Ποιά είναι ανεπίδεκτη διόρθωσης;
Η αληθινή ιστορία της δημοσιογράφου που έδωσε τη ζωή της για την ελευθερία του λόγου, σε μια ιδιαίτερη παράσταση, σε έναν ιδιαίτερο χώρο, που κάποτε υπήρξε χώρος επισκευής, αλλά και δημιουργίας τηλεοράσεων! Πόσο ταιριαστός ο χώρος με το θέμα… Από την Ηρώ Μητρούτσικου*
Η ηρωίδα
Η Άννα Πολιτκόφσκαγια γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη (1958) από διπλωμάτες γονείς, Ουκρανούς. Σπούδασε δημοσιογραφία στη Μόσχα. Συγγραφέας και δημοσιογράφος, μέσα απ’ τα γραπτά της εξέθετε τη βαρβαρότητα του Κρεμλίνου, υπό την ηγεσία του Βλαντιμίρ Πούτιν, για τον πόλεμο κατά της Τσετσενίας, ερχόμενη σε ρήξη μαζί τους. Ταξίδεψε πάνω από 40 φορές στην Τσετσενία για ανταποκρίσεις και συνεντεύξεις.
Έλεγε: «Δε γράφω ούτε σχόλια, ούτε γνώμες, ούτε προσωπικές απόψεις. Πάντα πίστευα και συνεχίζω να πιστεύω ότι ο ρόλος μας δεν είναι να κρίνουμε. Είμαι δημοσιογράφος, όχι δικαστής. Αρκούμαι στο να διηγούμαι τα γεγονότα. Τα γεγονότα όπως συμβαίνουν, όπως είναι».
Το 2004, η δημοσιογράφος, επιχείρησε να μεταβεί από τη Μόσχα στο βόρειο Καύκασο για να καλύψει τη δραματική κατάληψη του σχολείου στο Μπεσλάν. Υπέστη σοβαρή δηλητηρίαση όταν ήπιε τσάι στο αεροπλάνο και μεταφέρθηκε σε σοβαρή κατάσταση στο νοσοκομείο. Η ίδια είχε αποδώσει τότε τη δηλητηρίαση αυτή στις ρωσικές μυστικές υπηρεσίες.
Η Πολιτκόφσκαγια εργαζόταν σε μικρής κυκλοφορίας αντιπολιτευόμενη εφημερίδα της Μόσχας. Κάθε της αποκάλυψη εξέθετε τις κυβερνητικές πρακτικές στο θέμα της Τσετσενίας και μέσα από τα ρεπορτάζ της ασκούσε κριτική στον Πούτιν για την πολιτική του σε αυτόν τον πόλεμο. Ειδικευόταν σε θέματα διαφθοράς και καταπάτησης πολιτικών δικαιωμάτων. Ενοχλούσε συχνά την εξουσία και την κυβέρνηση με τα άρθρα της. Ο ίδιος ο Πούτιν την είχε χαρακτηρίσει ως «προδότρια των συμφερόντων του ρωσικού λαού». Ήταν η πρώτη που αποκήρυξε δημόσια σοβαρά κρούσματα διαφθοράς στο ρωσικό στρατό.
Τους ενοχλούσε πολύ και το πλήρωσε με τη ζωή της. Δολοφονήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2006, στην είσοδο της πολυκατοικίας της, στη Μόσχα, ανήμερα των γενεθλίων του Πούτιν, λίγο πριν δώσει στη δημοσιότητα μία έρευνα για τις πρακτικές βασανισμού σε Τσετσένους. Το όπλο της δολοφονίας ήταν το χαρακτηριστικό όπλο των κατά παραγγελία δολοφονιών στη Ρωσία. Η έρευνα, ωστόσο, της υπόθεσης ανατέθηκε σε εισαγγελέα που ήταν μέλος της ομάδας που έφερε μαζί του στη Μόσχα ο Πούτιν, όταν ανήλθε στην εξουσία…
Την κηδεία της την ακολούθησαν 1.000 άτομα, αλλά κανένας πολιτικός εκπρόσωπος! Στη Ρωσία σήμερα τη θυμούνται σαν μια ηρωίδα-μάρτυρα…
Με τη δολοφονία της Πολιτκόφσκαγια άνοιξε ένας κύκλος δολοφονιών των υπερασπιστών των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Από την δεκαετία του ’90 καταγράφονται 5-10 δολοφονίες δημοσιογράφων το χρόνο, ενώ 21 συνολικά δημοσιογράφοι δολοφονήθηκαν στη Ρωσία επί προεδρίας Πούτιν και ούτε ένας φόνος δεν έχει εξιχνιαστεί! Η δολοφονία της, όμως, ήταν αφορμή να γίνουν γνωστές άπειρες περιπτώσεις συναδέλφων της που εξαφανίστηκαν, φιμώθηκαν, βασανίστηκαν, απειλήθηκαν, όχι μόνο στη Ρωσία…
«Ήταν ένας άνθρωπος με βαθιά μόρφωση, κοφτερό νου, αίσθηση προσωπικού χρέους απέναντι στον άνθρωπο. Θέλοντας να πει την αλήθεια, να διηγηθεί αντικειμενικά τα γεγονότα, βούτηξε τόσο βαθιά μέσα τους, που έγινε η ίδια γεγονός.»
Το βιβλίο της Πολιτκόφσκαγια «Αξίζει να πεθαίνεις για τη δημοσιογραφία;» κυκλοφόρησε το 2011.
Τον Ιούνιο που μας πέρασε (2014) το δικαστήριο της Μόσχας αποφάσισε να επιβάλει ισόβια κάθειρξη στον άντρα που σχεδίασε την εκτέλεση της Ρωσίδας δημοσιογράφου καθώς και στον ηθικό αυτουργό της δολοφονίας. Ο πρόεδρος του δικαστηρίου είχε αποφασίσει η δίκη να έχει δημόσιο χαρακτήρα, αλλά η απόφαση άλλαξε την τελευταία στιγμή. Η διεθνής κοινότητα, μέχρι σήμερα, οκτώ χρόνια μετά, δεν έχει πειστεί για το ποιός βρίσκεται πίσω από τη δολοφονία της. Πιστεύουν ότι ο άνθρωπος που διέταξε την εκτέλεση παραμένει άγνωστος.
Ο συγγραφέας
Ο Stefano Massini (1975) είναι βραβευμένος θεατρικός συγγραφέας και σκηνοθέτης και συνεργάτης στο Piccolo Teatro. Τα έργα του μεταφράζονται και παίζονται σε ολόκληρη την Ευρώπη. Το 2007, ολοκλήρωσε το έργο: «Ανεπίδεκτη διόρθωσης, θεατρικό αφιέρωμα στη μνήμη της Άννα Πολιτκόφσκαγια», που ανέβηκε σε σημαντικά θέατρα της Ευρώπης και διασκευάστηκε για τη μεγάλη οθόνη από τον Felipe Cappa (2009). Έπειτα ακολούθησαν το «Αφρικανικό Ρέκβιεμ» για το φαύλο κύκλο των παθών της αφρικανικής ηπείρου, κατόπιν το «Balkan Burger» για το χάος στην πρώην Γιουγκοσλαβία και πρόσφατα μια τριλογία για την κατάρρευση της Lehman Brothers, που βασίζεται στην αληθινή ιστορία έντεκα γυναικών σε ένα κλωστοϋφαντουργείο στη Γαλλία…
Ο ίδιος λέει: «Το θέατρο είναι ένα από τα αρχαιότερα όπλα της Δημοκρατίας, έχει μια πολιτική αποστολή. Δεν γίνεται να κάνεις στο θέατρο πράγματα χωρίς κοινωνικό υπόβαθρο».
Το «Ανεπίδεκτη διόρθωσης» εκτός του ότι κάνει πανελλήνια πρεμιέρα στο Κ.Ε.Τ., είναι και το πρώτο έργο του που παρουσιάζεται στην Ελλάδα. Ο δραστήριος αυτός συγγραφέας συνθέτει με ελλειπτική γραφή ένα θεατρικό παζλ, με αφορμή τα γραπτά, τις συνεντεύξεις, την ίδια τη ζωή της ανταποκρίτριας και την πορεία της προς τον προδιαγεγραμμένο θάνατό της. Ένα αποσπασματικό έργο με κάποια κομμάτια πιο ποιητικά, άλλα σαν συνεντεύξεις, άλλα με τη μορφή ντοκιμαντέρ. Ο τίτλος «Ανεπίδεκτη διόρθωσης», είναι ο χαρακτηρισμός που έδωσαν οι ρώσικες μυστικές υπηρεσίες στην έκθεσή τους για την Πολιτκόφσκαγια!
Η πρωταγωνίστρια
Η Τάνια Παλαιολόγου έγινε γνωστή στο κοινό σε ηλικία 11 ετών, μέσα από το ρόλο της στο «Τοπίο στην Ομίχλη» του Θόδωρου Αγγελόπουλου. Έχει πάρει μέρος σε άλλες δυο ταινίες του Θ.Αγγελόπουλου και σε πολλές αξιόλογες παραστάσεις.
Η δράση της δημοσιογράφου της είχε κινήσει το ενδιαφέρον πριν από τη δολοφονία της, από το 2004. Διάβαζε τα κείμενα της και γοητεύτηκε ολοκληρωτικά από την προσωπικότητά της. Τον επόμενο χρόνο (2007) της δολοφονία της, άρχισε να σκέφτεται να κάνει μια παράσταση για την Πολιτκόφσκαγια. Ξεκίνησε να αναζητά υλικό για να το δώσει στον Δημήτρη Αλεξάκη να γράψει ένα έργο, όταν, στο Παρίσι, ανακάλυψε το κείμενο του Μασίνι. Ένα έτοιμο έργο για την Πολιτκοφσκιαγια!
Έτσι, ο Δ.Αλεξάκης, συνδημιουργός του Κέντρου Ελέγχου Τηλεοράσεων στην Κυψέλη, ανέλαβε την μετάφραση και λέει: «Η αποστολή των καλλιτεχνών είναι να υπενθυμίζουν ποιά είναι η πραγματική επικαιρότητα. Δηλαδή να μας βγάζουν από τη συνεχή ροή των ειδήσεων και να μας επιτρέπουν να έρθουμε αντιμέτωποι με το πραγματικό πρόσωπο της εποχής. Κάτι σαν μια αντίσταση στην υπερπληροφόρηση, που μας ναρκώνει τελικά».
Η Τ.Παλαιολόγου λέει: «Η ελευθερία του λόγου έχει πληγεί με προκλητική χυδαιότητα στις μέρες μας, με ενδεικτικές στο χώρο της δημοσιογραφίας τις πολύ πρόσφατες υποθέσεις των Λευτέρη Χαραλαμπόπουλου, Νικόλα Λεοντόπουλου και Κώστα Βαξεβάνη. Ποιός, επίσης, μπορεί να ξεχάσει τη μαύρη οθόνη της ΕΡΤ;»
Φέτος το καλοκαίρι, λοιπόν, και με την όλη πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα, θεώρησε ότι ήρθε η ώρα για μια παράσταση-φόρο τιμής στην δολοφονημένη Άννα Πολιτκόφσκαγια. Το αποτέλεσμα είναι ένα θέατρο κάθε βράδυ γεμάτο!
Η παράσταση “Aνεπίδεκτη διόρθωσης”
Το σκηνικό (Μαρίζα Σουλιώτη) απλό, αυστηρό και κατάλευκο. Η Τάνια Παλαιολόγου, ως Πολιτκόφσκαγια με άσπρη μπλούζα, κολλάει στον τοίχο. Πάνω σε αυτόν και στην μπλούζα της προβολές από τον προτζέκτορα. Καταλαβαίνεις πόσο «μικρή» είναι η Πολιτκόφσκαγια σε σχέση με ότι συμβαίνει γύρω της. Τοίχοι ανοίγουν και κλείνουν, πολλαπλοί χώροι δημιουργούνται και στο τέλος αποκαλύπτεται και ο τοίχος της Πολιτκόφσκαγιας γεμάτος σημειώσεις!
Οι προβολές (Ειρ.Στείρου) κυριαρχούν σε αυτή την παράσταση: βιντεοπαιχνίδια του ’90 όπου ο ήρωας-χρήστης σκοτώνει τους κακούς, ιστορικές αναδρομές, γράμματα. Υπέροχη η σκηνή που η ακτινογραφία προβάλλεται πάνω σε μπλούζα!
Ο Ρώσικος στρατός έχει και ελέγχει τα πάντα. Η Πολιτκόφσκαγια, δεν είναι καθόλου προνομιούχα στην Τσετσενία! Φαγητό, τηλέφωνα μόνο ο στρατός έχει. Επίσης, ο στρατός προμηθεύει τους μισθοφόρους του με βιντεοπαιχνίδια πολέμου. Οι Τσετσένοι για τους μισθοφόρους είναι απλώς αριθμοί, όπως στα παιχνίδια… Το πλαφόν για κάθε Ρώσο στρατιώτη είναι δέκα νεκροί την ημέρα. Οι άνθρωποι μπαίνουν σε λάκκους σκουπιδιών, δεν έχουν ονόματα.
Συνεντεύξεις της με έναν ρώσο στρατιώτη και έναν τσετσένο γιατρό, τον αρχηγό των ανταρτών στο θέατρο Ντουμπρόβκα, έναν ανώτατο αξιωματικό, η απαγωγή της και η δηλητηρίαση, γραπτά, σκέψεις και εξομολογήσεις της. Σε ένα τηλεφώνημα ο γιος της την πληροφορεί ότι δολοφόνησαν στην πολυκατοικία τους μια γυναίκα που της μοιάζει. Ούτε αυτό, όμως, την πτοεί. Δεν είναι, εξάλλου, η πρώτη απόπειρα δολοφονίας της!
Η Τ. Παλαιολόγου, εντελώς αλλαγμένη (έχει κόψει τα μαλλιά της και τα έχει γκριζάρει), υποδύεται την Πολιτκόφσκαγια ήρεμα, απλά και ειλικρινά. Δίπλα της, ο σκηνοθέτης, Μιχάλης Κοιλάκος, ερμηνεύει ποικίλους ανδρικούς ρόλους με επιβλητική παρουσία.
Το ίδιο απλή, ειλικρινής και με μέτρο είναι και η παράσταση. Τίποτα υπερβολικό, αλλά συνάμα γρήγοροι ρυθμοί, όπως οι χτύποι της καρδιάς της Πολιτκόφσκαγιας…
Μια κοινωνικοπολιτική παράσταση, όπου η θεατρικότητα δεν χάνει, παρ΄όλο τον καταιγισμό πληροφοριών.
Κέντρο Ελέγχου Τηλεοράσεων Κ.Ε.Τ
Κύπρου 91Α και Σικίνου, Κυψέλη
213-0040496 (λόγω μεγάλης προσέλευσης απαραίτητη η κράτηση)
Δευτερότριτα στις 9 μ.μ. μέχρι 2/12/2014 (αν υπάρξει και 2η παράταση, οι μέρες θα αλλάξουν)
Την Τετάρτη 26 Νοεμβρίου, 21:00, μια ειδική παράσταση για την αλληλεγγύη:
Αντί εισόδου: τρόφιμα (ρύζι, όσπρια, αλεύρι, γάλα μακράς διάρκειας, ζάχαρη, τσάι, καφέ), τα οποία θα διανεμηθούν στις 400 οικογένειες που στηρίζει το δίκτυο αλληλεγγύης της 6ης διαμερισματικής κοινότητας «Το Μυρμήγκι».
