Λεξικό#2: Έλλη Λαμπέτη

Αυτή την φωνή ξανακούμε σήμερα, κοντά 32 χρόνια μετά τον θάνατο της.

• Αγάπη. “Το ότι αγαπήθηκα πολύ, είναι κάτι. Επίσης, το ότι αγάπησα τόσο. Έδωσα και πήρα. It’s a fair game. Δεν αγαπήθηκα χωρίς λόγο. Έδωσα ό,τι καλύτερο μπορούσα”.

• Ζωή. “Η ζωή δεν έχει κανένα νόημα όταν δεν μπορείς να είσαι παρών, να εργάζεσαι, να κάνεις κάτι, δεν υπάρχει λόγος να ζεις”.

• Ηθοποιός. “Από έξι χρονών ήξερα ότι θα γίνω ηθοποιός. Δεν το ήξερε όμως κανένας. Έλεγα ότι μου κατέβαινε. Τη μία θα γίνω συγγραφέας, την άλλη θα γίνω πιανίστα. Τους είχα τρελάνει”.

• Θάνατος. “Αργώ πολύ να πεθάνω και είναι δυσάρεστο γιατί αλλάζει ο χαρακτήρας μου πολύ γρήγορα. Έχω κοπεί από τους ανθρώπους και από κάθε ενδιαφέρον• και κυρίως αποκόβομαι από τον εαυτό μου. Νόμιζα πως είχα ταλέντο, καμάρωνα γι’ αυτό, χαιρόμουν που πήγε χαμένο. Και τώρα ξέρω πως είχα ταλέντο αλλά επίσης πήγε χαμένο. Δεν φταίνε ούτε οι συνθήκες• κατάλαβα ζώντας ότι πήγε χαμένο γιατί δεν ήταν αρκετό. Έπρεπε να ανακαλύψω κι άλλες πικρές αλήθειες. Αν δεν βιαστεί ο Θεός… Έγινε η ζωή μου κουραστική. Αναπνέω δύσκολα, έχω πόνους συνεχώς, κοιμάμαι μόνο με φάρμακα και κυρίως αυτό το απόθεμα της αγάπης που είχα μέσα μου για τους ανθρώπους όλο χάνεται. Φτάνει ως εδώ”.

• Καλλιτέχνης. “Δεν ζηλεύω ποτέ έναν καλό καλλιτέχνη. Το αντίθετο μάλιστα: Τον λατρεύω. Μισώ, όμως, τον κακό καλλιτέχνη”.

• Κινηματογράφος. “Ότι έπαιξα, το έπαιξα για να ενισχύσω τα οικονομικά μου. Δεν το μπορούσα το άτιμο. Έλεγα θα πάθω γαστρορραγία. Μου φαινόταν ο εαυτός μου έκτρωμα. Όχι, δεν ήμουν καλή στον κινηματογράφο”.

• Παιδί. “Αν έκανα παιδί, έπρεπε να αφήσω το θέατρο τουλάχιστον πέντε χρόνια για να το μεγαλώσω, όπως θα ήθελα εγώ. Τόσο αγαπούσα τα παιδιά που δεν είχα κάνει. Επειδή ήξερα πως δεν μπορώ με την δουλειά μου να είμαι μάνα, όπως το εννοούσα”.

• Παίζω. “Δεν μπορώ να παίζω για πάρα πολύ καιρό γιατί μου γίνεται και άγχος πώς θα παίξω το βράδυ. Ζεις όλη την ημέρα με την αγωνία θα μπορείς; Και το βράδυ μπορείς αλλά ποτέ δεν είσαι σίγουρος. Είναι αλήθεια, ότι μερικά βράδια μπορείς περισσότερο και καλύτερα και μερικά βράδια χειρότερα. Αυτό είναι και το μαρτύριο του ηθοποιού: Να ξέρει ότι μπορούσε καλύτερα και έχασε την στιγμή ή τα νεύρα του να μην υπάκουσαν. Γιατί αν σκεφτείς τι είναι να παίζεις με το νευρικό σου σύστημα… Πρέπει να το ερεθίζεις, δηλαδή. Αλλά το αγαπάω, μ’ αρέσει”.

• Ρόλος. “Όταν έχω έναν καινούργιο ρόλο και περπατάω στο δρόμο φοβάμαι μήπως με χτυπήσει κανένα αυτοκίνητο και δεν προλάβω να τον δείξω στο κοινό”.

• Σκηνοθέτης. “Ξέρεις, εγώ δεν έχω καμιά εκτίμηση στην έννοια ‘σκηνοθέτης’. Θα μπορούσαν να λείπουν οι σκηνοθέτες – δεν τους χρειάζεται κανείς. Έτσι κι αλλιώς το θέατρο ως τον 19ο αιώνα τα πήγαινε μια χαρά χωρίς αυτούς. Δεν μπήκαν στη μέση παρά μόνο στα χίλια οκτακόσια τόσο… Αλλά φτάσαμε σήμερα να διαβάζουμε στις κριτικές «δεν τον βοήθησε ο σκηνοθέτης»! Ποιος να σε βοηθήσει, βρε! Ποιος είναι ο σκηνοθέτης για να σε βοηθήσει; Τι να σου κάνει; Υποτίθεται ότι σε καθοδηγεί; Γιατί να χρειάζεσαι να σε καθοδηγεί κάποιος; Το θέατρο είναι ομάδα. Είναι ένα συνολικό πράγμα. Είναι ο συγγραφέας και οι ηθοποιοί. Κολλητά. Αυτοί είναι – αυτό είναι το θέατρο. Δεν χωράει άλλον. Θέλεις να υπάρχει κι άλλο ένα μάτι; Θέλεις κάποιον απ’ έξω να παρατηρεί για να σου πει μια γνώμη; Γιατί δεν αρκεί γι’ αυτό ένας άνθρωπος με γούστο που ν’ αγαπάει το θέατρο; Ο καλός σκηνοθέτης είναι αυτός που δεν υπάρχει ή αυτός που δε φαίνεται. Να μη λέει ο θεατής, «ποιος το σκηνοθέτησε;» να λέει, «τι ωραίο έργο! Καλοπαιγμένο. Συγκινήθηκα!» Ο σκηνοθέτης αυτή τη δουλειά έχει να κάνει. Δεν είναι δουλειά του φτιάχνει ηθοποιούς, δεν μπορεί. Κι όμως τον σκηνοθέτη στις μέρες μας τον γράφουν πρώτον πρώτον”.

• Σχέση. “Με τον Φρεντ (Γουέικμαν) δεν είχαμε εκείνο το ωραίο που υπήρχε ανάμεσα στο Χορν κι εμένα: Ισοτιμία και αμοιβαία εκτίμηση. Ίσως επειδή με τον Τάκη είχαμε το ίδιο επάγγελμα δεν μπορούσε να κρυφτεί ο ένας από τον άλλον. Μαλώναμε για το ποιος αξίζει πιο πολύ. Εγώ πίστευα ότι αξίζει εκείνος κι εκείνος πίστευε ότι αξίζω εγώ. Είχαμε έναν αμοιβαίο, θαυμασμό, απόλυτο και ειλικρινή. Αυτός μας έδενε. Το ξέρω τώρα ότι είμαστε πολύ διαφορετικοί για να ζήσουμε καλά μαζί, αλλά ήταν μια ωραία σχέση. Με τον Φρεντ δεν υπήρχε αμοιβαία εκτίμηση. Θαυμάζαμε ο ένας τον άλλον για πράγματα ασήμαντα. Ήταν ένα είδος παρεξήγησης που κράτησε 17 ολόκληρα χρόνια. Και ο χαμένος ήταν εκείνος γιατί κατέστρεψε την ζωή του. Του έλεγα φύγε και δεν έφευγε”.

• Ταλέντο. “Είχα πολλά να κάνω στη δουλειά μου και δεν τα έκανα. Πέντε τάλαντα μου έδωσε ο Θεός, και τα πέντε του τα επιστρέφω. Δεν τα αξιοποίησα. Δεν καλλιέργησα το ταλέντο μου για να καρποφορήσει όπως έπρεπε”.

• Χορν. “Θυμάμαι, παίζαμε τη «Νόρα», ένα έργο που εμένα δεν μου άρεσε ούτε σαν έργο, ούτε σαν ρόλος. Και επειδή δεν ήμουν καλή, έκανα καζούρα στον εαυτό μου. Δηλαδή, επειδή δεν μπορούσα να μιμηθώ στον Χορν πώς έπαιζα, γιατί δεν είμαι καλή μίμος του εαυτού μου, υπερέβαλα κάνοντας καρικατούρα του εαυτού μου. Αυτοσαρκαζόμουν. Αυτό του έκανε τόση εντύπωση που ξετρελάθηκε. Κι εκεί πιστεύω ότι με ερωτεύτηκε. Το γεγονός ότι ήμουν μια ηθοποιός που γελοιοποιούσε τον εαυτό της τόσο επιτυχημένα, τον είχε κερδίσει. Μάλιστα μου είχε πει πως αυτό που κάνω είναι «too good to be true»”.
• Χορν: “Με τον Τάκη ζήσαμε ωραία εφτά χρόνια. Ωραία, βέβαια, είναι ένας λόγος. Έρωτας με δόντια – τρωγόμαστε κι αγαπιόμαστε συγχρόνως. Ήταν τότε όταν σμίξαμε, που ο Βόκοβιτς είχε πει το περίφημο: «Για να δούμε πώς θα ταιριάξουν οι Βερσαλίες με τα Βίλλια». Δηλαδή ο Χορν με την υψηλή του καταγωγή κι εγώ η χωριατοπούλα… Και νομίζω ότι δεν είχε κι άδικο, γιατί η κοινωνική διαφορά μας, η διαφορά αγωγής, επιπέδου, συνηθειών, ήταν μια από τις βαθύτερες αιτίες που τελικά χωρίσαμε”.

• Χρόνος. “Ο χρόνος με βοήθησε να γνωρίσω τον εαυτό μου. Γι’ αυτό δεν με τρομάζει”.

* Το υλικό του «Λεξικού της Ελλης» αντλήθηκε από συνεντεύξεις της στον Φρέντυ Γερμανό για την ΕΡΤ, την βιογραφία που συνέταξε ο ίδιος («Ελλη Λαμπέτη», εκδόσεις Κάκτος) και την βιογραφία της Φρίντα Μπιούμπι «Ελλη Λαμπέτη: Η τελευταία παράσταση» εκδόσεις Εξάντας).