Συν + Πλην: “Αίας” στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου

Το έργο
Στο πλαίσιο μιας δυναμικής αντιπαράθεσης του μυθικού παρελθόντος και του παρόντος των πολιτικών θεσμών, ο Σοφοκλής καταπιάνεται με το μύθο του Αίαντα, του αξιότερου πολεμιστή των Ελλήνων – μετά τον θάνατο του Αχιλλέα. Στην «πολιτικότερη» ίσως τραγωδία της αρχαιοελληνικής γραμματείας, ο Αίας διαπιστώνει πως ο Οδυσσέας αποσπά με μια μηχανορραφία τα όπλα του Αχιλλέα, τα οποία δικαιωματικά του ανήκουν. Στην προσπάθεια του να εκδικηθεί τους Αχαιούς γι’ αυτή τη συμπαιγνία, η θεά Αθηνά τον ρίχνει στο «δίχτυ της μανίας» και αντ’ αυτών ο Αίας δολοφονεί ένα κοπάδι ζώων.

Μόλις συνέρχεται από την ξέφρενη παραφορά του και συνειδητοποιεί την πράξη του αισθάνεται δύο φορές ατιμασμένος. Το υψηλό ήθος του ήρωα που δεν συμβιβάζεται, η γνώση πως δεν μπορεί να αποκτήσει τα όπλα ως έπαθλα της αριστείας του για να συνεχίσει το κλέος της οικογένειας τον οδηγεί στην αυτοκτονία. Ο Αίας δεν μπορεί να συνυπάρξει στο νέο κοινωνικο-πολιτικό κατεστημένο. Τον θάνατο του ακολουθεί η διαμάχη των Ελλήνων στρατηγών Μενέλαου και Αγαμέμνονα που αρνούνται μια έντιμη ταφή στο νεκρό και του αδελφού του Τεύκρου που τους αποστομώνει με το σθένος του.

Ο Σοφοκλής μας παραδίδει ένα πρόσωπο στον ομηρικό απόηχο, άμεσα συνυφασμένο με το ηρωικό ιδεώδες, που βάζει πιο χαμηλά τον φόβο προς τους θεούς από τον σεβασμό του για τις αξίες της δικαιοσύνης, της τιμής και της υστεροφημίας. Εδώ η πράξη της αυτοκτονίας έρχεται σαν υπόμνηση της αποτυχίας στην ηρωική λειτουργία σε ένα κόσμο στην κόψη, έναν κόσμο που αλλάζει.

Τα Συν (+)

• Η μεταφραστική εργασία του Δημήτρη Μαρωνίτη, είναι – μετά την «Ιλιάδα» που ανέβασε προ διετίας ο Στάθης Λιβαθινός – ένα ακόμα υψηλό διακύβευμα για την ελληνική δραματουργία. Λόγος εύρωστος, πυκνός, ποιητικός και συνάμα ακριβής, δίνει μέγεθος στην πτώση του Αίαντα.
• Οι ερμηνείες, που παρότι εξοβέλισαν τις εσωτερικές εντάσεις, ήταν υψηλού επιπέδου. Από τον Αίαντα του Νίκου Κουρή, στην Τέκμησσα της Μαρίας Πρωτόπαππα και τον Τεύκρο του Γιάννου Περλέγκα, στους μικρότερους ρόλους των Γιάννη Τσορτέκη (Οδυσσέας), Γιάννη Κλίνη (Μενέλαος), Δημήτρη Παπανικολάου (Αγαμέμνονας), Ελένη Ουζουνίδου (Αθηνά) όλοι υπήρξαν καίριοι και ουσιαστικοί.
• Η ευρηματική διαχείριση της, επί σκηνής, αυτοκτονίας του Αίαντα. Ο Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος στο πλαίσιο μιας, συνολικά, ήπιας παράστασης απέφυγε τον κίνδυνο της «ψεύτικης» εικονοποίησης, καταφεύγοντας με σοφία σε μια από τις πιο «δημοφιλείς» απεικόνισεις των αγγείων.
• Η αισθητική αρτιότητα της παράστασης από τεχνικής άποψης. Η σκηνογραφία της Ελένης Μανωλοπούλου λιτή και αφηγηματική, τα κοστούμια της – νησιώτικες παραδοσιακές φορεσιές – να συντονίζονται με την σκέψη του σκηνοθέτη Βαγγέλη Θεοδωρόπουλου να συνδεθεί ο ομηρικός ήρωας με τους ήρωες του 1821 ενώ άψογος ήταν και ο φωτιστικός σχεδιασμός του Σάκη Μπιρμπίλη.
• Η ταιριαστά μελαγχολική μουσική επένδυση με την υπογραφή του Νίκου Κυπουργού, εμπνευσμένη από την ηπειρώτικη και μακεδονίτικη παράδοση «παντρεύτηκε» εύστοχα με το εύρημα του Ραψωδού (στο ρόλο ο Μιχάλης Τιτόπουλος) που ανέλαβε την εισαγωγή και την απαγγελία των χορικών.
• Γυμνασμένος και ο Χορός τόσο ερμηνευτικά όσο και κινησιολογικά (από την Αγγελική Στελλάτου).

Τα Πλην (-)

• Στο πλαίσιο της σκηνοθετικής γραμμής περιορίστηκαν και λειάνθηκαν οι ψυχολογικές διακυμάνσεις στις ερμηνείες των χαρακτήρων.

Το Άθροισμα (=)

• Από κάθε άποψη, ισορροπημένη και καθαρή ανάγνωση της σοφόκλειας τραγωδίας.