Είδαμε το “Γράμματα αγάπης στον Στάλιν” στο Studio Μαυρομιχάλη: Σταλινικά φαντάσματα!

Ο σοσιαλιστικός ρεαλισμός, η μοναδική ορθόδοξη φόρμα τέχνης για τη Σοβιετική Ένωση, αποτέλεσε ταφόπλακα ή βραχνά για σημαντικούς δημιουργούς. Ένας από αυτούς ήταν ο Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ, του οποίου την καριέρα κατέστρεψε το σταλινικό καθεστώς, λόγω της κριτικής που ασκούσε στο σοβιετικό σύστημα με τα γραπτά του. Υπήρξαν πάντως και καλλιτέχνες με χειρότερη μοίρα από τον Μπουλγκάκοφ, οι οποίοι βρέθηκαν αντιμέτωποι με σοβαρές διώξεις, ακόμα και με τη θανατική ποινή, ως αντικαθεστωτικοί.

Το έργο του Ισπανού Juan Mayorga προσπαθεί να δείξει ότι αυτή η πίεση στην πλευρά του συγγραφέα έχει επιπτώσεις στην ψυχολογία του, στο όριο των παραισθήσεων. Ο Μπουλγκάκοφ, ο οποίος μαζί με τη γυναίκα του τρέφουν μια απέχθεια για τον Στάλιν, στην πορεία αρχίζει να νιώθει μια τεράστια ταύτιση για τον Σοβιετικό ηγέτη. Αρχίζει να τον κουβαλάει μέσα του. Έτσι, τα γράμματα αγάπης στον Στάλιν, επιστολές που προσπαθούσε να γράψει, για να ζητήσει εξηγήσεις ή τη βοήθεια από αυτόν, καταλήγουν να γίνονται γράμματα αγάπης στον ίδιο του τον εαυτό.

Ο Στάλιν εμφανίζεται επί σκηνής, αλλά μάλλον πρόκειται για δημιούργημα της αχαλίνωτης, όσο και διαταραγμένης φαντασίας του Μπουλγκάκοφ. Η ανάγκη μετατρέπει τον καταπιεστή σε είδωλο κι ο συγγραφέας έχει ανάγκη τον Στάλιν. Το έργο, πάντως, είναι κάπως κουραστικό, ενώ έχει την τάση να επαναλαμβάνεται και δεν σε συγκλονίζει με την πρωτοτυπία του.

Από την πλευρά της σκηνοθεσίας, τονίζεται ιδιαίτερα η πίεση που βιώνει ο συγγραφέας, ειδικά από τον Τύπο της εποχής. Ο Μπουλγκάκοφ κολλάει αποκόμματα εφημερίδων με κερί στους τοίχους, για να φανεί πόσο τον έχει ταράξει η στοχοποίηση του από τις εφημερίδες του καθεστώτος. Επίσης, υπάρχει κι ένας τολμηρός τόνος στην παράσταση, καθώς προσπαθεί να τονισθεί ένας ερωτισμός του Μπουλγκάκοφ, όχι με τον Στάλιν, αλλά με τη σύζυγό του.

Ως προς τις ερμηνείες, ο Μελέτης Ηλίας και η Άννα Ελεφάντη που παίζουν το συγγραφέα και τη σύζυγό του αντίστοιχα έχουν μια αξιόλογη παρουσία υποκριτικά, ενώ δείχνουν αρκετή τόλμη επί σκηνής και έχουν καλή χημεία μεταξύ τους, που σε πείθει ότι είναι ζευγάρι. Αντίθετα, ο Στάθης Σταμουλακάτος που ερμηνεύει τον Στάλιν (όπως τον φαντάζεται ο Μπουλγκάκοφ) δεν εντυπωσιάζει, σε έναν ρόλο που έτσι κι αλλιώς δεν είναι ιδιαίτερα πετυχημένος με ευθύνη του συγγραφέα. Αν και προσπαθεί να ισορροπήσει ανάμεσα στον επαναστάτη, τον πολιτικάντη και τον στυγνό καταπιεστή, έχει πολλές επαναλήψεις και γίνεται κουραστικός. Επίσης, η όποια προσπάθεια να βγει σαρκαστικό χιούμορ από το χαρακτήρα του Στάλιν, που έχει και στοιχεία καρικατούρας, δεν φαίνεται να αποδίδει. 

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ: Τα «Γράμματα αγάπης στον Στάλιν» έχουν έναν ελκυστικό τίτλο και ασχολούνται με ένα σοβαρό θέμα με πολιτικό, ιστορικό και καλλιτεχνικό ενδιαφέρον. Το κάνουν όμως με έναν μάλλον απλοϊκό τρόπο, που εστιάζει κυρίως στην ψυχολογία του Μπουλγκάκοφ με κάπως απλοϊκό τρόπο και δίνουν ελάχιστα στοιχεία για το ιστορικό και πολιτικό υπόβαθρο της εποχής.

Γιώργος Σμυρνής