Είδαμε την «Εκδοχή του Μπράουνινγκ» στο θέατρο Εμπορικόν- Τραγωδία των μικρών πραγμάτων

«Η Εκδοχή του Μπράουνινγκ» είναι το έργο που στερέωσε τη φήμη του Τέρενς Ράττιγκαν σαν ένα σοβαρό και ώριμο συγγραφέα. Αφορά τη ζωή του Άντριου Κρόκερ-Χάρις ενός κλασικού φιλολόγου σ’ ένα αγγλικό κολλέγιο. Ο καθηγητής δεν είναι αρεστός ούτε στη γυναίκα του, ούτε στους μαθητές του, ούτε στους συναδέλφους του. Μια αυθόρμητη πράξη καλοσύνης από ένα παιδί, γίνεται η αφορμή να ξετυλιχτούν οι περίπλοκες σχέσεις των ενήλικων ηρώων, που άλλοτε δεν τολμούν να αντιμετωπίσουν με ειλικρίνεια τη ζωή τους, άλλοτε η ίδια τους η ειλικρίνεια χρησιμοποιείται σαν όπλο, για να πονέσουν ο ένας τον άλλο.

Όσο για τον τίτλο: Ο Μπράουνινγκ είναι ένας ποιητής, που έγραψε μια έμμετρη μετάφραση για τον Αγαμέμνονα του Αισχύλου. Επειδή ο καθηγητής είχε μικρός κάνει κι ο ίδιος μια αντίστοιχη μετάφραση, ένας μαθητής του, του κάνει δώρο αυτή τη μετάφραση. Η ενέργεια του μαθητή γίνεται καταλύτης, γιατί ξυπνάει κάτι στον καθηγητή. Παράλληλα, κάτι άλλο, που θα του πει η γυναίκα του, σχετικά με το ίδιο ζήτημα, παίρνει μεγάλες διαστάσεις επίσης στο μυαλό του κεντρικού ήρωα.

Ο Ράττιγκαν μιλάει για προβληματικές σχέσεις ανάμεσα στον καθηγητή και τη σύζυγό του, αλλά και με τους μαθητές του. Για την ύπαρξη ευαίσθητων χορδών ακόμα και στον πιο δύστροπο. Για την αξιοπρέπεια με την οποία και ο πιο περίεργος άνθρωπος μπορεί να αντιμετωπίζει τη μοίρα του και να πορεύεται με αυτά που του τυχαίνουν.

Σχέσεις και κόντρες μιας ζωής ξεπηδάνε μέσα σε δύο ώρες, σε μια πλοκή πάντως που δεν επιφυλάσσει συγκλονιστικά γεγονότα, αλλά σε κάνει να νιώσεις την τεράστια σημαντικότητα που έχουν για τον άνθρωπο και τα μικρά πράγματα. Παράλληλα, υπάρχουν ενδιαφέροντα στοιχεία θεατρικής και λογοτεχνικής αυτοαναφορικότητας, ιδίως στα σημεία που καθηγητής και μαθητής μιλούν για τον Αισχύλο.

Το έργο, βέβαια, είναι ανθρώπινο και καλογραμμένο. Έχει μια ιδιαίτερη ποιότητα και ευαισθησία, που μου άρεσε, αν και σε κάποια σημεία χρησιμοποιεί κάπως περισσότερες λέξεις από όσο είναι απαραίτητο. Επίσης, είναι αρκετά αγγλικό. Υπάρχει έντονο το στοιχείο του αγγλικού φλέγματος. Υπό αυτό το πρίσμα, κάποια πράγματα, που μας ακούγονται εμάς υπερβολικά, στο βρετανικό σαρκαστικό (ή αυτοσαρκαστικό) στυλ, με το οποίο λένε με αριστοκρατικό ύφος τις πιο μεγάλες χοντράδες, ίσως είναι μέσα στην καθημερινότητά τους. Είναι δύσκολο πάντα για Έλληνες ηθοποιούς να το μεταδώσουν αυτό, αλλά στην συγκεκριμένη παράσταση γίνεται αρκετά καλή δουλειά. Ο Καταλειφός είναι αυτός που γίνεται πιο αποτελεσματικός σε αυτό το κομμάτι. Δεν προσπαθεί να μιμηθεί τον Άγγλο, αλλά μπαίνει βαθιά στο ρόλο και αναδεικνύει τη δραματικότητά του.

Η σκηνοθεσία της Ελένης Σκότη αναδεικνύει τα κύρια σημεία αυτού του δράματος της καθημερινότητας και δίνει έμφαση στην ποιότητα των ερμηνειών. Χρησιμοποιεί (καμιά φορά και με υπερβολή) τη μουσική του Σταύρου Γασπαράτου στο να τονίσει τη δραματικότητα κάποιων σκηνών. Η σκηνογραφία είναι αρκετά ρεαλιστική και τα κοστούμια είναι εποχής και συμβάλλουν στην όμορφη αισθητική της παράστασης.

Ως προς τις ερμηνείες, τη διαφορά την κάνει ο Δημήτρης Καταλειφός. Έχοντας τον κεντρικό ρόλο, του δυσπρόσιτου και αποστασιοποιημένου από τα συναισθήματά του καθηγητή, μας συγκινεί, χωρίς να ωραιοποιεί τον χαρακτήρα που ερμηνεύει, ενώ μας βοηθάει να αντιληφθούμε τις μεταβολές που συμβαίνουν στον ψυχισμό του, ερμηνεύοντας τις με μεγάλη ακρίβεια. Η Λουκία Μιχαλοπούλου είχε πολύ μικρό ρόλο στο έργο. Ο Κυριάκος Ψυχαλής, που είχε τον κομβικό και απαιτητικό ρόλο του πιτσιρικά που μπαίνει στην ψυχή του καθηγητή, σε κάποια σημεία είναι ικανοποιητικός, αλλά σε άλλα δε μου άρεσε. Δεν ήταν τόσο “τσαχπίνης”, όσο χρειαζόταν. Όσο για την «κακιά» σύζυγο, την Μαρία Καλλιμάνη, είναι πειστική στον ρόλο της γυναίκας με τις τόσο αρνητικές συμπεριφορές, που όμως νιώθει ένα βαθύ εσωτερικό ανικανοποίητο. Κι ο Άγης Εμμανουήλ δίνει μια ικανοποιητική ερμηνεία.

Σε γενικές γραμμές, η «Εκδοχή του Μπράουνινγκ» είναι μια παράσταση με ιδιαίτερη λεπτότητα περνάει μέσα από σκληρά πράγματα και αναδεικνύει την τραγικότητα των μικρών πραγμάτων, αλλά και το πόσο απλό πράγμα είναι τελικά η ανθρωπιά. Κυριαρχεί η πολύ καλή ερμηνεία του Δημήτρη Καταλειφού.

Γιώργος Σμυρνής