Γιάννης Στάνκογλου: «Ο άνθρωπος να μπει στη θέση του, πάνω από τα νούμερα»

Πέρασαν σχεδόν δέκα χρόνια από την πρώτη φορά που ο Γιάννης Στάνκογλου συνομωτούσε κατά του Ιούλιου Καίσαρα. Τότε, ως Μάρκος Αντώνιος, έβλεπε τον αυτοκράτορα να σωριάζεται στα σκαλιά της Συγκλήττου. Σήμερα, η προδοσία επαναλαμβάνεται και ο ίδιος πρωταγωνιστεί και πάλι σε αυτήν. Τί έχει αλλάξει;

Ο Στάνκογλου ενδύεται το άψογο, ατσαλάκωτο κοστούμι ενός χρηματιστή για να υποδυθεί τον έτερο ένοχο του φόνου – το Μάρκο Βρούτο – πάντα εις το όνομα της Δημοκρατίας. Βεβαίως, έχει αλλάξει και κάτι ακόμα. Στο όνομα της Δημοκρατίας τα εγκλήματα συνεχίζονται, πληθαίνουν εκεί έξω, στο δικό μας κατώφλι, οι εξουσίες δοκιμάζονται με κάθε τρόπο, τα πλήθη δαμάζονται ανηλεώς από λιπαρές υποσχέσεις και απολυταρχικά αδιέξοδα. Ο ηθοποιός μας πάντως, επιμένει πως, ακόμα και σε αυτό το ασφυκτικό πλαίσιο, μας μένουν οι ιδέες της δικαιοσύνης• αρκεί να τις κρατάμε μακριά από το φόβο.

Ποιος είναι ο Βρούτος; Είναι ένας ιδεαλιστής που κάνει λανθασμένη εκτίμηση;
Αυτό είναι το ερώτημα που θέσαμε διαβάζοντας αυτό το κείμενο. Νομίζω λοιπόν ότι είναι ένας ιδεαλιστής που παρασύρεται από μεγάλα λόγια και συνειδητοποιεί ότι μέσα από την πολιτική δεν μπορεί κανείς να βγει καθαρός. Είναι στ’ αλήθεια πολύ δύσκολο να μην λερωθείς από το σύστημα ειδικά αν είσαι στην πρώτη γραμμή. Σπάνια ένας πολιτικός αποχωρεί από τα πράγματα χωρίς στίγματα πάνω του.

Είναι πολύ δύσκολο να μην λερωθείς από το σύστημα ειδικά αν είσαι στην πρώτη γραμμή. Σπάνια ένας πολιτικός αποχωρεί από τα πράγματα χωρίς στίγματα πάνω του

Υπάρχει χώρος για ιδεαλισμό στις μέρες μας και πόσω μάλλον μέσα στην πολιτική ζωή;
Χώρος υπάρχει και νομίζω ότι ο λαός πρώτος θα έπρεπε να αναζητεί υγιείς ιδέες για να ακολουθήσει και να ζήσει με αυτές. Αυτή τη στιγμή, που όλοι νιώθουμε ότι κινείται κάτι καινούργιο στον αέρα – όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά σε παγκόσμιο επίπεδο – αντιλαμβάνομαι πως και οι πολιτικοί έχουν την ανάγκη να το οικειοποιηθούν. Να ξεπλυθούν από τις αμαρτίες του παρελθόντος. Κι αν το αντιληφθούν εγκαίρως πιστεύω πως θα αλλάξει και τα μέχρι τώρα δεδομένα γύρω από την άσκηση της πολιτικής.

Ήδη έχει επέλθει μια αλλαγή αν λάβουμε υπόψη ότι η γενιά μας είχε κατηγορηθεί – και όχι άδικα – για την απολιτίκ στάση της.
Και ακόμα πληρώνουμε την παλιά μας στάση αφού η μη συμμετοχή μας τα προηγούμενα χρόνια, μας έφερε σε αυτή την κατάσταση. Σαν να ξυπνήσαμε ξαφνικά από όνειρο. Εφόσον όμως, δείχνουμε ότι σε αυτό το κομμάτι κάτι έχουμε αρχίσει να μαθαίνουμε από τα λάθη μας, ας το χρησιμοποιήσουμε για να αλλάξουμε τη ζωή μας προς το καλύτερο. Και το σημαντικότερο είναι, αυτή την εποχή που διανύουμε, να μην περιβάλλουμε τις ιδέες μας με φόβο.

Φοβήθηκες να εκφραστείς το τελευταίο διάστημα;
Παρακολουθώντας όσα συνέβαιναν παράλληλα με την προκήρυξη του δημοψηφίσματος, δεν αισθάνθηκα φόβο ή κράτημα γιατί η κατάσταση μέσα μου ήταν πολύ καθαρή. Ακόμα κι αν δεν ήξερα τί ακριβώς συνεπάγεται ένα «ναι» ή ένα «όχ». Καταρχάς διάβασα κι ενημερώθηκα. Όμως εκείνο που με ανάγκασε να πάρω απόλυτη θέση απέναντι στα πράγματα ήταν το ψέμα που διαπίστωνα να σκορπιέται είτε από τα ΜΜΕ, είτε από τους πολιτικούς. Αναζήτησα και βρήκα το δίκαιο προς τα εκεί. Ελπίζω να μην διαψευσθώ.

Το σημαντικότερο είναι, αυτή την εποχή που διανύουμε, να μην περιβάλλουμε τις ιδέες μας με φόβο

Έχει κινδύνους για τον καλλιτέχνη να παίρνει θέση;
Ίσως. Αλλά η ιστορία γράφεται και ο καθένας πρέπει να χαράζει τον δρόμο του μέσα σε αυτήν. Αγαπώ το θέατρο, το σινεμά ακόμα την τηλεόραση – υπό προϋποθέσεις – αυτό δεν σημαίνει ότι θα φιμώσω τον εαυτό μου φοβούμενος πως δεν θα έχω δουλειά την επόμενη μέρα. Ξέρω ότι με κάποιο τρόπο να βρω την άκρη μου και θα κάνω αυτό που μου αρέσει. Όλοι γνωρίζουμε πως στην δουλειά μας πολλά πράγματα «τρέχουν» ή βοηθιούνται από mediaκά κέντρα αλλά προσωπικά δεν τα λαμβάνω υπόψη.

Πληροφορήθηκες για ηθοποιούς ή καλλιτέχνες που δέχθηκαν «συστάσεις» για να μη μιλούν αν θέλουν να υπάρχουν και αύριο στην αγορά;
Νομίζω ότι αυτό συνέβη σε ηθοποιούς που συνεργάζονται με τηλεοπτικά κανάλια ή έχουν άμεση σχέση με συστημικά, μεγάλα θέατρα. Το φοβερό είναι πως αυτό συνέβη ενώ, επί της ουσίας, πολύ λίγοι ήταν σίγουροι για το «ναι» ή το «όχι» τους. Όλοι την ιστορία περιμένουμε να αποδείξει αν πράξαμε σωστά ή λάθος. Προφανώς και είδα συναδέλφους μου να παίρνουν αρκετά ακραία στάση είτε με το «ναι» ή με το «όχι», σχεδόν έκαναν προπαγάνδα υπέρ μιας απόφασης. Από την άλλη, διαπίστωσα πως σε άλλες περιπτώσεις τηρήθηκε μια πιο πολιτισμένη στάση• όταν, ας πούμε, οι δύο «αντίπαλες» συγκεντρώσεις οργανώνονταν το ίδιο βράδυ, διαλύθηκαν την ίδια ώρα, χωρίς να ανοίξει ρουθούνι. Σημαντικό που συνέβη σε ημέρες τρομακτικής πίεσης, που φυσικά χειροτέρεψε το δεδομένο των κλειστών τραπεζών και η hard core στάση από τα media.

Σε ανησύχησαν οι εμφυλιοπολεμικές ιαχές ή θεωρείς ότι ήταν και αυτές μεγεθυμένες;
Νομίζω πως ήταν. Και όσοι το καταλάβαμε νωρίς κρατήσαμε μια πιο ψύχραιμη θέση. Γιατί πολλές φορές σε τόσο έντονες καταστάσεις όσο κι αν προσπαθείς να συντάσσεσαι με την λογική δεν είναι εύκολο. Παίζει ρόλο και το θυμικό, η παρόρμηση. Σε αυτό το σκηνικό θεωρώ πως «βοήθησαν» τα κανάλια.

Τι ρόλο αποδίδεις στα μέσα ενημέρωσης μετά τα πρόσφατα παραδείγματα;
Νομίζω διέπραξαν το μεγαλύτερο έγκλημα των ημερών. Δεν ήταν η διαφωνία μεταξύ ψηφοφόρων το πρόβλημα αλλά πώς τα media θέλησαν να χειραγωγήσουν την αγωνία του κόσμου. Μην κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλο μας, το mediaκο σύστημα έκανε και κάνει κανονική προπαγάνδα. Κι ήταν τόσο υπερβολική αυτή η εικόνα που άρχισε γρήγορα να γίνεται επικίνδυνη. Φαντάσου να έβλεπε ένας ηλικιωμένος άνθρωπος μια εκπομπή γεμάτη τρομοκρατικές ειδήσεις για το μέλλον του! Παίχτηκε ψυχολογικό παιχνίδι εις βάρος των, λιγότερο ενημερωμένων, θεατών.

Μην κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλο μας, το mediaκο σύστημα έκανε και κάνει κανονική προπαγάνδα

Σε αντιπροσωπεύει η Δημοκρατία της Ευρώπης και της εποχής μας;
Οχι, καθόλου. Και κρίνω από τα απλά πράγματα. Άνθρωποι που έχουν σπουδάσει για χρόνια μένουν στο περιθώριο – κι αν προσληφθούν ο μισθός τους δεν θα ανταποκρίνεται στο ελάχιστο στις ικανότητες του. Αυτό δεν είναι Δημοκρατία και παρόλα αυτά εξαπλώνεται σε όλη την Ευρώπη. Δες επίσης το θέμα της ελληνικής παιδείας: Πόσο απαξιώνεται ενώ είναι χώρος ιερός για μια κοινωνία.

Και φαντάζομαι πως οι φωνές εντός κι εκτός Ελλάδας για ανατροπή της νέας κυβέρνησης δεν τιμούν την δημοκρατία.
Προφανώς και όχι. Όμως επιμένω στο καινούργιο ρεύμα που διαμορφώνεται. Δεν είναι τυχαίο ότι σε 250 πόλεις του κόσμου οργανώθηκαν συγκεντρώσεις αλληλεγγύης για την Ελλάδα. Αυτό πρέπει να σκεφτεί ο κάθε πρωθυπουργός και αυτό να αξιοποιήσει. Αλλά για να είναι έτοιμος να δει αυτή την πραγματικότητα πρέπει να βγει από τη λογική των πελατειακών σχέσεων, των διορισμών κ.ο.κ. Δεν έχουν όλα τα κάνουν με το χρήμα• η Δημοκρατία δεν έχει καμία σχέση με το πώς συσσωρεύεις πλούτο γύρω από τους λίγους.

Περί Δημοκρατίας ο λόγος του Σαίξπηρ. Τοποθετεί δήθεν υπερασπιστές της να την καταλύουν.
Ακριβώς η Δημοκρατία είναι το δόλωμα, το άλλοθι. Στο βωμό της στήνονται ανίερα και εν τέλει καθόλου δημοκρατικά πράγματα. Και φυσικά μέσα από όλη αυτή τη διαδικασία ο πολίτης χάνει το δικαίωμα να ζήσει μια ζωή ελεύθερη, αξιοπρεπή, αξιοκρατική, να ξέρει ποιος είναι. Ακόμα κι αν βιώνει μια δύσκολη πραγματικότητα, δεν του δίνεται η ευκαιρία να τη ζήσει έντιμα.

Στον «Ιούλιο Καίσαρα» είναι πολύ κρίσιμος ο ρόλος του λαού, παρότι παρουσιάζεται ως όχλος.
Όπως συμβαίνει τις περισσότερες φορές στην Ιστορία, το πλήθος πείθεται πάρα πολύ εύκολα. Από την μια στιγμή στην άλλη ανοίγεται σε μια άλλη θέση. Κι αυτό προδίδει ότι δεν έχει παιδεία, γίνεται εργαλείο, πηγαίνει δεξιά ή αριστερά ανάλογα με τον χειραγωγό του.

Συνεπώς, το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος θεωρείς ότι προέκυψε επειδή οι ψηφοφόροι πείστηκαν από την κυβέρνηση ή επειδή δεν πείστηκαν από τα κανάλια;
Νομίζω ότι πρόκειται για μια μεγάλη νίκη του κόσμου γιατί αντιστάθηκε σε όλη αυτή την προπαγάνδα της ενημέρωσης και στο δεδομένο των κλειστών τραπεζών. Αν υποθέσουμε ότι δεν υπήρχαν αυτές οι δύο παράμετροι το ποσοστό του «όχι» θα ήταν ακόμα μεγαλύτερο. Νομίζω ότι κυριάρχησε το συλλογικό αίσθημα της αδικίας και όχι τα κομματικά συμφέροντα που είχαμε μάθει να μας οδηγούν στην κάλπη. Φυσικά και δεν ισχυρίζομαι πως από την μια στιγμή στην άλλη αποκτήσαμε πολιτική συνείδηση. Ο Ελληνας για να αναγεννηθεί από τις στάχτες του πρέπει να διαπαιδαγωγηθεί αναλόγως.

Στο δημοψήφισμα κυριάρχησε το συλλογικό αίσθημα της αδικίας και όχι τα κομματικά συμφέροντα που είχαμε μάθει να μας οδηγούν στην κάλπη

Συνεπώς ποιο θα έλεγες ότι είναι το διακύβευμα των ημερών μας;
Δεν νομίζω ότι είναι το θέμα των ημερών αλλά σίγουρα είναι μια συσσώρευση αγωνιών που κρατάει τουλάχιστον πέντε χρόνια. Ο Ελληνας είναι πιεσμένος, είναι πιθανότατα άνεργος αλλά και χωρίς αξιοπρέπεια με έναν τρόπο, δεν έχει πρόσβαση στα βασικά, έχει χειροτερέψει πολύ η καθημερινότητα του. Κι έτσι αυτό που αναδεικνύεται περισσότερο από οτιδήποτε άλλο ως αίτημα είναι ότι διεκδικεί το δίκιο του, ακόμα κι αν έχει κάνει λάθη στο παρελθόν. Κι ότι ενώ δοκιμάζεται πολύ, δεν πέφτει στην παγίδα του διχασμού – όσο κι αν τον σπρώχνουν.

Θεωρείς ότι διαχειριζόμαστε μια ιστορική ευκαιρία; Δηλαδή ελπίζεις να βγει κάτι από αυτή την μεγάλη, εθνική περιπέτεια;
Ελπίζω να μπει ο άνθρωπος στη θέση του, πάνω από τα νούμερα. Να παραδεχθούμε δηλαδή ότι η αλήθεια είναι στα ανθρώπινα. Και με αυτή την αφετηρία να διαχειριστούμε ορθά το μέλλον μας.