Σαν σήμερα, 25 Σεπτεμβρίου, πεθαίνει ο Έριχ Μαρία Ρεμάρκ

O Εριχ Μαρία Ρεμάρκ, πραγματικό όνομα Έριχ Πάουλ Ρεμάρκ, γεννήθηκε στο Όσναμπρουκ της Γερμανίας, στρατεύτηκε στα 18 του στο Δυτικό Μέτωπο τον Ιούλιο του 1917 όπου και έγραψε το περίφημο έργο του «Ουδέν νεώτερον από το δυτικό μέτωπο».

Μόλις 18 χρόνων, φοιτητής στο Πανεπιστήμιο του Μούνστερ, ο Ρεμάρκ αναγκάζεται να εγκαταλείψει τις σπουδές του και την οικογένειά του για να λάβει μέρος στο «μεγαλύτερο ομαδικό έγκλημα στην ιστορία». Μετά τον πόλεμο εργάστηκε σε διάφορες δουλείες όπως δάσκαλος, οδηγός αγώνων αυτοκινήτου, αθλητικός δημοσιογράφος κ.α, ενώ παράλληλα προσπαθούσε να ολοκληρώσει το μυθιστόρημα που είχε στο μυαλό του μετά τον πόλεμο.

Το 1929 ολοκληρώνει το «Ουδέν νεώτερον από το Δυτικό Μέτωπο» το οποίο θεωρήθηκε η πιο ειλικρινής και σπαρακτική μαρτυρία για τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και γνώρισε τόσο εθνική, όσο και διεθνή επιτυχία.

Δημοσιεύτηκε στην Γερμανία το 1929 ως “Im Westen nichts Neues» και πούλησε πάνω από 1,2 εκατομμύρια αντίτυπα σε έναν χρόνο, ενώ μεταφράστηκε και στα Αγγλικά και γνώρισε την ίδια επιτυχία. Τα επόμενα χρόνια μεταφράστηκε σε 12 γλώσσες και έγινε δυο φορές κινηματογραφική ταινία.

Η πρώτη ταινία του Λούις Μάιλστοουν

Η τρομερή επιτυχία οφείλεται στο γεγονός πως είναι μια ακριβής αντανάκλαση των γεγονότων του Α’ Παγκόσμιου Πολέμου σε μια μορφή γενικευμένης ρομαντικής έκφρασης, χωρίς όμως να χάνεται η ειλικρίνεια και η αθωότητα του συγγραφέα. Μια λεπτή περιγραφή από το «τραύμα» του πολέμου.

Το ίδιο έτος δημοσιεύει και ο Χίτλερ το βιβλίο του « Ο Αγών Μου» όπου περιγράφει και αυτός τις εμπειρίες του από τον πόλεμο. Ενώ ο πόλεμος ήταν ίδιος, με τους ίδιους αντιπάλους, οι ίδιοι στρατιώτες και τα ίδια συμφέροντα τα δυο βιβλία δεν έχουν καμία σχέση μεταξύ τους. Ο Ρεμάρκ κατηγορεί τον Καιζερ και τους στρατηγούς ενώ αντίθετα ο Χίτλερ δεν γνωρίζει καμία άλλη αιτία παρά τους Εβραίους.

Είμαστε δεκαοχτώ χρονών κι αρχίσαμε ν’ αγαπάμε τον κόσμο και τη ζωή. Και να που έπρεπε να πυροβολούμε

Η πρώτη το 1930 από τον Λούις Μάιλστοουν απέσπασε Όσκαρ καλύτερης ταινίας και σκηνοθεσίας, η δεύτερη το 1979 από τον Ντέλμπερτ Μαν κέρδισε Χρυσή Σφαίρα καλύτερης παραγωγής.

Δεν άργησε να προβληθεί και στο Βερολίνο, στην καρδιά του Ναζισμού, όπου αντιμετωπίστηκε ως εχθρός της πατρίδας του. Ομάδα της χιτλερικής ναζιστικής νεολαίας εισέβαλε στον κινηματογράφο και διέκοψαν την προβολή της ταινίας φωνάζοντας «Ξύπνα Γερμανία». Η ταινία απαγορεύτηκε και ο ίδιος αναγκάστηκε να διαφύγει στην Ελβετία.

Η πρώτη έκδοση του “Ουδέν νεώτερον από το Δυτικό Μέτωπο”

Καθώς ο Ρεμάρκ είχε διαφύγει η Ναζιστική Γερμανία συλλαμβάνει την αδερφή του, καταδικάζεται ως ηττοπαθής και αποκεφαλίζεται. Την ίδια περίοδο ο Ρεμάρκ, έχοντας πλήρη άγνοια για την δολοφονία της αδερφής του, περιπλανιόταν στην Ευρώπη και στην Αμερική και στο τέλος κατέληξε να ζει ανάμεσα στη Ρώμη και στο Πόρτο Ρόνκο, γράφοντας μυθιστορήματα αλλά και σενάρια για τον κινηματογράφο.

Είμαι νέος, μόλις έκλεισα τα 20, από τη ζωή δεν ξέρω παρά μόνο την απελπισία, το θάνατο, το φόβο και μια αλυσίδα από ανόητες επιπολαιότητες, πάνω από μια άβυσσο πόνων και θλίψεων. Βλέπω τους λαούς να ορμούν σε άλλους λαούς, να σκοτώνουν και να σκοτώνονται, χωρίς ούτε κι εκείνοι να ξέρουν το γιατί, υπακούοντας σ΄αυτούς που τους στέλνουν, χωρίς συναίσθηση του κινδύνου ή της ευθύνης τους. Βλέπω πως οι δυναμικότεροι εγκέφαλοι του κόσμου εφευρίσκουν όπλα για να γίνονται όλ’ αυτά μ’ έναν τρόπο ακόμα πιο ραφιναρισμένο και να διαρκούν όσο γίνεται περισσότερο. Κι όλοι οι συνομήλικοί μου εδώ, στην αντικρυνή παράταξη, σ’ ολόκληρο τον κόσμο το βλέπουν όπως εγώ. Αυτή είναι η ζωή της γενιάς μου και η δική μας. Τι θα κάνουν άραγε οι πατεράδες μας αν μια μέρα σηκωθούμε και παρουσιαστούν μπροστά τους για να τους ζητήσουμε λογαριασμό; Τι περιμένουν από μας όταν μια μέρα τελειώσει ο πόλεμος; Τι περιμένουν από μας όταν μια μέρα τελειώσει ο πόλεμος; Χρόνια ολόκληρα σκοτώναμε μόνο. Αυτό ήταν το πρώτο μας επάγγελμα στη ζωή. Για μας η επιστήμη της ζωής περιορίζεται στο θάνατο. Τι θα συμβεί ύστερα; Και τι θ’ απογίνουμε εμείς; […]
Έχουμε χάσει κάθε αίσθημα ανθρωπισμού και αλληλεγγύης. Μόλις κατορθώνουμε να αναγνωρίσει ο ένας τον άλλο, όταν η εικόνα του ενός πέσει μπροστά στα μάτια μας, που είναι μάτια κυνηγημένου ζώου. Είμαστε αναίσθητοι νεκροί, οι οποίοι με ένα στρατήγημα ή κάποια επικίνδυνη μαγεία γινήκαμε και πάλι ικανοί να τρέχουμε και να σκοτώνουμε […]
Έχουμε γίνει επικίνδυνα ζώα, δεν πολεμούμε αμυνόμαστε εναντίον της καταστροφής. Δε ρίχνουμε τις χειροβομβίδες μας πάνω σε ανθρώπινα πλάσματα, γιατί τη στιγμή εκείνη δε νιώθουμε παρά ένα πράγμα: ότι ο θάνατος βρίσκεται εκεί σ’ αυτούς να μας αρπάξει κάτω από αυτά τα χέρια και κάτω απ’ αυτά τα κράνη. Είναι η πρώτη φορά έπειτα από τρεις μέρες που μπορούμε ν’ αμυνθούμε εναντίον του. Η αγριότητας και το πάθος που μας εμψυχώνει μοιάζουν με τρέλα. Μπορούμε να καταστρέψουμε και να σκοτώσουμε για να σωθούμε… για να σωθούμε και να εκδικηθούμε.
– [Απόσπασμα από το «Ουδέν νεώτερον από το δυτικό μέτωπο» του Έριχ Μαρία Ρεμάρκ, σε μετάφραση Στέλλα Βουρδουμπά, εκδ. Δωρικός, Αθήνα 1990]

Άλλα έργα του συγγραφέα:
• Η νύχτα της Λισαβώνας (2007)
• Τρεις σύντροφοι (2005)
• Ο παράδεισος δεν έχει ευνοουμένους (2001)
• Η δύναμη της αγάπης (1994)
• Ουδέν νεώτερον από το δυτικόν μέτωπο (1991)
• Ουδέν νεώτερον από το δυτικόν μέτωπον (1990)
• Ώρες αγάπης, ώρες πολέμου (1989)
• Ο παράδεισος δεν έχει ευνοούμενους (1989)
• Η αψίδα του θριάμβου (1988)
• Επιστροφή (1984)
• Εξόριστοι (1976)
• Ουδέν νεώτερον από το δυτικό μέτωπο
Άφησε την τελευταία του πνοή στο Λοκάρνο της Σουηδίας στις 25 Σεπτεμβρίου του 1970