Συν + Πλην: Φιλουμένα Μαρτουράνο στο Εθνικό Θέατρο

Το έργο
Ο πιο κλασικός Εντουάρντο ντε Φιλίππο αναγνωρίζεται μέσα από τη «Φιλουμένα». Αμέσως μετά τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου, στα 1946, γράφει με επίκεντρο την, βυθισμένη στη φτώχεια, Νάπολη, συμπυκνώνοντας αριστοτεχνικά όλα τα γνώριμα μοτίβα των κειμένων του. Ευαισθησία, εκφραστική λιτότητα, ανθρώπινη ματιά εστιασμένη στα οικογενειακά ήθη και σε καθημερινά μοτίβα, πικρό χιούμορ που ακροβατεί σε λεπτό σχοινί μαζί με την τραγωδία, πάντρεμα λυρισμού και ρομαντισμού, εντάσσονται στο πλαίσιο της νεορεαλιστικής γραφής που τον χαρακτήρισε.

Ηρωίδα του εδώ η νεαρή πόρνη Φιλουμένα Μαρτουράνο, δυνατή, σκληρή μα και εύθραυστη, που ξεφεύγει από το αδιέξοδο του οίκου ανοχής, όταν ένας γοητευτικός και εύπορος πελάτης της, ο Ντομένικο Σοριάνο την προσκαλεί να ζήσουν μαζί ως ερωμένη του. Η Φιλουμένα δέχεται με ενθουσιασμό παρότι είκοσι χρόνια αργότερα βρίσκεται να έχει ξοδέψει τη ζωή της στην υπηρεσία του, χωρίς ωστόσο να έχει κερδίσει την αγάπη του. Όταν η Φιλουμένα συνειδητοποιεί πως ο Σοριάνο σκοπεύει να την “πετάξει” για να παντρευτεί μια νεότερη της, βάζει μπροστά το σχέδιο μιας ραδιουργίας, σε μια ακόμα προσπάθεια να επιβιώσει.

Την συγγραφή του ως θεατρικού έργου διαδέχεται η μεταφορά του σε κινηματογραφική ταινία – σταθμό για το ιταλικό σινεμά της δεκαετίας του ’60 σε σκηνοθεσία Βιτόριο Ντε Σίκα. Το φλογερό ζευγάρι των Σοφία Λόρεν και Μαρτσέλο Μαστρογιάννι αφήνει εποχή στο «Γάμο αλά ιταλικά» γνωρίζοντας τεράστια επιτυχία ενώ το φιλμ αποσπά και δύο υποψηφιότητες για Οσκαρ: Α΄ Γυναικείου ρόλου για την Σοφία Λόρεν και Ξενόγλωσσης ταινίας.

Τα Συν (+)

• Η διασκευή της Ελένης Ράντου πάνω στο πρωτότυπο κείμενο αναδεικνύει ισορροπημένα την προβληματική του συγγραφέα: Η επιβίωση ως βασική αξία του ανθρώπινου βίου, το ιταλικό ταπεραμέντο, η ατέρμονη μάχη των δύο φύλων. 
• Ακόμα και ως παρουσία, η Ελένη Ράντου αναβαθμίζει ένα ανέβασμα, πόσω μάλλον όταν έχει να φέρει σε πέρας ένα χυμώδη κι εμβληματικό ρόλο όπως αυτόν της Φιλουμένα Μαρτουράνο. Παρότι δεν αποκλίνει από την εσωτερικότητα και την αγωνία που κρύβουν οι ερμηνείες της, παγιδεύεται στα όρια μιας απλοϊκής σκηνοθετικής γραμμής που παρασύρει σχεδόν όλες τις ερμηνευτικές προσεγγίσεις της παράστασης. Άξιος και δυναμικός στο πλευρό της, στέκεται ο Αλκης Κούρκουλος στο ρόλο του Σοριάνο. Ως δίδυμο συνθέτουν το ισχυρότερο χαρτί της παράστασης.
• Η κωμική στόφα της Βίλμας Τσακίρη φωτίζει την παράσταση.
• Λειτουργικοί οι φωτισμοί του Σάκη Μπιρμπίλη.
• Ενδιαφέρουσα, αναφορικά με την ατμόσφαιρα του κειμένου, η πρωτότυπη μουσική από τη Ναλίσα Γκριν.

Ακόμα και ως παρουσία, η Ελένη Ράντου αναβαθμίζει ένα ανέβασμα, πόσω μάλλον όταν έχει να φέρει σε πέρας ένα χυμώδη κι εμβληματικό ρόλο όπως αυτόν της Φιλουμένα Μαρτουράνο

Τα Πλην (-)

• Προσκύνημα στο ρεαλισμό. Κάπως έτσι μοιάζει η συμβατική και αναμενόμενη σκηνοθετική προσέγγιση του Σταμάτη Φασουλή. Παρότι το κείμενο συμβαδίζει με τη σημερινή συγκυρία, δεν γίνεται η παραμικρή προσπάθεια σύνδεσης του με αυτήν.
• Μηδενικές οι αναφορές στο ναπολιτάνικο τοπίο.
• Πλην του πρωταγωνιστικού διδύμου η καθοδήγηση των ηθοποιών γίνεται με γνώμονα την ευκολία και την επιφανειακή προσέγγιση των ρόλων. Χάρη σε αυτό ταλαντούχοι ηθοποιοί, όπως ο Θύμιος Κούκιος ή ο Νικόλας Αγγελής περιορίζονται σε περάσματα και διεκπεραιωτές εμφανίσεις.

Το Άθροισμα (=)
Ρέον μεν, ανέμπνευστο ανέβασμα δε. Ιδανικό για το «μεγάλο» κοινό.