Συνεργασία του Ι. Μ. Κακογιάννης με το Θεατρικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Ιερουσαλήμ: Παραστάσεις, σεμινάρια, εργαστήρια

Σε αυτό το πλαίσιο φιλοξενεί στην Αθήνα το τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Εβραϊκού Πανεπιστημίου της Ιερουσαλήμ, για μια σειρά σεμιναρίων και εργαστηρίων υπό την καθοδήγηση των καθηγητών του, καθώς και για την παρουσίαση της παράστασης Lysistrata-X στις 11, 12 και 13 Σεπτεμβρίου. Ανεβαίνει στην αίθουσα Θέατρο του Ιδρύματος Μιχάλης Κακογιάννης στις 20:30.

Η Lysistrata-X σε σύλληψη, σκηνοθεσία, χορογραφία: Emanuella Amichai (Εμμανουέλλα Αμιχάι) είναι ένα χορόδραμα με τη χρήση πολυμέσων και βίντεο performance εμπνευσμένο από τη «Λυσιστράτη» του Αριστοφάνη. Διάρκεια: 50 λεπτά. Η είσοδος είναι ελεύθερη. Απαραίτητη είναι η κράτηση θέσεων, ενώ θα τηρηθεί σειρά προτεραιότητας.

ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ 2014

Πολύμορφα και με μεγάλη ποικιλία θεμάτων, τα Σεμινάρια και τα Εργαστήρια του προγράμματος “”ΑΡΧΑΙΟ ΔΡΑΜΑ: Επιρροές και σύγχρονες προσεγγίσεις” του Ιδρύματος Μιχάλης Κακογιάννης διεξάγονται φέτος με τη συνεργασία του τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Εβραϊκού Πανεπιστημίου της Ιερουσαλήμ.

Συνολικά θα διεξαχθούν από έξι Πανεπιστημιακούς δασκάλους έξι Σεμινάρια και δύο Εργαστήρια, η θεματολογία των οποίων αναφέρεται σε σημαντικές παραστάσεις και σκηνοθέτες του παγκοσμίου θεάτρου αλλά και στην αναζήτηση των κοινών σημείων και των διαφορών του Αρχαίου Δράματος με διαφορετικές θεατρικές παραδόσεις και πρακτικές ανά τον κόσμο.

Στα Σεμινάρια και τα Εργαστήρια θα πάρουν μέρος φοιτητές / σπουδαστές ή απόφοιτοι θεατρολογικών σχολών, όπως και σχολών κλασικής και παιδαγωγικής κατεύθυνσης, καθώς και σπουδαστές ή απόφοιτοι δραματικών σχολών.

ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ

1ο Σεμινάριο
Τετάρτη, 3 Σεπτεμβρίου 2014
Ώρες: 17:30 – 20:00
Εισηγήτρια: Dr. Jeanette R. Malkin, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Πρόεδρος του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών
Θέμα: «Οιδίπους» του Max Reinhardt ως μία Πανευρωπαϊκή Φεστιβαλική Παράσταση/ Περφόρμανς (1910)

Στα 1910, ο Max Reinhardt, κορυφαίος Γερμανός θεατρικός σκηνοθέτης, επιχείρησε ένα νέο είδος θεατρικής παράστασης ανεβάζοντας τον Οιδίποδα του Σοφοκλή σε αρένα τσίρκου στο Μόναχο. Η στροφή του Reinhardt προς μια σκηνή – στάδιο αποτέλεσε μια ιδεολογική μετατόπιση προς ένα «λαϊκό θέατρο», στο οποίο η σωματική εμπειρία, δηλαδή η ευφορία και η χαρά αποτιμούνταν ως σπουδαιότερες της κειμενικής. Ο Χορός, για παράδειγμα, απαρτιζόταν από εκατοντάδες ημίγυμνων βοηθητικών ηθοποιών, οι οποίοι έφεραν δαυλούς και κινούνταν πολύ κοντά στους θεατές. Κατ’ αυτόν τον τρόπο η τραγωδία του θηβαϊκού λαού μεταφερόταν σε πρώτο πλάνο, ενώ το κοινό είχε άμεση εμπλοκή. Αυτή – και άλλες παρόμοιες – παραγωγές συνδύασαν στοιχεία του λαϊκού θεάτρου με ένα κλασικό κείμενο, αλλά και με την επισημότητα του θεάτρου της αστικής ελίτ. Αυτή η πρωτότυπη παράσταση αργότερα μεταφέρθηκε σε χώρους τσίρκου στο Βερολίνο και στη Βιέννη, στο Covent Garden του Λονδίνου, ενώ περιόδευσε σε Βουδαπέστη, Μόσχα, Στοκχόλμη και αλλού.

Στο σεμινάριο διερευνάται το εγχείρημα του Reinhardt ώστε να επιστρέψει η θεατρική πράξη από το προσκήνιο της θεατρικής σκηνής στην ελληνική αγορά, ένα εγχείρημα που περιέλαβε την κοινότητα στο σύνολό της, υπήρξε ενωτικό παρά διχαστικό, ενώ έγινε το πρότυπο για άλλες προσπάθειες τελετουργικού λαϊκού θεάτρου στην Ευρώπη.

2ο Σεμινάριο
Πέμπτη, 4 Σεπτεμβρίου 2014
Ώρες: 16:00 – 18:30
Εισηγήτρια: Dr. Olga Levitan, Λέκτορας (Βοηθός Καθηγητή, Ακαδημαϊκή Σύμβουλος)
Θέμα: «Αρχαίο Δράμα και Avant-Garde Εβραϊκό Θέατρο στη Ρωσία»

Στα 1918, στην κορύφωση της Ρωσικής Επανάστασης, ο Οιδίπους Τύραννος παρουσιάστηκε στο κτήριο του Chinzeneli Circus στην Αγία Πετρούπολη (Petrograd). Η παράσταση ανέβηκε σε σκηνοθεσία Aleksei Granovsky, του σκηνοθέτη που αργότερα δραστηριοποιήθηκε στο Εβραϊκό Θέατρο Δωματίου (Gosekt, 1919 – 1928). Η παράσταση άφησε το αποτύπωμά της στην απαρχή του «Θεάτρου Τραγωδίας» στην Αγία Πετρούπολη και παρουσίασε μια καινοτόμα προσέγγιση της αρχαίας τραγωδίας στο πλαίσιο ενός χώρου – τσίρκου. Ο Granovsky θεώρησε εαυτόν μαθητή του Max Reinhardt, ενώ επηρεάστηκε επίσης βαθειά από τον Vsevolod Meyerhold. Η δική του προσέγγιση για τον Οιδίποδα Τύραννο τοποθετείται στο σταυροδρόμι του ρωσικού και γερμανικού avant-garde θεάτρου, ενώ μπορεί να θεωρηθεί ως μία σημαντική πηγή για τη συμβολική γλώσσα του εβραϊκού avant-garde θεάτρου, το οποίο αργότερα αναπτύχθηκε από το θέατρο Gosekt.

Το σεμινάριο θα εξετάσει τα αισθητικά χαρακτηριστικά και τους λανθάνοντες φιλοσοφικούς υπαινιγμούς της παραγωγής του Granovsky, όπως επίσης την επιρροή του στην τραγική/ειρωνική καλλιτεχνική γλώσσα του θεάτρου Gosekt.

3ο Σεμινάριο
Παρασκευή, 5 Σεπτεμβρίου 2014
Ώρες: 16:00 – 18:30
Εισηγήτρια: Dr. Kinneret Noy, Επίκουρη Καθηγήτρια (Ακαδημαϊκός – Καλλιτέχνης)
Θέμα – Αντικείμενο: «Οι μάσκες στο Αρχαίο Ελληνικό Δράμα και στο Ιαπωνικό Θέατρο Νο»

Το Αρχαίο Ελληνικό Δράμα θεωρείται το λίκνο του δυτικού θεάτρου. Περιέργως, μία σύγκριση της αρχαίας ελληνικής σκηνικής γλώσσας με εκείνη του ιαπωνικού θεάτρου Noh, αποκαλύπτει ομοιότητες, σε τόσο μεγάλο βαθμό, ώστε αξίζει περαιτέρω μελέτης.

Στο σεμινάριο θα εξετασθεί η χρήση της μάσκας σε αμφότερες τις θεατρικές παραδόσεις, συνδέοντας τη λειτουργία της με τους αντίστοιχους ορισμούς της ταυτότητας σε κάθε πολιτισμό χωριστά, πάντοτε μέσω της οπτικής γωνίας των δραματικών χαρακτήρων. Το σεμινάριο περιλαμβάνει ένα εργαστήριο, στο οποίο οι συμμετέχοντες θα πειραματιστούν πάνω στη χρήση της ελληνικής και ιαπωνικής μάσκας, με την εφαρμογή τους σε σύντομους μονολόγους από ελληνικές τραγωδίες και θεατρικά έργα No.

4ο Σεμινάριο
Σάββατο, 6 Σεπτεμβρίου 2014
Ώρες: 16:00 – 18:30
Εισηγήτρια: Keren Cohen (Υποψήφια Διδάκτωρ, Βοηθός Καθηγητή)
Θέμα: «Από το Κείμενο στο Θέαμα: Οι Διασκευές Αρχαίων Ελληνικών Πηγών από τον Robert Wilson»

Ο σύγχρονος, avant-garde, σκηνοθέτης Robert Wilson έγινε διάσημος ως η αυθεντία του εικαστικού θεάτρου (visual theatre). Τα πρώτα του έργα εκτόπισαν τον λόγο από το επίκεντρο της θεατρικής πράξης, αντικαθιστώντας τον με σαγηνευτικές εικόνες, ονειρικά οράματα και μεγαλειώδες θέαμα – όλα εκείνα τα θεατρικά στοιχεία που θεωρούνταν από τον Αριστοτέλη επουσιώδη. Λαμβάνοντας υπόψη αυτό το γεγονός, υπήρξε μάλλον απροσδόκητη η επιλογή του Wilson, στα 1984, να στραφεί στη Μήδεια του Ευριπίδη για την πρώτη του απόπειρα σκηνοθεσίας ενός δραματικού κειμένου. Στη διάρκεια των χρόνων, ο Wilson δημιούργησε πολυάριθμα έργα βασισμένα στην αρχαία ελληνική γραμματεία, αλλά και στην μυθολογία, με πιο πρόσφατο – την Οδύσσεια – η οποία παρουσιάστηκε από το Εθνικό Θέατρο της Ελλάδας τον Οκτώβριο του 2012.

Μια συγκριτική αντιπαράθεση του κλασικού, αρχαίου ελληνικού δράματος και του θεάτρου του Wilson καταδεικνύει ότι πολλά από τα χαρακτηριστικά που σαν ψυχώσεις ή μονομανίες εμπεδώθηκαν στο αρχαίο δράμα (εξίσου σε επίπεδο κειμένου και αναπαράστασης) αντηχούν στη σκηνική αντίληψη και στο όραμα του Αμερικανού σκηνοθέτη. Περισσότερο αξιοσημείωτες, μεταξύ αυτών, είναι η παρουσία τελετουργικών στοιχείων, οι ποιότητες των υπερβατικών στοιχείων και η χρήση μυθικών αναφορών, αρχετύπων, και υπαρξιακών ζητημάτων, όπως ο θάνατος, ο φόνος και η πορεία.

Εστιάζοντας στις διασκευές αρχαίων ελληνικών κειμένων από τον Wilson, το σεμινάριο αποδεικνύει πως αυτές οι συνάφειες – εκ παραλλήλου με τις πολλές διαφορές – καθιστούν τη διαλεκτική μεταξύ του κλασικού δραματικού κειμένου και του μεταμοντέρνου εικαστικού θεάτρου του σκηνοθέτη, ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσα και σύνθετη.

5ο Σεμινάριο
Τρίτη, 9 Σεπτεμβρίου 2014
Ώρες: 17:30 – 20:00
Εισηγητής: Dr. Yair Lipshitz, Αναπληρωτής Καθηγητής
Θέμα: «Ελληνική Τραγωδία και Βιβλικό Δράμα I: Σημεία Συνάντησης στην Αρχαιότητα»

Η σχέση μεταξύ της ιουδαϊκής παράδοσης και του θεάτρου εν γένει – αλλά και του ελληνορωμαϊκού θεάτρου ειδικότερα – υπήρξε πλήρης εντάσεων. Οι Ραβίνοι της ύστερης αρχαιότητας δεν αποδέχονταν το θέατρο καθώς θεωρούταν ένας θεσμός συνυφασμένος με τον «άλλο», τον ελληνιστικό πολιτισμό. Ωστόσο, παρά τη μη αποδοχή του, πολλοί Εβραίοι της αρχαιότητας προφανώς παρακολουθούσαν θεατρικές παραστάσεις και ίσως συμμετείχαν σε αυτές. Το σεμινάριο θα εστιάσει σε ένα αξιοσημείωτο παράδειγμα τέτοιας συμμετοχής: την ελληνιστική τραγωδία με τίτλο «Εξαγωγή» του Εζεκιήλ από την Αλεξάνδρεια (2ος αιώνας π.Χ.). Η «Εξαγωγή» είναι το αρχαιότερο σωζόμενο έργο γραμμένο από Εβραίο, το οποίο αφηγείται εκ νέου τη βιβλική ιστορία του Μωυσή και την Έξοδο.

Στο σεμινάριο ανιχνεύονται οι τρόποι με τους οποίους ο Εζεκιήλ συνομιλεί τόσο με το βιβλικό υλικό, όσο με την ελληνική τραγική παράδοση, ώστε να ξαναδώσει σχήμα στη δική του πολιτισμική κληρονομιά – ως μία ενιαία οντότητα, η οποία είναι εξίσου εβραϊκή και ελληνική.

6ο Σεμινάριο
Τετάρτη, 10 Σεπτεμβρίου 2014
Ώρες: 16:00 – 18:30
Εισηγητής: Dr. Yair Lipshitz, Αναπληρωτής Καθηγητής
Θέμα: «Ελληνική Τραγωδία και Βιβλικό Δράμα ΙΙ: Σημεία συνάντησης στο σύγχρονο Ισραήλ»

Ελλείψει μιας συνεχούς θεατρικής παράδοσης εντός του δικού τους πολιτισμού, οι σύγχρονοι Εβραίοι θεατρικοί συγγραφείς, θέλοντας να στραφούν στη Βίβλο προς αναζήτηση μιας πηγής δραματικών πλοκών, συχνά, ανέτρεξαν στην ελληνική τραγωδία και τη συμβουλεύθηκαν ως μοντέλο. Η τραγωδία και η σχέση της με την ελληνική μυθολογία ενέπνευσε επίσης τους σύγχρονους ισραηλινούς δραματουργούς στις θεατρικές προσαρμογές βιβλικών μύθων. Το γεγονός προσέφερε στους ίδιους, αλλά και στο κοινό, μία διαδρομή για την αναθεώρηση της βιβλικής κληρονομιάς. Το σεμινάριο εξετάζει μία τέτοια περίπτωση, εκείνη του εξαιρετικά αμφιλεγόμενου έργου με τίτλο “The Torments of Job” του Hanoch Levin (1981). Εξετάζονται οι τρόποι με τους οποίους, στο έργο του Levin, η βιβλική ιστορία του Ιώβ τίθεται σε διάλογο με την ελληνική τραγωδία και πώς αυτός ο διάλογος λειτουργεί στην υπονόμευση του θρησκευτικού και πολιτικού ρόλου της Βίβλου στο σύγχρονο Ισραήλ.

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ

1ο Εργαστήριο
Παρασκευή, 5 Σεπτεμβρίου 2014
20:00 – 22:00
Εισηγήτρια: Dr. Kinneret Noy, Επίκουρη Καθηγήτρια (Ακαδημαϊκός – Καλλιτέχνης)
Θέμα – Αντικείμενο: «Οι μάσκες στο Αρχαίο Ελληνικό Δράμα και στο Ιαπωνικό Θέατρο Νο»

Το Αρχαίο Ελληνικό Δράμα θεωρείται το λίκνο του δυτικού θεάτρου. Περιέργως, μία σύγκριση της αρχαίας ελληνικής σκηνικής γλώσσας με εκείνη του ιαπωνικού θεάτρου No, αποκαλύπτει ομοιότητες, σε τόσο μεγάλο βαθμό, ώστε αξίζει περαιτέρω μελέτης.

Στο εργαστήριο θα εξετασθεί η χρήση της μάσκας σε αμφότερες τις θεατρικές παραδόσεις, συνδέοντας τη λειτουργία της με τους αντίστοιχους ορισμούς της ταυτότητας σε κάθε πολιτισμό χωριστά, πάντοτε μέσω της οπτικής γωνίας των δραματικών χαρακτήρων. Το εργαστήριο αποτελεί το πρακτικό μέρος του 3ου σεμιναρίου, στο οποίο οι συμμετέχοντες θα πειραματιστούν πάνω στη χρήση της ελληνικής και ιαπωνικής μάσκας, με την εφαρμογή τους σε σύντομους μονολόγους από ελληνικές τραγωδίες και θεατρικά έργα No.

2ο Εργαστήριο
Δευτέρα, 8 Σεπτεμβρίου 2014
17:30-20:30
Emanuella Amichai, Σκηνοθέτις, Χορογράφος, Χορεύτρια – Συνεργάτις του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών (Διαλέξεις – Εισήγηση Εργαστηρίων)
Θέμα: «Από το Δράμα στην Περφόρμανς: H ερμηνεία του Αρχαίου Δράματος στην τέχνη της περφόρμανς»

Το εργαστήριο εστιάζει στις πτυχές της περφόρμανς που ανάγονται στο Αρχαίο Ελληνικό Δράμα, όπως επίσης στη μετάπλαση του κλασικού δράματος σε σύγχρονη περφόρμανς. Στη διάρκεια του εργαστηρίου, οι συμμετέχοντες θα δουλέψουν πάνω σε σκηνές από τον Οιδίποδα, την Αντιγόνη και τις Βάκχες, ενώ ιδιαίτερη έμφαση θα δοθεί στη σωματική διάσταση της περφόρμανς και σε χαρακτηριστικά της, όπως η σωματικότητα, ο χώρος και η δράση. Οι συμμετέχοντες θα γνωρίσουν και θα βιώσουν, μεταξύ άλλων, διάφορες όψεις της μετάβασης από το επίπεδο του ηθοποιού σε εκείνο του περφόρμερ, από τον λόγο στο σώμα ως αντικείμενο, από την υποκριτική δράση στη δράση της περφόρμανς και από τη σκηνογραφία στη site specific σκηνική διαμόρφωση. Το εργαστήριο περιλαμβάνει πρακτική εφαρμογή και κριτική ανάλυση.