Η πινακοθήκη προσώπων του «Βυσσινόκηπου»

* «Το προζύμι της παράστασης είναι η ανθρωπιά της».* «Η σκηνοθεσία δεν στέκεται σε χαρακτήρες αλλά σε στιγμές ζωής από το παρελθόν μας».* «Συμπαθείς συνήθως όποιον είναι ατελής».* «Οχι τσεχωφική πλήξη, το απαρηγόρητο του ανθρώπου μόνο».* «Είναι πανανθρώπινη η απώλεια, όλοι έχουμε χάσει από κάτι. Η απώλεια είναι εξορία».* «Τη ζωή πρέπει να της ζεις με μια ελαφράδα».* «Δεν έγινε διανομή ρόλων μα διανομή ψυχών».* «Ο Καραθάνος είναι συγγενής του Τσέχωφ».Καθεμιά από τις παραπάνω φράσεις ανήκουν σε έναν από τους ηθοποιούς του «Βυσσινόκηπου» όπως ανεβαίνει στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών. Καταγράφηκαν σε ένα σχολικό τετράδιο ως σημειώσεις, σκέψεις, εκτιμήσεις και γενναιόδωρα συναισθήματα ανθρώπων που παίζουν ένα ρόλο στο θέατρο. Αυτή ήταν και η αρχική πρόθεση: Οι πρωταγωνιστές της παράστασης να συστήσουν τους ήρωες τους, ζωντανεύοντας μια πινακοθήκη προσώπων• μιας, σπάνιας πυκνότητας, τοιχογραφία ψυχών που έχει, προ πολλού, καταχωρηθεί στα μνημεία της παγκόσμιας δραματουργίας. Τελικά, η ιδέα αναβαθμίστηκε σχεδόν αυτόματα.Από τη Στέλλα ΧαραμήΦωτογραφίες: Βασίλης Μακρής

15.04.2015

Οι ηθοποιοί πράγματι υπερασπίζονται τους ήρωες και την παράσταση τους, όχι μόνο σαν ύλη χάρτινη αλλά σάρκινη όσο η δική μας. Κι έτσι οι λεκτικές παρορμήσεις γύρω από το «Βυσσινόκηπο», δεν είναι τίποτα λιγότερο από τα πλάσματα που ήμασταν, είμαστε ή που ονειρευτήκαμε να γίνουμε. Γι’ αυτό, ο «Βυσσινόκηπος» πάντα θα ακρωτηριάζεται κι εμείς δεν θα κάνουμε τίποτα για το εμποδίσουμε.

Γαλήνη Χατζηπασχάλη
Υποδύεται την ιδιοκτήτρια του υποστατικού Λιουμπόφ Αντρέγεβνα.
«Οπως και όλοι οι ήρωες του έργου έτσι και η Λιούμποβα αντιμετωπίζει τη ζωή σαν βάσανο. Είναι μια γυναίκα που ζει ουσιαστικά, δεν υπεκφεύγει, είναι ανοιχτή στη ζωή, δεν φορά προσωπείο, παρότι είναι ευάλωτη στα πράγματα που της συμβαίνουν. Από την άλλη αρνείται, όπως και όλη η οικογένεια της, να παραδεχτεί τις εμμονές της• δεν μπορεί να δεχθεί τι χάνει γι’ αυτό και βουλιάζει μαζί του… Είναι αλήθεια πως έχω μια ηλικιακή απόσταση με την ηρωίδα μου αλλά όλο το σύστημα διανομής των ρόλων είναι αρκετά πειραγμένο. Οι περισσότεροι δεν ανταποκρινόμαστε στην ηλικία των χαρακτήρων αλλά τους υποδυόμαστε βάσει όσων αισθανόμαστε. Δεν παίζουμε δηλαδή με την λογική αφού όλα τα πρόσωπα κινούνται υπεράνω αυτής».

Λυδία Φωτοπούλου
Υποδύεται την 17χρονη κόρη της Λιουμπόφ, Αννια.
«Η Αννια είναι ένα νέο πλάσμα που έχει μεγαλώσει στη σκιά της έντονης ζωής της οικογένειας της με αποτέλεσμα η ίδια να μην έχει μια ζωή που να μπορεί να αποκαλεί δική της. Στα 12 της χρόνια χάνει τον πατέρα της, ο αδελφός της πνίγεται στο ποτάμι, η μητέρα της την εγκαταλείπει ακολουθώντας τον εραστή της στο Παρίσι και κάπως έτσι την συναντάμε στα 17 της χρόνια για να διαπιστώσουμε ότι έχει χάσει τη νιότη της. Η πως η ψυχή της έχει γεράσει πρόωρα και πως έχει γίνει η μητέρα της μητέρας της. Αυτή ήταν η σκέψη πίσω από την απόφαση να ερμηνεύσω εγώ ένα παιδί. Να φανταστείτε πως τόσο η Αννια όσο και ο σύντροφός της, ο Τροφίμοφ διατείνουν πως ‘είναι ανώτεροι από τον έρωτα’ – κάτι που βρίσκω θλιβερά αστείο – και πως το μέλλον θα διορθώσει τα πάντα – κάτι που είναι ανέφικτο. Αυτό το κορίτσι (όπως και ο Τροφίμοφ) καίγεται στην φλόγα ενός οράματος και δεν ζει το τώρα. Συνεχίζει να πιστεύει πως “αρχίζει μια καινούργια ζωή”».

Θανάσης Αλευράς
Υποδύεται τον Γκάεφ, αδελφό της Λιουμπόφ και συν-ιδιοκτήτη του υποστατικού.
«Δεν ξέρω πώς έζησε ο Γκάεφ αλλά οι τρεις τελευταίοι μήνες που παρακολουθούμε εμείς φαίνεται να είναι το αποτέλεσμα μιας ζωής αλόγιστης. Και σίγουρα κάτι δεν έχεις κάνει καλά για να τα χάνεις όλα. Παρόλα αυτά, ο Γκάεφ – κι ενώ βλέπει τη ζωή του να ξεριζώνεται μονομιάς – δεν θέλει να πιστέψει αυτό που του συμβαίνει, ούτε ακούει και κανέναν για να το αποφύγει. Την στιγμή που τον συναντάμε είναι δυστυχής μεν (απαρηγόρητος όπως μας επαναλαμβάνει ο Νίκος Καραθάνος) αλλά την ημέρα που πουλιέται το κτήμα με το βυσσινόκηπο, παρίσταται σε μια δεξίωση που δίνει η οικογένεια του! Ψάχνω, με λίγα λόγια, την ψυχή ενός αψυχολόγητου ήρωα, ο οποίος δεν έχει συνείδηση της κατάστασης του παρά μόνο για μια στιγμή• στο σημείο που λέει πως “όταν μια αρρώστια προτείνονται πολλά φάρμακα πάει να πει πως είναι αγιάτρευτη”».

Νίκος Καραθάνος
Υποδύεται τον έμπορο – αν και γιο μουζίκου – Λοπάχιν.
«Δεν βλέπω τον Λοπάχιν σαν ολόκληρο χαρακτήρα. Είναι οι πτυχές ενός ανθρώπου και σίγουρα έχει ένα κομμάτι από τον εαυτό μας. Δεν είναι ανάγκη να μου μοιάζει για να τον αγαπήσω. Τον αγαπάω όπως και τις στιγμές όλων των ανθρώπων. Ο Λοπάχιν φέρει το φορτίο ενός ανθρώπου που κακοποιήθηκε στην παιδική του ηλικία, είναι τραυματισμένη ψυχή. Από εκεί ξεκινάω να σκέφτομαι γι’ αυτόν. Η ζωή γι’ αυτόν δεν είναι παρά μια ανοησία, μια δυστυχία. Κατά τα άλλα, ένα χωριατόπαιδο ήταν που δούλεψε και μεγαλώνοντας έπιασε πολλά λεφτά».

Χρήστος Λούλης
Υποδύεται τον αδέξιο και γκαφατζή λογιστή Επιχόντωφ.
«Αν και ο συγγραφέας μας δίνει λίγα για τον Επιχόντωφ, καταλαβαίνεις πως είναι ένας από τους ανθρώπους που δεν χωράνε στον κόσμο, που δεν έχουν έρθει σε συντονισμό με το περιβάλλον γύρω τους. Κι αυτό είναι από γελοίο έως τραγικό, ή και τα δύο. Εντόπισα και ζήτησα αυτό το ρόλο από το Νίκο Καραθάνο γιατί θέλω να ερευνήσω πολύ την περιοχή του ανθρώπου – Γκούφη. Κάπως έτσι αισθάνομαι κι εγώ αφού δεν περνάει μέρα κατά την οποία δεν θα σκοντάψω ή δεν θα κουτουλήσω κάπου το κεφάλι μου. Ο Επιχόντωφ λοιπόν, είναι ερωτευμένος με τη Ντουνιάσσα κι ενώ εκείνη του δίνει τον λόγο της πως θα παντρευτούν τελικά τον αναιρεί. Είναι η στιγμή δηλαδή που ο ήρωας τρώει χυλόπιτα – μια εμπειρία που για όλους είναι, πάνω – κάτω, η ίδια. Και την παράσταση στο σύνολο της την ενδιαφέρουν περισσότερο οι εμπειρίες, οι στιγμές ζωής παρά το συντακτικό των ρόλων. Εκεί άλλωστε στήνεται και η κωμωδία, όπως την αντιλαμβάνεται ο Τσέχωφ. Καθετί τραγικό που συμβαίνει στους χαρακτήρες του μοιάζει αστείο λόγω της ακρότητας του. Είναι κάτι παρόμοιο με το να βλέπεις έναν περαστικό να γλιστράει και να πέφτει ενώ εσύ γελάς με το πάθημα του. Μια βαθιά αλλά και ελαφριά ανάγνωση της ζωής».

Αγγελος Τριανταφύλλου
Υποδύεται τον αιώνιο φοιτητή και φίλο της Αννια, Τροφίμοφ.
«Από την ανάγνωση ακόμα, ο ρόλος του Τροφίμοφ ήταν αυτός που με εξέφραζε πιο πολύ. Είναι το πρόσωπο που απεικονίζει την κοινωνική και πολιτική κατάσταση εκείνη την εποχή στη Ρωσία, αναδεικνύει το δύσοσμο τοπίο και μιλάει για τους ανθρώπους που είναι καταδικασμένοι στην ανημπόρια τους, εκείνους που έχουν χάσει την περηφάνια τους. Διαβάζοντας τα λόγια του, ταρακουνήθηκα από την ανάγκη που έχει και η δική μας εποχή να αφήσει νέες ιδέες να ακουστούν, να διατυπωθούν. Αισθάνθηκα πως υπάρχουν αναλογίες στην εποχή του Τροφίμοφ με την σημερινή – αν και στην περίπτωση του η αλλαγή ήταν ορατή: Η πτώση της μπουρζουαζίας, ο ερχομός του Κομμουνισμού ήταν προ των πυλών. Μια τέτοια αλήθεια, μόνο μεταφυσικά μπορείς να την δεις σήμερα, σαν μια εικόνα Παραδείσου. Γι’ αυτό και τις όποιες ομοιότητες που υπάρχουν τις έχουμε μετατοπίσει. Η αγανάκτηση που εξωτερικεύει ο Τροφίμοφ μεταφράζεται σε πίκρα και αποστροφή- ευτυχώς όχι ανενεργή».

Μιχάλης Σαράντης
Υποδύεται τον επηρμένο υπηρέτη Γιάσσα.
«Ο Γιάσσα είναι ένας άνθρωπος εξαρτημένος και τίποτε άλλο από αυτό. Είναι υπηρέτης της Λιούμπα και ακόλουθος της κατά την φυγή της στο Παρίσι. Η ζωή εκεί του έχει φουσκώσει τα μυαλά κι έκτοτε το μόνο που επιδιώκει είναι να πετάξει από πάνω του το στίγμα της τάξης του και να ζήσει σαν αριστοκράτης. Γι’ αυτό και είναι ένας από τους ελάχιστους ήρωες που επιχαίρουν την καταστροφή του Βυσσινόκηπου. Χάρη σε αυτήν θα μπορέσει να γυρίσει πίσω στο Παρίσι συνοδεύοντας την Λιούμπα. Ο Γιάσσα όμως, είναι σνομπ και αλαζόνας ακριβώς επειδή είναι ανασφαλής, επειδή δεν ανήκει πουθενά. Είναι πολύ μόνος του αλλά είναι από πόνο. Λέει κάπου στο έργο “θα νιώσεις άραγε ποτέ την θλίψη της καρδιάς μου;”. Θέλω να παίξω με αυτές τις αδυναμίες του, παρά με τα ανάγλυφα, προφανή χαρακτηριστικά του. Νομίζω ότι τον συμπαθώ γιατί έχει ατέλειες, μειονεκτήματα».

Εμιλυ Κολιανδρή
Υποδύεται την καμαριέρα του υποστατικού, Ντουνιάσσα.
«Ταυτίζεται εύκολα κανείς με ήρωες που τρώνε τα μούτρα τους. Μια αντίστοιχη περίπτωση είναι η Ντουνιάσσα, καμαριέρα στο σπίτι της Αντρέγεβνα, η οποία – από τα λίγα που μας αποκαλύπτει ο συγγραφέας – φαίνεται πως θα ήθελε να είναι κάτι άλλο από υπηρέτρια, από μια χωριάτισσα. Είναι ένα κορίτσι με χιούμορ, με χυμούς, έχει παρόλα αυτά την εμμονή να γίνει “κυρία”. Το φωνάζει κιόλας• λέει: “ξέμαθα από τα πλυσταριά” ή “να θυμάσαι πως εγώ είμαι κυρία”. Κι ενώ από την μια, δηλώνει πανευτυχής όταν ο γραμματικός Επιχόντωφ της κάνει πρόταση γάμου, στο επόμενο λεπτό την βλέπεις να ερωτεύεται παράφορα έναν ονειροπαρμένο υπηρέτη, τον Γιάσσα. Ξέροντας πως είναι ένας ατελέσφορος έρωτας. Κι όμως• τα εγκαταλείπει όλα, ζει την ψευδαίσθηση ένδοξα και με μεγαλοπρέπεια. Φαίνεται πως η Ντουνιάσσα φέρει μια ψυχική συγγένεια με την Λιούμπα».

και ο Αγγελος Παπαδημητρίου
Υποδύεται τον Μίκυ Μάους (ως ένθετο ρόλο στο έργο).
«Είμαι η… αφίσα της παράστασης. Μια παρεμβολή μεταξύ ζωής και θανάτου, μεταξύ επιτυχίας και αποτυχίας, ορατού και αόρατου. Τρεις πόντικες, τρεις Μίκυ – που προέκυψαν μέσα από μια παιδική σκέψη του Νίκου Καραθάνου γύρω από τη ζωή – έρχονται από το παρελθόν του αρχοντικού της οικογένειας και παρωδούν την μελλοντική ζωή της. Στα μάτια τους είμαστε αόρατοι, οι ήρωες δηλαδή δεν μας βλέπουν, ούτε μας ακούν• λειτουργούμε όμως σαν φωνή της ελπίδας που μετατίθεται για το μέλλον».