Είδαμε την «Οδό Πολυδούρη» στο θέατρο Βασιλάκου- Ποίηση και αλήθεια!

Επί σκηνής η ποιήτρια λίγο πριν πεθάνει. Με ψυχοπομπό ένα αντιφυματικό ραδιοφωνικό μήνυμα της εποχής να της μετράει τις ώρες, η Μαρία μονολογεί, εσωστρέφεται, εξωστρέφεται, χορεύει φοξ τροτ. Θυμάται παιδικές μνήμες, επικοινωνία με σημαντικούς ανθρώπους της εποχής, κυρίως ποιητές. Ο φεμινισμός και ο δημοτικισμός είναι τα δύο μεγάλα ιδεολογικά θέματα που διαμορφώνουν την σκέψη της ποιήτριας. Όχι όμως περισσότερο από την ποίηση, την αγάπη και –δυστυχώς- την αρρώστια.

Θα λέγαμε ότι η ζωή της Πολυδούρη καταστράφηκε από δύο ασθένειες. Η μία ήταν σύφιλη του αγαπημένου της Κώστα Καρυωτάκη. Το καλοκαίρι του 1922 ο Καρυωτάκης ανακάλυψε ότι έπασχε από την ανίατη τότε νόσο και ζήτησε από την αγαπημένη του Μαρία να χωρίσουν. Η Μαρία αμφέβαλε για την ειλικρίνειά του και θεώρησε ότι η ασθένειά του ήταν πρόσχημα, για να την εγκαταλείψει.Η άλλη ασθένεια ήταν η φυματίωση που χτύπησε την ίδια. Πέθανε το 1930, σε ηλικία μόλις 28 χρονών και μόλις δύο χρόνια μετά την αυτοκτονία του Καρυωτάκη. Η αρρώστια την κατέβαλε και άφησε την τελευταία της πνοή με ενέσεις μορφίνης που της πέρασε ένας φίλος της σε κλινική.

Δεν είναι τυχαίο, λοιπόν, ότι η παράσταση διαδραματίζεται σε μια κλινική. Η γοητευτική Πολυδούρη, με τα πιο κομψά της ρούχα, είναι πλαισιωμένη με ιατρικά όργανα, ενέσεις και χάπια. Όμως, ενώ γίνεται τόσο σαφής αυτή η τραγική διάσταση της φθαρτότητας, το έργο δεν μένει μόνο εκεί. Ανοίγει δρόμους στον μαγικό κόσμο του ποιητικού λόγου, στο κοινωνικό και ιστορικό περιβάλλον της Πολυδούρη, στις σχέσεις των φύλων, αλλά και εν γένει στο δυναμικό χαρακτήρα μιας γυναίκας, που ήταν μπροστά από την εποχή της- μιας εποχής που ήθελε τις γυναίκες στο περιθώριο και αντιμετώπιζε με σαρκασμό όσες επιχειρούσαν να ξεχωρίσουν στην τέχνη ή σε άλλους χώρους.

Ο λόγος συνδυάζει ποιητικά, ιστορικά, αφαιρετικά, καταφέρνει να σε συγκινήσει, αλλά δεν επιδιώκει την εύκολη συγκίνηση. Αυτό που ενδιαφέρει είναι η αλήθεια της γυναίκας. Ακόμα κι όταν μιλάει για τον Καρυωτάκη και το θάνατό του, αρνείται να ενδώσει σε κοινότοπες συγκινήσεις και βγάζει και αιχμές εις βάρος του πρώην εραστή της. Κι επίσης υπάρχουν και διακριτικές στιγμές ψαγμένου χιούμορ. (Για όσους δεν κατάλαβαν το αστείο στο διάλογο που είχε στο έργο η Πολυδούρη με τη γυναίκα του υπέρμαχου του δημοτικισμού Κωστή Παλαμά, όπου η ποιήτρια είχε πει ότι τη γάτα της τη λένε «μαλλιαρή»: Μαλλιαρούς τότε έλεγαν κοροϊδευτικά τους δημοτικιστές οι υποστηρικτές της καθαρεύουσας. Ήταν δηλαδή ένα αστείο σχεδόν συνθηματικό, ότι και οι δύο γυναίκες στήριζαν τη δημοτική γλώσσα.)

Η σκηνοθεσία του Θοδωρή Γκόνη καταφέρνει να συνοδεύσει πολύ αποτελεσματικά με πολλά σκηνοθετικά ευρήματα και διακριτικές, αλλά δυνατές εικόνες τον μονόλογο της Γεωργακοπούλου. Έτσι πουθενά στην παράσταση δεν έχεις την αίσθηση ότι βλέπεις μόνη την ηθοποιό επί σκηνής, έστω κι αν απουσιάζει ο οποιοσδήποτε συμπρωταγωνιστής. Η παράσταση έχει ωραίο ρυθμό, συναίσθημα, ειλικρίνεια και σύγχρονη θεατρική αισθητική. Συνδυάζει πολλά διαφορετικά στοιχεία, που συνθέτουν τη συνολική προσωπικότητα της Πολυδούρη, αλλά και όποιας γυναίκας θέλει ή μπορεί να βαδίσει στο δρόμο της… Στην οδό Πολυδούρη.

Κι η Ιωάννα Παππά αποδεικνύεται σε υποδειγματική πρωταγωνίστρια αυτής της παράστασης. Μεταμορφώνεται διαρκώς. Σε μικρό κοριτσάκι, σε άρρωστο και πονεμένο πλάσμα, σε μπλαζέ φοιτήτρια και αστή, σε παθιασμένη ποιήτρια και γυναίκα, σε πονηρό θηλυκό που χειρίζεται άριστα τα υπονοούμενα. Εκτός από την εξαιρετική της ερμηνεία στο λόγο και το συναίσθημα, η ηθοποιός ξεχωρίζει και για την πολύ ωραία της κίνηση.
Τα κοστούμια της Ελένης Στρούλια αναδεικνύουν την προχωρημένη για την εποχή κομψότητα μιας τολμηρής γυναίκας, για τα δεδομένα της δεκαετίας του 1920. Πολύ σημαντική για την παράσταση είναι και η μουσική του Αλέξανδρου Γκόνη. Με στοιχεία μοντερνισμού συνοδεύει όμορφα τη σκηνική δράση, αλλά δένει και με την προωθημένη αισθητικά διάθεση της παράστασης.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ: Η Οδός Πολυδούρη είναι ένας θεατρικός δρόμος που αξίζει κανείς να τον διαβεί. Ένα πολύ ανθρώπινο και σύνθετο έργο για μια ξεχωριστή γυναίκα. Χάρη στην πληθωρική σκηνοθετική ματιά και την πολυτάλαντη ερμηνεία της πρωταγωνίστριας Ιωάννας Παππά, αποτελεί μια όμορφη και σύγχρονη θεατρική παράσταση, που βγάζει αλήθεια, χιούμορ, συγκίνηση και ποιητική δύναμη.

Γιώργος Σμυρνής