Eίδαμε την “Πάπισσα Ιωάννα” στο Φεστιβάλ Αθηνών

Το πιο ενδιαφέρον στη συγκεκριμένη σύνθεση είναι ότι δεν παρακολουθούμε μόνο την εξιστόρηση της ζωής της Ιωάννας, αλλά παράλληλα πλάθεται και παρουσιάζεται και μια άλλη «ιστορία», λιγότερο οικεία, αυτήν που αναδεικνύει τη σχέση του Ροΐδη με την μητέρα του, την ανάπλαση και των δικών της περιπετειών. Το μπλέξιμο των δύο ιστοριών γίνεται με τρόπο ευρηματικό, σίγουρα σαφή και αντιληπτό, χωρίς να δημιουργούνται θέματα απώλειας ειρμού ή συντονισμού. Με τον τρόπο αυτό η Κορνηλία Ροΐδη, στη βιογραφία της οποίας βασίστηκε και η εξιστόρηση της Ιωάννας, τοποθετείται στο «κέντρο» του δρωμένου που πλάθεται γύρω της, επιτρέποντας παράλληλα να διαφανούν τα αισθήματα προς τους δυο γιους της.

Χρησιμοποιήσαμε σκοπίμως τον όρο σύνθεση, γιατί το όλο δρώμενο δεν ήταν μόνο μια θεατρική αντιπαραβολή. Η μεγάλη οθόνη μέσα από την οποία κυλούσε κατά καιρούς η εξέλιξη της ιστορίας (κινηματογραφικές καταβολές του σκηνοθέτη), ο μυσταγωγικός χορός -αλλά και εκείνος στο μοναστήρι των οργίων-, τα μοιρολόγια, οι αμανέδες, η μουσική, τα κοστούμια, ο φωτισμός, όλα απέδωσαν τη σκοτεινή εποχή του Μεσαίωνα.

Ο «Ροΐδης» στο βάθος, καθισμένος στο ημίφως, παρακολουθεί την ιστορία του, ενίοτε τη σταματά για να «συνομιλήσει» με τους ήρωες του. Μέσα εκεί και η κριτική για τα έργα του, ο αφορισμός του από την κοινωνία του συντηρητισμού.
Το σκηνικό και τα κοστούμια ξεχωριστά σημεία της δυνατής παράστασης: Σε όλη την αίθουσα (από την είσοδο ακόμη) μεγάλες προθήκες με άμφια, ιερά βιβλία, μορφές που ενίοτε «ζωντάνευαν» και έβγαιναν στον έξω κόσμο, δημιουργούν κατάνυξη και μυστήριο συνάμα. Η ηγουμένη με την προβοσκίδα, ο ιερέας με τα ξυλοπόδαρα, αλλά και εκείνος με τα σύγχρονα άμφια διατηρώντας τη χρονική συνέχεια ότι ελάχιστα έχουν αλλάξει από τότε στον ιερατικό κόσμο του συνυφασμένου συντηρητισμού, αποτελούν συμβολισμούς αξιοπρόσεκτους. Η πίστη στον Θεό, οι ανθρώπινες σχέσεις, ο φόβος, η βία, ο έρωτας (ιδιαίτερη η σκηνή της Ιωάννας με τον μοναχό-εραστή της που αναζητούν στέγη για το πάθος τους), η προδοσία, η τιμωρία, όλα χώρεσαν σε αυτήν την καλοδουλεμένη προσέγγιση.

Οι ερμηνείες στο σύνολο τους εξαιρετικές. Ξεχωριστή η Ράνια Οικονομίδου, που κέρδισε επάξια το πλέον εγκάρδιο χειροκρότημα του κοινού, αξιοπρεπέστατοι οι ανερχόμενοι νεαροί Γιούλικα Σκαφιδά ως Πάπισσα Ιωάννα (Βραβείο Μελίνας Μερκούρη 2014) και Αλέξανδρος Βάρθης ως Ροΐδης. Οι φιλικές συμμετοχές στο video wall (ξεχωρίσαμε την Λένα Κιτσοπούλου ως αυστηρή καλόγρια και τον Νίκο Καραθάνο ως μοναχό) άλλο ένα ιδιαίτερο κομμάτι στο παζλ. Ευφυής ιδέα «ο λόγος» του Ροΐδη να διατηρηθεί στην καθαρεύουσα και να αναδείξει το πλούσιο παρελθόν της γλώσσας, αν και είχαμε να κάνουμε με μια μοντέρνα, πρωτοποριακή, χωρίς όμως να ξεφεύγει από την αλήθεια και την ουσία του αρχικού κειμένου, παράσταση.

Την ιστορία αυτής της γυναίκας – δαίμονα μετέφερε ο Δημήτρης Μαυρίκιος, επαναλαμβάνοντας μια από τις καλύτερες, αν όχι την καλύτερη, δουλειές του περσινού Φεστιβάλ.

Συμπερασματικά, καταλήγουμε ότι επρόκειτο για την πρώτη από τις καλές στιγμές (και) του φετινού Φεστιβάλ, μια παράσταση-πρόταση, πρωτότυπη, απαιτητική, που ανέδειξε τόσο εκ πρώτης όψης την κλασική ιστορία του Ροΐδη, όσο όμως και τη λιγότερη γνωστή σχέση της Κορνηλίας Ροΐδη με το γιο της, ο οποίος δεν αγάπησε καμιά άλλη γυναίκα εκτός από εκείνη και την «Ιωάννα» του, πολλά από τα παθήματά της οποίας παραπέμπουν σε αυτά της παιδικής ηλικίας της μητέρας του. Μια σχέση λατρείας -ίσως και εξάρτησης- που έκανε τον Ροΐδη να της αποκρύψει ακόμα και τον θάνατο του αδερφού του και να τον αντικαταστήσει στα μάτια της στέλνοντας της ο ίδιος τις επιστολές (από τις πλέον συγκινητικές σκηνές).