Κώστας Λειβαδάς: Best of «18 χρόνια δρόμος»

Θυμάμαι βρέθηκα στην πρώτη παρουσίαση της παρθενικής σου προσωπικής δουλειάς «Κάθε Μπαλκόνι Έχει Άλλη Θέα» το 1997 στο προαύλιο του Λυκείου της Γκράβας, που το παρουσίασες εν ήδη συναυλίας, παρέα με φίλους μουσικούς. Πώς προέκυψε αυτό;
Ήταν μια πολύ πρωτότυπη παρουσίαση που δεν έγινε στο σχολείο μου, το 19ο, Αχαρνών και Αγ. Μελετίου, λόγω επικινδυνότητας, γιατί το προαύλιό του ήταν το πάνω πάτωμα βενζινάδικου! Αλλά έγινε σε ένα σχολείο που συνδεόμουν πολύ και με τους μαθητές και τις καταλήψεις εκεί ιδιαίτερα της περιόδου 1988-89 που πηγαινοερχόμουν στην Γκράβα από το σχολείο μου. Εκεί λοιπόν, ήρθαν φίλοι μουσικοί και με τίμησαν, όπως οι Νίκος Πορτοκάλογλου, Γιώργος Δημητριάδης και Οδυσσέας Γαλανάκης από τους Απροσάρμοστους και παίξαμε μαζί live το δίσκο μου. Επίσης ο Οδυσσέας Τσάκαλος των Φατμέ έκανε την ηχητική παραγωγή. Έκανα μικρός το ντεμπούτο μου. Στα 23 ήμουν στο στούντιο και ηχογραφούσαμε το δίσκο. Στο εξωτερικό μετά τα 30 θεωρούνται βετεράνοι…

Ποιό ήταν το καλλιτεχνικό σου ξεκίνημα και πόσο ευνοϊκό ήταν το μουσικό τοπίο για ένα νέο καλλιτέχνη;
Ήμουν σε ένα αδιέξοδο στη Νομική Κομοτηνής το ’94, έχει διαλύσει το πρώτο μου γκρουπ οι Υπνοβάτες, έχω μείνει με κάποια τραγούδια μου και συνεχίζω να γράφω καινούργια, γνωρίζω το Γιώργο Δημητριάδη και παίρνει για πρώτη φορά τραγούδι μου το Είμαι Ακόμη Ζωντανός, το ’96 και μετά ο Θανάσης Γκαϊφύλλιας μου δίνει την ευκαιρία στην Κομοτηνή να είμαι και τραγουδιστής των τραγουδιών μου στο δίσκο Επί Πτυχίω, που του δίνω και τον τίτλο. Αμέσως μετά λόγω της επισήμανσης από τον Νοταρά στον Ήχο , το πρώτο έντυπο που έγραψε για τα τραγούδια αυτά, αλλά και μέσω του ραδιοφωνικού air play και του ραδιοφωνικού παραγωγού Ραράκου που έπαιζε το Είμαι Ακόμα Ζωντανός, που έκανε το «προξενιό» καταλήγω στη Sony το ’97. Κι ενώ έχω κρατήσει μια θητεία πήγαινε – έλα στα Χανιά, στο Φαγκότο, το πιο παλιό τζαζ κλαμπ της χώρας, όπου εκεί ξεκινώ επαγγελματικά. Το μουσικό τοπίο ήταν τότε πολύ πιο ευνοϊκό, υπήρχαν μεγαλύτερες εξειδικεύσεις, μεγαλύτερη αγορά στο περιοδικό, μεγαλύτερη αγορά στον δίσκο, οι δίσκοι όταν μιλούσαμε για χρυσό και πλατινένιο ήταν 25 και 50 χιλιάδες, το ηλεκτρικό τραγούδι προερχόμενο από την μεγάλη αναβίωσή του μετά το ’93-’94 μέσα από τη Virgin και μετά τις Τρύπες και τα Σπαθιά έδινε ένα πολύ δυναμικό παρών που ήταν πολύ καλό και για το χώρο και την κοινωνία. Τελευταίο στο μεταίχμιο μιας εποχής έρχεται το Σα Να Μη Πέρασε Μια Μέρα, μια σειρά τραγουδιών που κάνουν μαζική επικοινωνία, πληθώρα καταστημάτων, ο παλιός τρόπος δουλειάς… Οπωσδήποτε μπορούσες να έχεις μια πιο σταθερή δουλειά. Μετά το 2000 ακολουθούμε την πλήρη αλλαγή του τοπίου και της δουλειάς, τη δημιουργία αυτού του περίεργου χαοτικού δωρεάν κεκτημένου που δημιούργησε πολύ λανθασμένα το διαδίκτυο κι ενώ έπρεπε να μπούμε στη νέα εποχή της δουλειάς μας και να μεταφερθούμε έστω ψηφιακά, τελικά ούτε αυτό έγινε ολοκληρωμένα. Και μείναμε όλοι κάπου στο μετέωρο βήμα του πελαργού… στις αυτοπαραγωγές, το υπάρχει εταιρία και δεν υπάρχει, στο απ’ τα live πρέπει να κρατάει η εταιρία για να υπάρχει και αν κάνεις την αυτοδιάθεση δεν ξέρεις τι πληρώνεις. Είναι ώρα και καιρός – έπρεπε να είχαμε συνεννοηθεί όλοι πολύ καλά μεταξύ μας – να πιέσουμε τους φορείς που πρέπει για να περάσουμε προστατευόμενοι στην καινούργια ψηφιακή εποχή οριστικά όπως μας αξίζει.

Ότι και να γίνει πατέρας μου θα είναι το λαϊκό τραγούδι και μάνα μου το ηλεκτρικό

Τι τραγούδια από το ξεκίνημα περιέχει το best of σου «18 Χρόνια Δρόμος» και γενικότερα τι επιλογή έχει γίνει στο δίσκο αυτό; Περιέχει κάτι ανέκδοτο ή καινούργιο; Όσα έχεις πει εσύ δικά σου ή και τραγούδια που έδωσες σε άλλους;
Ο δίσκος στην αρχή ήταν να γίνει τριπλός και τελικά έγινε ένα σφικτό διπλό cd. Τη σειρά των τραγουδιών την επιμελήθηκα μαζί με τον Ξενοφώντα Ραράκο και την επιμέλεια της έκδοσης ανέλαβε ο Χρήστος Καρυώτης. Και μας έκανε την τιμή να προσφέρει ένα κείμενό του για μένα ο Γιάννης Πετρίδης. Επίσης στο βιβλιαράκι υπάρχει πλούσιο υλικό φωτογραφιών από το προσωπικό μου αρχείο. Το περιεχόμενο του άλμπουμ είναι ένας συνδυασμός και των πιο πολυακουσμένων, αλλά και πολλών τραγουδιών που εξαργυρώθηκαν στην καρδιά κι έγιναν το αγαπημένο soundtrack κάποιων ανθρώπων. Περιέχει 41 τραγούδια από 15 ερμηνευτές. Με τραγούδια μυθολογικά, όπως το Κάθε Μήνας Αύγουστος ή το Μια Βουτιά Στην Αγάπη με τον Σταύρο Λογαρίδη και την Ελένη Τσαλιγοπούλου ή Θα Σε Φιλέψω Στεναγμέ με το Βασίλη Σκουλά που τα έψαχνε ο κόσμος χρόνια, ακόμη και τα τραγούδια με τη Γιώτα Νέγκα μαζί με τραγούδια που έχει αγαπήσει ο κόσμος από μένα όλα αυτά τα χρόνια, όπως το Κάθε Μπαλκόνι Έχει Άλλη Θέα, τη Φολέγανδρο, το Όχι Μπάλα Στο Σαλόνι, Τα Παιδιά των Δρόμων, το ντούετο της Επιμονής με την Ελεονόρα Ζουγανέλη, το Πιάσε Με και το Για να σε Συναντήσω, μέχρι το Μοίρα Μου Έγινες και το Πάω Να Δω Τα’ Αστέρια με τη φωνή του Διονύση Σαββόπουλου και φυσικά το Σαν Να Μη Πέρασε Μια Μέρα που γράψαμε μαζί με το Γιώργο. Υπάρχουν και τρία καινούργια τραγούδια μου: Βρέχει στην Ίωνος Δραγούμη, ντουέτο με την Μελίνα Ασλανίδου, Νά’μαστε Σαν Απόψε Πάντα (από το πετυχημένο σήριαλ Πρώτη Σταγόνα στην Κύπρο) ντουέτο με την Μαριάννα Πολυχρονίδη, μια ηλεκτρική προσευχή κι ένα τραγούδι Ο Δικός Μου Πυρετός, με το οποίο ουσιαστικά ξαναγυρνώ στη βάση μου, στο ηλεκτρικό τραγούδι και στη μυθολογία του, αυτό που με τρέφει και με απασχολεί πολύ. Ότι και να γίνει πατέρας μου θα είναι το λαϊκό τραγούδι και μάνα μου το ηλεκτρικό. Όλα τα άλλα στοιχεία, η αγάπη στον Χατζιδάκι, στο λυρικό τραγούδι, στον Πιατσόλα, στην έντεχνη γραφή, στην κρητική μουσική, ήρθαν και προστέθηκαν στην ζωή μου.

Αν και μεγάλωσες ακούγοντας βινύλια, οι δίσκοι σου λόγω εποχής έτυχε να βγουν σε cd. Το best of σου θα βγει και σε βινύλιο;
Ο αδερφός μου ήταν μανιώδης συλλέκτης βινυλίων και μεγάλωσα σ’ ένα σπίτι με χιλιάδες βινύλια. Στην παλιά μου γειτονιά, γύρω από την Πατησίων είχε20 δισκάδικα μέχρι το 95. Από τότε που πήγαινα στο ωδείο από εννιά χρονών και μεγαλώνοντας μπορούσα με την μελόντικα να βγάλω μουσικά θέματα από τους πρώτους δίσκους των Supertramp ή τους Camel μέχρι της Siouxsie και τους Ozric Tentacles. Ναι, θα το ήθελα πολύ να βγει το best μου σε βινύλιο. Δεν το είχα προγραμματίσω να κόψω, ας πούμε, 500 βινύλια. Μ’ αρέσει η ιδέα αυτή.

Ανήκω στη γραφική σχολή που προτιμά να αγοράζει βινύλια ή cd. Θέλω την έκδοση, τα credit, να διαβάζω τους μουσικούς, να μυρίζω το βιβλιαράκι.

Με τι τρόπο ακούς μουσική σήμερα;
Ανήκω στη γραφική σχολή που προτιμά να αγοράζει βινύλια ή cd. Θέλω την έκδοση, τα credit, να διαβάζω τους μουσικούς, να μυρίζω το βιβλιαράκι. Το διαδίκτυο όπως το χρησιμοποιώ, είναι για μένα ιδεώδες. Δηλαδή σε αρχειακό υλικό είτε σε live ντοκουμέντα αγαπημένων μου καλλιτεχνών, αυτά δηλαδή που στερήθηκε η δική μας γενιά που ζούσε για να δει το Μουσικόραμα κάθε Παρασκευή για να μπορέσει να δει τρία βίντεο κλιπ! Και κυρίως για να ενημερωθώ με ένα-δύο δείγματα από τις καινούργιες κυκλοφορίες που δεν θα πάω να αποκτήσω.

Από το 1997 άλλαξαν πολλά στο μουσικό τοπίο, στις δισκογραφικές, τον τρόπο διακίνησης και προώθησης του μουσικού υλικού. Πώς κινείσαι μέσα στο χώρο ως μουσικός;
Ανάλογα με τί ενδιαφέρον υπάρχει κάθε φορά. Δική μου παραγωγή ήταν το Γραμμένο Με Κόκκινο ήταν μια ανθολογία ποίησης που όμως επειδή συμμετείχαν πολλοί διακεκριμένοι συνάδελφοι αμέσως υπήρξε ενδιαφέρων και από εφημερίδα και από εταιρία και απ’ όλα. Κάθε φορά κινούμαι ανάλογα με την στιγμή και την συγκυρία. Ακολουθώ το ένστικτό μου. Μετά τα 11 χρόνια στην Columbia – Sony Music – το Columbia το βάζω πάντα γιατί με συγκινεί για ιστορικούς λόγους λόγω Dylan και Springsteen και όλων αυτών που αγαπάω – από το 2008 και μετά δηλαδή, ακολουθώ καριέρα : δίσκος και εταιρία, αυτό που λέμε καριέρα ελεύθερου επαγγελματία.

Περισσότερα τραγούδια σου τα έχεις ερμηνεύσει εσύ ή τα έχουν πει άλλοι;
Είναι μεγάλος ο όγκος. Είμαι ο μόνος συνθέτης της γενιάς μου που έκανε τόσο πολύ τη δουλειά του συνθέτη και του τραγουδοποιού. Και στην τηλεόραση και στο χοροθέατρο έχω γράψει τραγούδια. Πρέπει να είναι 140 για άλλους και 60 με 65 δικά μου τα τραγούδησα ο ίδιος.

Γράφω αδιακρίτως και καθημερινά. Πάντα το τραγούδι για μένα ήταν εξομολόγηση και θεραπεία…

Πώς διαχειρίζεσαι αυτή την κατάσταση δημιουργίας σου;
Γράφω αδιακρίτως και καθημερινά. Ανήκω σε αυτή την κατηγορία. Ξέρω από την αρχή τι είναι πολύ προσωπικό ή τι είναι βιωματικό ή τι όπως εκείνη την στιγμή διαμορφώνεται έχει μια πιο μεγάλη συνάντηση με το συλλογικό, δεν θα πω απαραίτητα με το λαϊκό θα πω με το συλλογικό και πάλι δεν μπορείς να ξέρεις. Αποδείχθηκε με τα χρόνια ότι πολλά προσωπικά μου τραγούδια συναντήθηκαν με τον κόσμο αναπάντεχα. Με ορισμένες πολύ ειδικές περιπτώσεις που γίνανε φίλοι κι αδέρφια με τα χρόνια και υπάρχει μια μόνιμη επικοινωνία, όπως με την Ελένη Τσαλιγοπούλου, ναι βέβαια μπορώ απ’ την αρχή να γράψω ένα τραγούδι για τη φωνές αυτές. Με τα χρόνια θεωρώντας ότι αδίκησα λίγο τον εαυτό μου μέσα από τις προσωπικές μου περιπέτειες και από την αγάπη μου πάντα επειδή το ένα μου πόδι είχε μεγαλώσει μέσα στο underground να μένω πίσω από τα τραγούδια, τώρα πια όλα τα προσωπικά θέματα που έχω να υπερασπιστώ σχεδόν κοιτάζω να τα τραγουδώ εγώ. Αυτό είναι μια ελευθερία που σου δίνει η διαδικτυακή εποχή, ή η εποχή της αυτοδιαχείρησης. Επειδή πάντα το τραγούδι για μένα ήταν εξομολόγηση και θεραπεία, τώρα πια μου είναι πιο πολύτιμη από ποτέ αυτή η διαδικασία.

Οι πολιτικές εξελίξεις των τελευταίων ετών πόσο έχουν επηρεάσει την συναυλιακή δραστηριότητα, στην οποία οι καλλιτέχνες έχουν ρίξει το βάρος μετά το κλείσιμο των δισκογραφικών;
Το ότι θα επιβιώσει ο δυνατός στο live είναι κάτι που το ήξερα από πολύ νωρίς. Δεν χρειάστηκε να το δω τώρα. Είναι τριπλά εξουθενωτικά, όσο κι αν το διασκεδάζεις. Και στην Ελλάδα θέλει πάρα πολλά κότσια και γερό στομάχι ! Οι πολιτικές εξελίξεις επηρέασαν πολύ τις συναυλίες τον Ιούνιο και τον Ιούλιο, σχεδόν τις μετέθεσαν και ανέβαλαν ένα τεράστιο μέρος. Ήμουν πολύ τυχερός που μπόρεσα και γιόρτασα τα γενέθλιά μου στις 2 Ιουλίου στην Μονή Λαζαριστών. Εκείνες τις μέρες αναβλήθηκαν τα πάντα. Τα πολύ κεντρικά πράγματα που έχουν ρεύμα αυτό τον καιρό και με φθηνό εισιτήριο δεν μοιάζει να τα επηρεάζει. Γενικά βέβαια, όπως είναι η κατάσταση έχουν επηρεαστεί όλα. Υπάρχει μια αυξημένη αγωνία πάντα και μια πιο μετρημένη ματιά στα πράγματα. Ο παλιός προγραμματισμός υπάρχει, αλλά μπορεί να ανατραπεί δέκα φορές και να μην ξέρεις πώς σε… λένε !

Τι θέλεις να δεις από ένα… μπαλκόνι με θέα που έχει να κάνει με τη χώρα που ζεις;
Πρέπει να συνεννοηθούμε, πρέπει να οργανωθούμε, πρέπει να ξανασυστηθούμε. Να μπει μια τάξη στα πράγματα. Να μην είμαστε τόσο πολύ υποκριτές ότι όλο πέφτουμε από τα σύννεφα από αυτά που ακούμε και καταλαβαίνουμε για τις παθογένειες μας και τα προβλήματά μας που ακόμη συνεχίζουν εις βάρος των ασθενέστερων και των αδυνάμων. Χρειαζόμαστε πια μια άλλη νοοτροπία και μια άλλη ομαλότητα. Κι επιτέλους μια διαμόρφωση του άλλου μας εαυτού. Αυτός ο καινούργιος μας εαυτός έρχεται και με μια απόφαση, μια πυγμή και μια δέσμευση. Δεν έρχεται μόνο με ευχολόγια και πράξεις. Το πρώτο πράγμα που πληρώνουμε είναι ότι δεν έχουμε ταυτότητα. Όλες αυτές οι αλλαγές και τα προβλήματα στο νεοσύστατο ελληνικό έθνος φέρανε αυτό το πρόβλημα. Για να έχεις ταυτότητα υπάρχει κάτι με το οποίο ταυτοποιείς το ήδη υπάρχον. Ποιο ήταν λοιπόν αυτό το προηγούμενο υπάρχον και ο υπάρχον εαυτός που διαμορφώθηκε ; Το αυτοσχεδιαστικό πελατειακό κράτος που βασιζόταν καθημερινά στο κυνήγι των πιθανοτήτων ; Εάν αυτό ήταν ταυτότητα, τότε καταλαβαίνουμε γιατί τίποτα δεν πάει καλά.

Τι είναι αυτό που σε έρχεται πρώτα στο μυαλό σαν…να μη πέρασε μια μέρα ;
Οι ηλεκτρικές στιγμές μέσα στις πρόβες. Όταν γκάζωνε η ομάδα και ζεσταινόταν η ψυχή από τον ηλεκτρικό ήχο και το κομμάτι έπαιρνε μορφή και αρχίζαμε να τραγουδάμε και να νοιώθουμε ότι το πράγμα γίνεται έτσι όπως πρέπει.

Με ποιο τραγούδι αποχαιρετάς το καλοκαίρι από το best of σου;
Ο δικός μου πυρετός μακριά σου δεν περνάει… Ένα από τα καινούργια μου τραγούδια!

Η ζωή σου ως εδώ σε γεμίζει; Είναι αυτή που ήθελες να είναι;
Είμαι σε γενικές γραμμές ευχαριστημένος. Δεν ήταν ανώδυνα τα τελευταία χρόνια… Έχασα τον πατέρα μου, άλλαξαν πολλά πράγματα στη ζωή μου, είχα πολλά σκληρά πράγματα να αντιμετωπίσω. Στην αρχή ξεκίνησα εκ του μηδενός με μεγάλο ρίσκο, περιπέτεια και ανασφάλεια. Άφησα μια σχολή πίσω μου, δυσαρέστησα πολλούς. Ναι, είμαι ευχαριστημένος. Άξιζε τον κόπο αυτό το σκληρό, αλλά κινηματογραφικό παιχνίδι και η διαδρομή… Τώρα είμαι μπροστά σε μια εντελώς καινούργια φάση!.

Τι περιμένεις από την πολιτιστική ατζέντα της νέας κυβέρνησης;
Σοβαρότητα και συναίσθηση του σε τι κατάσταση βρίσκεται η χώρα, που πηγαίνει και που αληθινά χρειάζεται επένδυση ο πολιτισμός μας.

Ο τελευταίος να κλείσει την πόρτα… Σε ποιον το αφιερώνεις ;
Σε όλους μας! Ήταν 2009, αν και δεν είχε ειπωθεί ακόμη το… Λεφτά Υπάρχουν, το που πηγαίναμε και ο αποχαιρετισμός της εποχής και της Αθήνας γιατί ήταν ένα ρίσκο να πω: Σου έχω άσχημα νέα Αθήνα και θα στα πω, δεν βλέπω να έχεις άλλο χρόνο ζωής και ο τελευταίος να κλείσει την πόρτα…! Είναι ο αποχαιρετισμός της εποχής. Ε, τώρα το αφιερώνω σε όλους μας! Καλό χέρι στο πόμολο κι ελπίζω να κλείσει με θόρυβο γιατί πάντα βάζει κάποιος το πόδι του όταν πάει να κλείσει η πόρτα και πιάνεται στις μύτες των ποδιών κάποιος συνέχεια.

Το τοπ-10 σου;
«Bob Dylan, Neil Young, Σαββόπουλος, Χατζιδάκις, Bruce Springsteen, Astor Piazzolla, Τσιτσάνης, Billy Joel…» αυτά πρόλαβε να ψελλίσει και μετά είπε καμιά κατοσταριά ονόματα μέσα σε λίγο χρόνο, οπότε κράτησα τα 8 πρώτα!

*Ο δίσκος του Κώστα Λειβαδά κυκλοφορεί στις 5 Οκτωβρίου από τη Feelgood Records