72o Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Βενετίας: 10 Σημαίνουσες ιστορίες

Χαμογέλασα διότι αυτό γενικά ισχύει. Περπατώντας στην πόλη, δεν βλέπεις σίγουρα κατοίκους, μα μόνο επισκέπτες που σαν μυρμηγκάκια ακολουθούν μια συγκεκριμένη πορεία που φωτίζεται μονάχα από τα φλας των φωτογραφικών μηχανών. Βενετία, η πιο ακριβή πόλη της Ιταλίας και ίσως της Ευρώπης.

Εντούτοις, αυτό το διάστημα είναι σε πλήρη ανάπτυξη ένα από τα μεγαλύτερα φεστιβάλ μοντέρνας τέχνης (αρχιτεκτονική, εικαστικά, μουσική κ.α.) – όπου είδα και τυχαία ένα σπουδαίο έργο της ελληνίδας αρχιτέκτονος Μαρίας Παπαδημητρίου, – η Biennale. Μέρος της είναι και το κινηματογραφικό Φεστιβάλ, το πιο λαμπρό τμήμα της εγγυημένα, και έτσι η Βενετία δεν είναι διόλου δυσάρεστη καθώς οι επισκέπτες της έχουν ένα συγκεκριμένο στόχο. Να δούνε σινεμά. Επίσης όμως εγγυημένο είναι πως πολλοί έρχονται να κλέψουν λίγο από την λάμψη που γνωρίζουμε από τις τηλεοράσεις.

Μέσα ή έξω από τις αίθουσες αυτές είναι ένα παράδειγμα από τις μικρές ιστορίες που η Βενετία χαρίζει.

1.Βλέποντας την θαυμάσια ταινία “Interrogation” από την Ινδία του Vetri Maaran που πραγματεύεται με ωμότατη εικόνα τη βία της αστυνομίας και της εξουσίας στη χώρα του, ένας αστυφύλακας των Carabinieri καθόταν ακριβώς δίπλα μου όρθιος (φυσικά εν ώρα υπηρεσίας) με τα μάτια ορθάνοιχτα δίχως να στρέψει κεφαλή. Είναι αυτό που λέμε βιώματα;

2. Το Φεστιβάλ τούτο είναι το αρχαιότερο του κόσμου. Ξεκίνησε το 1932 και είναι στη σειρά η 72η διοργάνωση. Ο τίτλος του επίσης έχει ενδιαφέρον. Mostra Internazionale d’ arte Cinematografica, δηλαδή «Διεθνής Έκθεση κινηματογραφικής τέχνης». Νωρίς λοιπόν οι Ιταλοί (ασχέτως που οι στόχοι αρχικά ήταν καθαρά προπαγανδιστικοί για την δημόσια εικόνα του φασισμού στην χώρα) έδωσαν την ιδιότητα της Τέχνης στο σινεμά. Και βάλανε την κινούμενη εικόνα, ισότιμα για πρώτη φορά, δίπλα στις υψηλές, απαρεξήγητες εικαστικές τέχνες.

3. Φεστιβάλ ίσον κινηματογραφική αίθουσα, μυσταγωγία και οπτική απόλαυση. Αίθουσα ίσον αυθεντικός χώρος του κινηματογραφικού δημιουργήματος. Ο Brian De Palma – που βραβεύτηκε για την συνολική του προσφορά στο σινεμά φέτος στην Βενετία – μας είπε μια ιστορία από τα παλιά. Όταν οι δημοσιογράφοι τον ρωτούσαν τον λόγο που βρίσκεται στα φεστιβάλ, εφόσον δεν έχει ταινία του που να διαγωνίζεται, απαντούσε με την μετριοφροσύνη του δημιουργού: «Για έναν απλό λόγο. Για να βλέπω ταινίες».

Ας επανέλθουμε όμως στην καθημερινότητα. Το vaporetto ξεκινά από την Βενετία και μας πάει στο νησάκι Lido. Άνθρωποι με διαπιστεύσεις, νέοι και μεγαλύτεροι, έχουμε στριμωχτεί όπως όπως, και πριν το καταλάβουμε μπαίνουμε σε ένα κανάλι και μπρος μας βλέπουμε μια τεράστια επιγραφή που μας καλωσορίζει. Tο βλέμμα μας πιάνει την Nastazsa Kinski και τον Jean-Pierre Léaud σε ένα ενσταντανέ από το «Παρίσι, Τέξας» και το «400 χτυπήματα», αντίστοιχα. Είναι η επίσημη αφίσα του Φεστιβάλ. Ένας καμβάς που ενώνει την ιστορία του μοντέρνου σινεμά, με το σήμερα. Κοιτώντας να βρεις χώρο για να περάσεις βλέπεις ξαφνικά τα «παλάτια» της κινηματογραφικής τέχνης. Εκεί γιορτάζεται το κινούμενο φιλμ. Κόσμος είναι ήδη στις ουρές, δημοσιογράφοι και φωτογράφοι παίρνουν τις διαπιστεύσεις τους, το κοινό αγοράζει εισιτήρια. Φέτος, οι διοργανωτές παράλληλα με το πρόγραμμα φτιάξανε σε ένα κήπο και ένα «θερινό σινεμά» όπου το κοινό μπορεί να δει δωρεάν παλιότερες ταινίες και να συζητήσει μετά με ανθρώπους του καλλιτεχνικού χώρου.

Συνολικά περισσότερες από 300 προβολές, μεγάλου και μικρού μήκους παίζονται στις 7 αίθουσες που απαρτίζουν τον μικρόκοσμο της Biennale.

Παίρνεις το πρόγραμμα και διαλέγεις τι θέλεις. Οι ταινίες παίζονται συνέχεια. Ίσως προλάβεις να τις δεις όλες. Κάθε μέρα εκδίδονται περιοδικά και εφημερίδες με τα νέα, με τις κριτικές, με οτιδήποτε συμβαίνει στο χώρο και κυκλοφορούν από χέρι σε χέρι. Είναι ένας κόσμος που ζει μονάχα για αυτό. Και εκεί βλέπω μια γιγαντοφωτογραφία του Wim Wenders να κοιτάζει ένα φιλμ στο εργαστήριο του και δίπλα του διαφήμιση της L’Oreal.

4. «Δεκαπέντε λεπτά δημοσιότητα», έλεγε ο Andy Warhol. Είναι μια ανάγκη γέννημα του 20ου αιώνα, του κινηματογράφου και της τηλεόρασης. Ένα κορίτσι στέκεται στο μπαλκόνι του Hotel Excelsior, ξενοδοχείο κλάσης 5 αστέρων – που τούτο το διάστημα έχει μια πιο ανοιχτή δημόσια εικόνα. Φωτογραφίζεται από τον αγαπημένο της με ένα ποτήρι Martini στο χέρι, σαν να βρίσκεται στο κόκκινο χαλί λίγο πριν την συνέντευξη τύπου.

5. “Θέλουμε τον Vasco Rossi. Viva Milan, Viva Juve!“, ακούω ξαφνικά. Γυρνάω να δω. Στο κόκκινο χαλί θα περπατήσει το διάσημο πρόσωπο της ιταλικής μουσικής. Πανό, μπαντάνες, παιδιά σε παροξυσμό και… ενήλικες. Φεστιβάλ Κινηματογράφου ή γήπεδο; Μια μέρα πριν τις βραβεύσεις, κάπως πρέπει να γίνει πάταγος και έτσι μάλλον η διοργανωτές αποφάσισαν, γήπεδο.

6. Η Mostra δεν είναι μόνο ταινίες. Όλος ο χώρος έχει ντυθεί καλλιτεχνικά, συζητήσεις γίνονται παντού. Ενθουσιασμοί μα και απογοητεύσεις. Πρόσωπα του σινεμά τιμούνται συνεχώς. Brian De Palma, Arturo Ripstein, Bertrand Tavernier. Όλοι με την δική τους οπτική δώσανε την ζωή τους σε αυτή την υπόθεση και το βραβείο ίσως είναι η μικρότερη τιμή. Ένας ιταλός συνάδελφος δέχτηκε χειραψία από έναν άγνωστο και ρώτησε τον διπλανό του. «Μα ποιος είναι αυτός;» «O Brian De Palma, φυσικά», του απαντά και τότε μένει άναυδος.

7. Πριν από κάθε προβολή, βλέπουμε ένα εισαγωγικό καλλιγράφημα animation όπου παρελαύνουν διασκευασμένα, σκηνές και πλάνα από σπουδαία αριστουργήματα του παγκόσμιου κινηματογράφου σε μονοπλάνο. Αμέσως μετά βλέπουμε αποσπάσματα από το αρχείο της Cinecitta, του κεντρικού κινηματογραφικού στούντιο της χώρας. Mastroianni, Fellini, Sophia Loren, Monica Vitti, Ingrid Bergman, Merilyn Monroe, Mario Monicelli, Edith Piaf. Μπρος μας ζωντανεύουν θρύλοι , συναισθήματα, αισθήσεις. Ο κινηματογράφος δεν έκοψε ποτέ το νήμα της συνέχειας του και για κάθε σινεφίλ, κάτι τέτοιο είναι βαθιά συγκινητικό.

8. “Egoyan! Vergogna!”, ακούω από πίσω μου στο φινάλε της δημοσιογραφικής προβολής της τελευταίας ταινίας του Atom Egoyan, το “Remember”. Μια ταινία που χειρίζεται το ζήτημα της εκδίκησης και της λύτρωσης, μέσα από μια ιστορία ανάμεσα στο σήμερα και στο τραγικό παρελθόν των ναζιστικών στρατοπέδων συγκέντρωσης, των δολοφόνων και των επιζώντων. Μια ταινία που αποδομείται αμέσως -πέρα της μελοδραματικής αφήγησης – με φινάλε φάρσα και έτσι το “Egoyan! Ντροπή σου” με ρίμα στα Ιταλικά, αποδομεί με την σειρά του τον πολυβραβευμένο στις Κάννες – με τα μεγαλύτερα βραβεία – καναδό σκηνοθέτη.

Egoyan! Ντροπή σου” με ρίμα στα Ιταλικά, αποδομεί με την σειρά του τον πολυβραβευμένο στις Κάννες – με τα μεγαλύτερα βραβεία – καναδό σκηνοθέτη.

9. Η ιταλική και διεθνής κριτική, ήδη έχει βάλει τα αστέρια του και αυτή τη φορά και το κοινό συμφωνεί, αφού όπως φαίνεται την μεγαλύτερη βαθμολογία την παίρνει ως τώρα το “Francofonia” του Alexander Sokurov, ακολουθώντας ο Amos Gitai με το πολιτικό θρίλερ για την δολοφονία του ισραηλινού προέδρου “Rabin, the Last Day” και ο Marco Bellochio με το surreal κολάζ του “Sangue del mio sangue“. Δεν είθισται όμως να δίνονται πολλές φορές βραβεία στους ήδη βραβευμένους δημιουργούς, που σημαίνει πως μόνο ο Amos Gitai, πολλές φορές προτεινόμενος στο φεστιβάλ, έχει το ηθικό προβάδισμα, μιας και οι άλλοι δυο, έχουν σηκώσει το Χρυσό Λιοντάρι. Ο Sokurov εις διπλούν και ο Bellochio για όλη του την κινηματογραφική του προσφορά.

10. Αλλά η ζωή και η τέχνη πρέπει να συνυπάρχουν. Δεν έρχονται αντιμέτωπα. Και έτσι κάποια δεκάδες άτομα, μπήκαν στο κόκκινο χαλί, ξυπόλυτοι, σιωπηλοί και με πανό στα χέρια. Διαδήλωση. Δεν ξέρω τον λόγο. Ρωτάω μια κοπέλα και μου λέει ενάντια στην πολιτική της Ευρώπης προς τους μετανάστες. Ήταν ελληνίδα. Λίγο αργότερα στην πόλη ένας οδηγός με ενημερώνει να μην περιμένω το λεωφορείο γιατί γίνεται διαδήλωση. «Τι διαδήλωση;» ρωτάω. «Εεε, για τους μετανάστες» μου απαντά κάπως μαζεμένος. Κληρονομιά του Φεστιβάλ Καννών το 1968, σκέφτομαι, δίχως φυσικά αυτό το γεγονός να έχει την ίδια πολιτική βαρύτητα.

Τα κινηματογραφικά φεστιβάλ, λοιπόν, είναι να τα ζεις. Πρόσωπα όλων των ηλικιών, έρχονται να τιμήσουν, να εμβαθύνουν στην 7η τέχνη. Χαμογελαστά, βιαστικά, σκεπτικά. Μάτια που λάμπουν και βλέμματα κουρασμένα. Η 72η Mostra κορυφώνεται και ρίχνει την αυλαία σύντομα. Οι ταινίες όμως επιζούν. Δεν είναι καθόλου το χρυσό βραβείο. Ο κινηματογράφος δεν είναι «το μεγάλο παζάρι» να κερδίσουμε μια κουζίνα ή τον Ζονγκ. Οι ταινίες δεν ανταγωνίζονται μεταξύ τους, αλλά με τον εαυτό τους. Ο δημιουργός με το όραμα του. Εκεί βρίσκεται η ουσία.

Και η γιορτή του σινεμά στη Βενετία είναι ένα μείγμα διαφορετικών οπτικών, αισθητικών, μορφικών προσεγγίσεων από όλο τον κόσμο, που γεννά συνέχεια εμπειρίες και νέους συνειρμούς. Έργα τέχνης, μικρά, μεγάλα, σπουδαία, άσημα, μικρή η σημασία. Σίγουρα δεν μιλάμε για διασκεδαστικά blockbuster. Μα μονάχα για καταθέσεις δημιουργών. Και ας μην έχει έρθει η ώρα για κάποιο «νέο κύμα», για μια σχολή, ρεύμα που θα συγκλονίσει πρωτοποριακά το κινηματογράφο. Αλλά θα γίνει κι αυτό. Γιατί όπως έχει πει και ο Werner Herzog με την γνωστή του αυθάδεια: “Το φιλμ δεν είναι η τέχνη των ακαδημιών, αλλά των αμόρφωτων”.