσω. Τα μυστικά φυλλάσσονταν με μεγάλη σκληρότητα και πολύ σοβαρές ποινές επιβάλλοντας σε όποιον τα διέρρεε ή σε κάποιον, όπως ο Αλκιβιάδης, που θα τα είχε βεβηλώσει. Μύστες ήταν αναγκαίοι για να πραγματοποιήσουν τελετές μύησης, οι οποίες μπορεί να περιλάμβαναν παρενδυσία και επικεντρώνονταν σε μυστικά αντικείμενα (ίσως φαλλούς), ενώ χρησιμοποιούνταν μυστικές λέξεις.
Ο σκοπός ήταν να δώσουν στους λάτρεις των μυστηρίων μια γεύση της “άλλης πλευράς”, ώστε να γυρίσουν στις κανονικές τους ζωές ευλογημένοι από τη γνώση πως όταν έρθει η σειρά τους να πεθάνουν, θα ήταν βέβαοι για τη σωτηρία της ψυχής τους στον άλλο κόσμο.
Ανασκαφές έχουν ανακαλύψει τύμβους που περιέχουν κωδικούς και οδηγίες γραμμένες σε χρυσά φύλλα, που θα λειτουργούσαν να βοηθητικά της μνήμης του πεθαμένου μύστη. Τα κύρια αρχαιοελληνικά μυστήρια ήταν τα αφιερωμένα στη Δήμητρα, Θεά της γεωργίας και στον Διόνυσο (γνωστό και ως Βάκχο), Θεό της έκστασης, του οίνου και του θεάτρου.
8. Ποιός έβγαλε πρώτος ένα δράμα από μία κρίση; Πώς ξεκίνησαν τα θέατρα;
Στην Αθήνα του 5ου αιώνα το θέατρο ήταν στενά συνδεδεμένο με τη λατρεία του Διόνυσου, στο θέατρο του οποίου (στις νότιες πλαγιές της Ακρόπολης) οι τραγωδίες και οι κωμωδίες στεγάζονταν σε ένα ετήσιο φεστιβάλ.
Όμως η καταγωγή του θεάτρου είναι ένα θέμα με πολλές διχογνωμίες. Μία παράδοση λέει ότι ο ηθοποιός Θέσπης στεκόταν σε ένα κάρο και έπαιζε ένα δραματικό ρόλο για πρώτη φορά το 532 π.Χ. Άλλοι υποστηρίζουν ότι το δράμα ξεκίνησε με τελετουργικούς χορούς και στην πορεία εισήγαγε και μέρη για τους ηθοποιούς.
Ο Αριστοτέλης (384-322 π.Χ.) εικάζει ότι ο χορός της τραγωδίας ήταν αρχικά τελευτουργικά τραγούδια (διθύραμβοι) που τραγουδούνταν και χορεύονταν προς τιμή του Διονύσου, ενώ η κωμωδία προέκυψε μέσα από άσεμνες παραστάσεις, οι οποίες περιλάμβαναν και ψεύτικους φαλλούς.
Ως ένας Θεός συνδεδεμένος με εναλλαγές ρόλων και μεταμορφώσεις, ο Διόνυσος φαίνεται η κατάλληλη επιλογή Θεού, που θα έδινε ζωή στο δράμα. Όμως, από την πιο παλιά σωζόμενη τραγωδία, τους Πέρσες του Αισχύλου (472 π.Χ.) ελάχιστες σωζόμενες τραγωδιες έχουν σχέση με το Διόνυσο.
Το κωμικό δράμα ήταν εν πολλοίς αφιερωμένο στο να σατυρίσει σύγχρονες προσωπικότητες- σε αρκετά έργα (με πιο γνωστό τις Νεφέλες του Αριστοφάνη) και τον φιλόσοφο Σωκράτη.
9. Τι οδήγησε το Σωκράτη να γίνει φιλόσοφος;
Ο Σωκράτης (469- 399 π.Χ.) μπορεί να είχε το κεφάλι του στα σύννεφα και παρουσιάζεται από την κωμωδία του Αριστοφάνη να μεταφέρει ιδέες, που εκτείνονται από το επιστημονικό παράλογο (“πώς μετράς το άλμα ενός ψύλλου”) ως το κοινωικά ανατρεπτικό (“Μπορώ να διδάξω καθέναν να νικάει σε κάθε επιχείρημα, ακόμα κι αν είναι λάθος”).
Αυτή η εικόνα έρχεται σε ρήξη με τις κύριες πηγές βιογραφικών δεδομένων για τον Σωκράτη, που έχουν γραφτεί από τους μαθητές του Πλάτωνα και Ξενοφώντα. Κι οι δύο του συμπεριφέρονταν με μεγάλο σεβασμό, ως έναν ηθικό καθοδηγητή, ενώ δεν λένε τίποτα για τις προηγούμενες ενασχολήσεις του Σωκράτη.
Η πρώτη περιγραφή του Σωκράτη, στα 30 του περίπου, τον δείχνει σαν άνθρωπο της δράσης. Υπηρέτησε στην εκστρατεία του 432 π.Χ. και σε μια σκληρή μάχη έσωσε τη ζωή του φίλου του Αλκιβιάδη. Ποτέ δεν έφυγε από την Αθήνα και πέρασε τη ζωή του προσπαθώντας να κάνει τους φίλους του Αθηναίους να εξετάσουν σε βάθος τις ζωές τους και τις σκέψεις τους.
Μπορούμε να υποθέσουμε ότι ο Σωκράτης είχε ασχοληθεί με την επιστήμη και την πολιτική στα νιάτα του, μέχρι που μία εμπειρία ζωής και θανάτου στη μάχη τον οδήγησε να αφιερωθεί στο υπόλοιπο της ζωής του στην αναζήτηση της αλήθειας και της σοφίας.
Καθώς δεν έγραψε τίποτα για τον εαυτό του, η ισχυρότερη εικόνα μας για τον Σωκράτη ως φιλόσοδο προέρχεται από τους διαλόγους του πιστού του μαθητή Πλάτωνα, του οποίου μαθητής ήταν ο Αριστοτέλης, δάσκαλος του μεγάλου Αλέξανδρου.
10. Ήταν ο Μέγας Αλέξανδρος πραγματικά τόσο Μέγας;
Ο Αλέξανδρος (356-323 π.Χ.) έγινε ένας από τους μεγαλύτερους στρατιωτικούς ηγέτες, που γνώρισε ο κόσμος. Σύμφωνα με αρχαίες πηγές, ωστόσο , δεν ήταν ευπαρουσίαστος σωματικά. Μικροκαμωμένος και στιβαρός, έπινε πολύ και είχε κόκκινο πρόσωπο, βαριά φωνή και παρορμητικό χαρακτήρα, ο οποίος μια φορά τον οδήγησε να σκοτώσει τον Κλείτο, έναν σύντροφό του, πάνω στα νεύρα του.
Όσο προχωρούσαν τα χρόνια, γινόταν παρανοϊκός και μεγαλομανής. Όμως, σε 10 μόλις χρόνια από την ηλικία των 20 δημιούργησε μια τεράστια αυτοκρατορία, που εκτεινόταν από την Αίγυπτο ως την Ινδία. Ποτέ δεν έχασε σε μάχη, χρησιμοποίησε καινοτόμες πολυορκητικές μηχανές, εξίσου αποτελεσματικές με τον φανταστικό Δούρειο Ίππο και ίδρυσε 20 πόλεις με το όνομα του, μεταξύ των οποίων και την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου.
Η στρατιωτική του επιτυχία ήταν σχεδόν θαυματουργή και στα μάτια του αρχαίου κόσμο, αφοσιωμένου στον πόλεμο και τις κατακτήσεις, ήταν λογικό να αποδοθεί στον Αλέξανδρο ο τίτλος “Μέγας”.
Πηγή: BBC.com
Τα συμπεράσματα για το κατά πόσον αυτό το δημοσίευμα είναι ανθελληνικό και ξαναγράφει την ιστορία είναι δικά σας. H δική μου, πάντως, άποψη είναι πως ο χαρακτηρισμός αυτού του άρθρου ως ανθελληνικού είναι βιαστικός και υπερβολικός. Και μάλλον έγινε, για να τραβήξει την προσοχή των αναγνωστών.
Γιώργος Σμυρνής
