Καρυοφυλλιά Καραμπέτη: Οι Ελληνες δεν αντέχουν ένα καινούργιο δυσβάσταχτο μνημόνιο

Κυριακή απόγευμα. Κανονικά θα έπρεπε να είναι ήδη στην Επίδαυρο κι όμως δεν έχει ετοιμάσει ούτε την βαλίτσα της. Κανονικά, θα μιλούσαμε για το μεγαλείο της Εκάβης – ρόλο τον οποίο υποδύεται στις «Τρωάδες»- όμως δεν είναι μέρες κανονικότητας αυτές που διανύουμε.

«Από την μια μεριά η Ελλάδα καίγεται κι από την άλλη έχουμε ένα τεράστιο καθήκον στην Επίδαυρο. Από τη μια αναρωτιέμαι τι μας ξημερώνει και πού πάμε κι από την άλλη λέω εκεί είναι το καθήκον, ‘οι εκκλησίες και τα θέατρα δεν κλείνουν’. Πρώτα, νιώθω πως δεν έχω τη δύναμη να προχωρήσω παρακάτω, νιώθω πραγματικά ακυρωμένη μα μετά ψέγω τον εαυτό μου και του δίνω ελπίδα, δύναμη και θάρρος για να σταθούμε στα πόδια μας και να συνεχίσουμε. Γιατί ακόμα και όταν γέρνει ο εαυτός μου από αδυναμία θυμώνω. Βεβαίως είναι μια ανθρώπινη κατάσταση που φαντάζομαι πως δεν εκφράζει μόνο εμένα».

Η Καρυοφυλλιά Καραμπέτη θυμάται την προχθεσινή τελευταία, εν Αθήναις, πρόβα των «Τρωάδων»• το σημείο όπου ο Χορός ανακοινώνει «πως δεν υπάρχει πια Τροία» και πως μέσα της αυτόματα η Τροία παίρνει χρώματα ελληνικά.

«Μπορεί να ακούγεται ρομαντικό αλλά για τους καλλιτέχνες αυτό ισχύει. Αυτά που συμβαίνουν γύρω μας τα αφομοιώνουμε με τέτοιο τρόπο, τα βάζουμε μέσα στη δουλειά μας, τα μετουσιώνουμε σε τέχνη. Είναι μια φυσική λειτουργία. Αναπνέεις οξυγόνο κι αποβάλεις διοξείδιο του άνθρακα. Για μένα πλέον, η εμπειρία των ‘Τρωάδων’, εμπεριέχει κάτι το υπερβατικό».

Αποφασισμένη πλέον πως το βράδυ της Παρασκευής και του Σαββάτου, στο κοίλον της Επιδαύρου, θα κάνει την συλλογική απόγνωση, ερμηνευτικό φορτίο.

Τι σημαίνει για εσάς να ερμηνεύετε την Εκάβη σε μια ιστορική στιγμή για το μέλλον της Ελλάδας;
Με ένα μεταφυσικό τρόπο, αισθάνομαι ότι μέσα από την Εκάβη μιλάω για το δράμα των Ελλήνων, για τη συλλογική μας τραγωδία.

Σας εμπνέει η ηρωίδα αυτή;
Όταν η Εκάβη μαθαίνει τη μοίρα της κόρης της Πολυξένης που θυσιάστηκε πάνω στον τάφο του Αχιλλέα, βρίσκει παρόλα αυτά τη δύναμη να αρθρώσει την ελπίδα, να δώσει στην Ανδρομάχη συμβουλές πολιτικού ύψους. Την θαυμάζω εκείνη και κάθε στιγμή.

Είναι γήινη η δύναμη της; Άρα είναι και δική μας;
Αυτό πιστεύω. Ο Ευριπίδης μέσα από την Εκάβη εκφράζει τους δικούς του τεράστιους προβληματισμούς γιατί γράφει το έργο στο 16ο έτος του Πελοποννησιακού πολέμου, ενός βρώμικου πολέμου, όπου έχουν βγει στην επιφάνεια τα πιο άγρια ένστικτα του ανθρώπου και η Δημοκρατία της Αθήνας έχει στιγματιστεί από την γενοκτονία των κατοίκων της Μήλου. Σε ένα σημείο του έργου ο θεός Ποσειδώνας λέει «είναι μωρία δεινή, αρρώστια των ανθρώπων, οι ανελέητες λεηλασίες των ανθρώπων. Όποιους ναούς, τεμένη, όποιος τους τάφους των νεκρών ρημάζει, στο μέλλον σύντομα θα ρημάξει κι αυτός». Η αντιπολεμική κραυγή αυτού του έργου δεν δείχνει μόνο την συμφορά των ηττημένων αλλά και των νικητών.

Αυτό το μόρφωμα δεν είναι ευρωπαϊκό – τουλάχιστον δεν έχει καμιά σχέση με τις αρχές του Διαφωτισμού

Ο Ευριπίδης εισάγει μέσα στο έργο το ζήτημα της ατομικής ευθύνης. Πιστεύετε ότι η διενέργεια ενός δημοψηφίσματος είναι μια τέτοια έκφραση ατομικής ευθύνης;
Με υπερβαίνει το ερώτημα, δεν έχω την γνώση, την οικονομική, την πολιτική, τη νομική. Ακούω όλες τις πλευρές, ακούω την κυβέρνηση και την μεγάλη αγανάκτηση του ελληνικού λαού σε σχέση με τους χειρισμούς των δανειστών – εταίρων. Ακούω τις φωνές όσων λένε ότι αυτός ο πόλεμος εναντίον της Ελλάδας γίνεται για λόγους πολιτικής σκοπιμότητας εφόσον δεν μπορούν να ανεχθούν μια αριστερή κυβέρνηση μέσα στην Ευρώπη – σαν παραδειγματισμό για τις άλλες χώρες του Νότου. Από την άλλη όμως, πως να πάρει ένας απλός πολίτης μια τέτοια ευθύνη; Προσωπικά δεν έχω τη γνώση για να αποφασίσω αν πρέπει να μείνουμε ή να φύγουμε από την Ε.Ε.. Αδιέξοδο από την μια, αδιέξοδο κι από την άλλη. Το να παραμείνεις στην Ευρώπη υποταγμένος σε τεχνοκράτες που αποφασίζουν για την τύχη σου, στερώντας κάθε αίσθημα εθνικής κυριαρχίας δεν έχει καμία αποτελεσματικότητα. Από την άλλη έχουμε τα σενάρια που τρομοκρατούν πως μετά θα μείνουμε μόνοι στο σκότος και την καταστροφή. Πιθανότατα το επικοινωνιακό παιχνίδι και οι εκβιασμοί των εταίρων να είναι μέσα στο πλαίσιο μιας στρατηγικής εκφοβισμού για να μπορέσουν να περάσουν τους δικούς τους όρους. Είναι τρομερό δίλημμα. Το κεντρικό ζήτημα πάντως, είναι ότι οι Έλληνες δεν αντέχουν ένα καινούργιο δυσβάσταχτο μνημόνιο.

Πιστεύω ακράδαντα πως όλα αυτά τα οικονομικά συμφέροντα που οδηγούν σε τέτοιες παγκόσμιες κρίσεις είναι πουκάμισα αδειανά στη ζυγαριά της ανθρώπινης δικαιοσύνης

Πώς αντιμετωπίζετε την Ευρώπη που κλείνει τα μάτια σε κάθε δυστυχία, στην φτώχεια και φυσικά στην προσφυγιά;
Αυτό το μόρφωμα δεν είναι ευρωπαϊκό – τουλάχιστον δεν έχει καμιά σχέση με τις αρχές του Διαφωτισμού. Οι ίδιοι οι Ευρωπαίοι για να πουλήσουν τα όπλα τους δημιουργούν εστίες πολέμου, καραβάνια από ανέστιους ανθρώπους, οι οποίοι φεύγουν εξαπατημένοι από ένα δουλεμπορικό όνειρο για την Ευρώπη. Ας γνωρίζουμε όμως πως αυτή η μοίρα είναι παγκόσμια• σήμερα αυτός, αύριο εγώ. Κανένας δεν είναι ασφαλής.

Πώς θα χαρακτηρίζατε αυτές τις δυνάμεις εξουσίας;
Διαβάζω χρόνια τώρα κείμενα του Γιαν Κοτ, του σπουδαίου σχολιαστή του Σαίξπηρ, που είχε χαρακτηρίσει την εξουσία ως το «μεγάλο μηχανισμό». Δεν υπάρχει πιο εύστοχος όρος για να αποδώσει κανείς τα κέντρα εξουσίας σήμερα. Είναι ένα πράγμα απρόσωπο που αλέθει το ανώνυμο πλήθος.

Δηλαδή είμαστε εντελώς ανυπεράσπιστοι; Κάθε προσπάθεια αντίδρασης είναι καταδικασμένη;
Δεν ξέρω πώς μπορούμε να αντισταθούμε πέραν από ένα προσωπικό και ηθικό μεγαλείο, το οποίο μοιάζει πολύ μικρό αλλά καμιά φορά μπορεί να κάνει και θαύματα. Κι επίσης, πιστεύω ακράδαντα πως όλα αυτά τα οικονομικά συμφέροντα που οδηγούν σε τέτοιες παγκόσμιες κρίσεις είναι Ελένες, κενά νοήματος, πουκάμισα αδειανά στη ζυγαριά της ανθρώπινης δικαιοσύνης.

Κρίνοντας από τα νέα εργασιακά δεδομένα η κατάσταση που διαμορφώνεται είναι αδιέξοδη. Προσωπικά, θα θέλατε να δουλεύετε λιγότερο;
Ακόμα αντέχω, ωστόσο πολλές φορές μου λείπει μια ανάσα. Νοσταλγώ τις εποχές που είχα να αντιμετωπίσω ένα έργο μέσα στη σεζόν ή δύο μέσα στη χρονιά κι όχι έξι ρόλους που έκανα φέτος! Όμως λόγω της κρίσης δεν μπορούμε να ζήσουμε με τα πενιχρά χρήματα που παίρνουμε από μια παραγωγή – και δεν μιλάω για τον εαυτό μου. Μιλάω εκ μέρους του κλάδου και κυρίως των ηθοποιών που αμείβονται χαμηλότερα από μένα. Υπάρχουν συνάδελφοι που παίζουν στο θέατρο για 300 ευρώ το μήνα και μάλιστα με ωρομίσθια ασφάλιση.

Τι προϋποθέτει η μελέτη ενός έργου για εσάς, όπως οι «Τρωάδες»;
Κοιτάζω το έργο λέξη τη λέξη. Σε σχέση με το αρχαίο κείμενο και σε σχέση με άλλες μεταφράσεις. Έτσι παθιάζομαι κάθε φορά με κάθε ρόλο, μελετάω για να κάνω τον εαυτό μου ένα εργαλείο. Οι ηθοποιοί είμαστε ένα μέσο που πρέπει να κατανοήσουμε πολύ βαθιά τις ιδέες ενός κειμένου, πόσω μάλλον όταν πρόκειται για τέτοια έργα που δεν ξεπεράστηκαν ποτέ και ποτέ δεν γράφτηκαν εφάμιλλα τους.

Ποιο ρόλο κατέχει η τραγωδία στην καριέρα σας;
Ήταν πάντα χαρά, τιμή και πρόκληση η τραγωδία• και πάντα την αντιμετώπιζα με δέος. Αυτό το συναίσθημα δεν θεραπεύτηκε ποτέ, ίσα – ίσα ενισχύθηκε, ειδικά τα τελευταία χρόνια εξαιτίας της συζήτηση που γίνεται για τον τρόπο που προσεγγίζεται η τραγωδία• αυτή την ανάγκη να φύγουμε από παραδοσιακούς τρόπους ανάγνωσης και να διερευνούμε το είδος μέσα από μια πειραματική ματιά και στην οποία θέλω να συμμετέχω. Από εκεί και πέρα όμως, δεν είμαι εγώ εκείνη που δημιουργώ τις προϋποθέσεις για τέτοιες παραγωγές.

Αισθάνομαι πως πάνω στη σκηνή, με όλα αυτά τα χτυπήματα της μοίρας, γερνάω 20 χρόνια

Αυτό σημαίνει πως κάνατε υποχωρήσεις;
Δεν θέλω να το θέσω έτσι. Λέω πως θα ήθελα πάρα πολύ από εδώ και στο εξής να δουλεύω σε ένα πιο πειραματικό χώρο στο θέατρο – κι όχι μόνο στο αρχαίο δράμα. Θέλω να είμαι σε παραστάσεις που αρθρώνουν μια καινούργια οπτική. Είναι μια άλλη διαδικασία, ακόμα κι αν αυτή καταλήγει σε αποτυχία. Και ακριβώς επειδή έχω δουλέψει πάρα πολύ στην κλασσική προσέγγιση με ενδιαφέρουν τα καινούργια ιδιώματα. Παρόλο λοιπόν που έχω αυτή την επιθυμία, οι προτάσεις που μου γίνονται έχουν μια άλλη αντίληψη. Κι έτσι ως ηθοποιός καλούμαι να υπηρετήσω κάθε φορά την σκηνοθετική προσέγγιση με μεγάλο σεβασμό.

Στις «Τρωάδες», μια κλασικής αντίληψης παράσταση, πού στρέφεται η προσωπική σας έρευνα;
Διερευνώ σε βάθος ώστε η ηρωίδα μου η Εκάβη να υπερβεί τα όρια του σπαραγμού και της οδύνης. Είναι τέτοιος ο πόνος που βιώνει αυτή η ηρωίδα ώστε είναι φυσικό η ηθοποιός που την ερμηνεύει να υφίσταται μια παρόμοια διαδικασία. Αισθάνομαι λοιπόν το σώμα και η φωνή μου να λυγίζουν κάτω από αυτό το βάρος. Και η αλήθεια είναι πως αυτό, στο πλαίσιο μιας φορμαλιστικής παράστασης, ένας ηθοποιός μπορεί να μην έχει τη δυνατότητα να το κάνει. Οπότε πάντα υπάρχει ένα κέρδος.

Παρόλα αυτά, δεν είστε πολύ νέα για να υποδυθείτε το ρόλο μιας γηραιάς βασίλισσας;
Το θέατρο δεν μπορεί να το αντιμετωπίζει κανείς με όρους εικόνας. Το θέατρο, ειδικά το σύγχρονο, τα εμπεριέχει όλα. Όμως ένας ρόλος σαν την Εκάβης είναι τεράστιος και για να τον αντέξεις πρέπει να έχεις ανεπτυγμένες στο έπακρο την ενέργεια και την αντοχή σου. Αισθάνομαι πως πάνω στη σκηνή, με όλα αυτά τα χτυπήματα της μοίρας, γερνάω 20 χρόνια. Δεν θέλω να ακουστώ υπερβολική, αλλά μετά από αυτή τη δοκιμασία που υφίσταμαι όταν μπαίνω τόσο βαθιά στο θρήνο, νιώθω ειλικρινά αποκαμωμένη.