Είδαμε το «Ένας ήρωας με παντόφλες» στο θέατρο Βρετάνια- Ήρωες και λαμόγια

Το θεατρικό αυτό έργο ανήκει ίσως στην πιο ενδιαφέρουσα περίοδο του Σακελλάριου, κατά την οποία σε αρκετές κωμωδίες του («Ένας ήρωας με παντόφλες», «Δεσποινίς ετών 39», «Οι Γερμανοί ξανάρχονται») κυριαρχεί ένας μελαγχολικός και απαισιόδοξος τόνος, που τους δίνει ένα ιδιαίτερο βάθος.

Σύμφωνα με την υπόθεση του «Ήρωα με παντόφλες» (1947) ο απόστρατος στρατηγός Δεκαβάλλας, που ζει φτωχικά αλλά τίμια, με τη γυναίκα του και την κόρη του, δέχεται την επίσκεψη του εξαδέλφου του, ο οποίος τον πληροφορεί ότι η πατρίδα, για να τον τιμήσει, αποφάσισε να αναγείρει τον ανδριάντα του, στην πλατεία μπροστά από το σπίτι του. Στην πορεία, ο καλοκάγαθος «ήρωας» θα μάθει μάλλον τυχαία πως η αιτία αυτής της κίνησης, δεν είναι παρά μια κομπίνα, για να τσεπώσουν οι «επιτήδειοι» κάποια εκατομμύρια από τον δημόσιο κορβανά. Η πίκρα του θα γίνει μεγαλύτερη, καθώς τόσο ο ίδιος, όσο κι η κόρη του θα προδοθούν από προσφιλή τους πρόσωπα. Ωστόσο, παρά την φτώχια του, ο στρατηγός Δεκαβάλλας θα δείξει ηθικό ανάστημα μπροστά σε ένα σάπιο σύστημα. Η οικογένεια ενός ήρωα πολέμου θα βρεθεί στην ανέχεια. Η εμβληματικά πικρή αντίθεση του φινάλε ανάμεσα στο λαμπρά φωταγωγημένο άγαλμα του στρατηγού στην πλατεία και το σπίτι του στρατηγού με το κομμένο ρεύμα, ακόμα και στην εποχή μας, 67 χρόνια αργότερα, φέρνει μελαγχολία.

Από τη μία είναι αυτοί που κάνουν το καθήκον τους στην πατρίδα, χωρίς να περιμένουν αντάλλαγμα κι από την άλλη αυτοί που «πουλάνε» πατριωτισμό, για να γεμίσουν τις τσέπες τους. Κι οι δεύτεροι ανεβαίνουν οικονομικά και κοινωνικά, οι πρώτοι δικαιώνονται μόνο ηθικά. Πάντως, σε μια εποχή που ακόμα ο εμφύλιος ήταν σε εξέλιξη, είναι περίεργο που οι συγγραφείς επιλέγουν έναν στρατηγό για το ρόλο του φτωχού θύματος ενός διεφθαρμένου συστήματος. Μπορεί ο στρατηγός Δεκαβάλλας να ήταν κάποιος ανώτερος αξιωματικός, που έμεινε στο περιθώριο για κομματικούς λόγους. Κάτι τέτοιο δεν διευκρινίζεται από ένα κείμενο, που αποφεύγει να θίξει τον ακραίο διχασμό στις τάξεις των αξιωματικών κατά τη διάρκεια του μεσοπολέμου. Ο στρατός μένει εκτός της κριτικής των συγγραφέων και οι μόνοι που καταγγέλλονται για ανήθικη πατριδοκαπηλία είναι οι πολιτικοί και οι διαπλεκόμενοι επιχειρηματίες.

Η κωμωδία που σκηνοθέτησε ο Γιάννης Μπέζος, χωρίς να ξεφεύγει από τον ηθογραφικό τόνο της εποχής, αναδεικνύει το κομψό χιούμορ του κειμένου και αυτό τον ιδιαίτερα ισορροπημένο συνδυασμό μεταξύ κωμωδίας και δράματος. Το έργο βλέπεται με αμείωτο ενδιαφέρον. Αν και τυπικά τέτοιων παραστάσεων, τα σκηνικά και κοστούμια του Γιώργου Πάτσα ταιριάζουν με την εποχή και το ύφος του έργου. Ιδιαίτερα η στολή του στρατηγού δείχνει αφύσικα και σχεδόν κωμικά λαμπερή, αναδεικνύοντας μια δόση σαρκασμού μπροστά στη ματαιοδοξία του Δεκαβάλλα, την οποία υπογραμμίζει συχνά κι ο ίδιος ο πρωταγωνιστής Γιάννης Μπέζος με την ερμηνεία του και τα ηχητικά εφέ που χρησιμοποιεί.

Ως προς τις ερμηνείες, ο Μπέζος ξανά χρησιμοποιεί τα συνηθισμένα του κωμικά μοτίβα, ενώ ίσως και να μείωσε λίγο το παράστημα του Δεκαβάλλα, υπερτονίζοντας την αφέλεια που εκείνος επιδεικνύει στο πρώτο μέρος του έργου. Στα θετικά του είναι ότι ακολούθησε αποτελεσματικά τον ρυθμό του λόγου και υπογράμμισε σκόπιμα την ματαιοδοξία του καραβανά. Στα πιο δραματικά σημεία έδειξε δυναμισμό. Η Δάφνη Λαμπρόγιαννη, ως σύζυγος Δεκαβάλλα, ξεχωρίζει για την ερμηνεία της. Είναι εξαιρετικά πειστική και δίνει μια ερμηνεία με συναίσθημα, ενώ ξέρει και να υπογραμμίζει κάποιες από τις πιο έξυπνες και χιουμοριστικές ατάκες του κειμένου. Κι η κόρη του στρατηγού (Αμαλία Νίνου) έδωσε αξιοπρεπή ερμηνεία σε μια παράσταση που οι περισσότεροι ηθοποιοί κινήθηκαν σε ικανοποιητικά επίπεδα.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ: Το «Ένας ήρωας με παντόφλες» ανήκει στην εποχή του και σε αυτά που τολμούσαν (αλλά και που δεν τολμούσαν) να πουν οι συγγραφείς του. Αν και παρουσιάζει κάποιες κοινές παθογένειες με το σήμερα, δεν θα το χαρακτήριζα ακριβώς επίκαιρο έργο. Είναι όμως μια καλογραμμένη, ποιοτική κωμωδία, με αξιόλογα δραματικά στοιχεία, που σου τραβάει το ενδιαφέρον ακόμα και σήμερα. Βλέπεται ευχάριστα, σε διασκεδάζει, σε συγκινεί και ως ένα βαθμό σε προβληματίζει.

Γιώργος Σμυρνής