Λεξικό#7: Μηνάς Χατζησάββας

Λίγες ημέρες πριν, κάποιος μου είπε – θεατρίνος κι αυτός – πως όταν «χάνεται» ένας άνθρωπος δεν πρέπει να συζητάμε για το πως πέθανε αλλά για το πως έζησε.

Ο Μηνάς που σαν να ανήκε σε όλους, αφού όλοι τον φωνάζουν με το μικρό του όνομα, έζησε τούτο που πολλοί καλλιτέχνες θα ποθούσαν λαγνικά. Έζησε την βαθιά και προσωπική εκτίμηση του ευγενούς πλάσματος που αφήνει αποτύπωμα πρώτα για όσα είναι και μετά για όσα έχει κάνει. Κι ας είχε κάνει τόσα, μα τόσα πολλά: Πενήντα χρόνια στο θέατρο, στον κινηματογράφο, στην τηλεόραση, σεμνός μολονότι φημισμένος εραστής της τέχνης του, τολμηρός και προοδευτικός από τα χρόνια των σπουδών του στο Παρίσι, από τις μέρες του Ελεύθερου Θεάτρου ως τους φεστιβαλικούς «Τυφλούς» του περασμένου Ιουλίου που έμελλε να είναι η τελευταία του φορά πάνω στη σκηνή, έμπλεη χειροκροτημάτων.

Το έλεγε και μόνος του• το θέατρο τον έκανε καλύτερο άνθρωπο.

• Αγάπη. “Θέλω να μ’ αγαπάνε. Δεν ξέρω γιατί… Είναι αδυναμία, είναι κόμπλεξ; Μερικές φορές κιόλας, εις βάρος άλλων πραγμάτων, πιθανόν να μην λέω μερικές φορές την αλήθεια, ακριβώς γιατί αυτός που έχω απέναντί μου θέλω να μ’ αγαπήσει. Δεν ξέρω από πού πηγάζει αυτό. Φοβάμαι ότι είναι φοβερή αδυναμία δική μου, ενώ μ’ αρέσει να συγκρούομαι για να υπάρχει αποτέλεσμα – γιατί χωρίς σύγκρουση δεν υπάρχει, παντού, άλλωστε. Παρ’ όλα αυτά, στην προσωπική μου ζωή θέλω να μ’ αγαπάνε”.

• Άνθρωποι. “Δένομαι με τους ανθρώπους. Είμαι άνθρωπος χαμηλών τόνων• πολύ δύσκολα θυμώνω, πολύ δύσκολα εξάπτομαι. Βέβαια, όταν συμβεί αυτό γίνομαι πάρα πολύ κακός. Ακριβώς γιατί φτάνω στα όριά μου και δεν μου αρέσει που μ’ αναγκάζουν να είμαι έτσι. Όμως δεν έγινα με πολλούς, πολύ κακός”.

• Γήρας. “Θεωρώ πως είναι δυστυχείς οι άνθρωποι που έχουν γερασμένο μυαλό από νωρίς, από τα χρόνια που είναι κιόλας νέοι. Όσοι δεν είναι ανοιχτοί, να μάθουν, να ψάξουν…”

Δένομαι με τους ανθρώπους. Είμαι άνθρωπος χαμηλών τόνων• πολύ δύσκολα θυμώνω, πολύ δύσκολα εξάπτομαι. Βέβαια, όταν συμβεί αυτό γίνομαι πάρα πολύ κακός

• Δυσκολία. “Πέρασα πάρα πολύ δύσκολα, πολλά χρόνια, πολύ σιγά έκανα βήματα, αλλά πιστεύω πως ήταν σταθερά όμως. Αν ήμουν νέος και είχα μεγάλη επιτυχία, τότε, δεν ξέρω πώς θα ήμουν τώρα. Το γεγονός ότι ζυμώθηκα με δυσκολίες και τα πράγματα τα κατέκτησα πάρα πολύ αργά αλλά σταθερά, και αυτή τη στιγμή μπορώ να πω ότι είμαι τυχερός, γιατί ζω μία καλή πραγματικότητα, με σέβονται, με αγαπάνε, πιστεύουν σε μένα και είναι πολύ ωραία συναισθήματα να τα αισθάνεται κανείς, νομίζω πως καλώς έγινε όπως έγινε. Ότι δυσκολία και να είχα, την αντιμετώπιζα. Άλλωστε, δεν διάλεξα το θέατρο για τα φανταχτερά ονόματα και την δημοσιότητα. Αυτά ήρθαν μετά και μετά από πάρα πολύ δουλειά. Το θέατρο ήταν λοιπόν αυτό που με εξέφραζε απόλυτα σαν άνθρωπο, ήμουν καλά με τον εαυτό μου, και γι’ αυτό και δυσκολίες να είχα, τις προσπερνούσα γιατί ήταν μέσα στο πρόγραμμα”.

• Εγωισμός. “Μπορεί να μου καταλογίζουν ότι μερικές φορές είμαι φοβερά εγωιστής, ότι σκέφτομαι μόνο τη δουλειά μου, όμως δεν είναι έτσι. Κάνω πράγματα που οι άλλοι δεν καταλαβαίνουν ότι τα κάνω. Τα κάνω με κάποιο τρόπο όχι κρυφό, θα έλεγα διακριτικό που ο άλλος δεν το καταλαβαίνει”.

• Έρωτας. “Εχουμε την εντύπωση ότι ο έρωτας είναι αυτό το στρουμπουλό ανθρωπάκι που χτυπάει με ένα βέλος τα «θύματα» του, χωρίς να κοιτάξει τα ρυτιδιασμένα τους πρόσωπα. Προσωπικά πιστεύω όμως, ότι ο έρωτας και τα χρόνια κοιτάζει και πως η παροιμία είναι λίγο λανθασμένη. Ακόμα κι αν κλείσεις τα μάτια, υπάρχουν άλλες δεσμεύσεις – βιολογικές, οργανικές – που σε εμποδίζουν. Κι ας υπάρχει ανάγκη στις μεγάλες ηλικίες να είναι αλήθεια. Αισθάνεσαι ότι είναι η τελευταία σου ευκαιρία να νιώσεις έτσι…”.

  “Οι περισσότερες σχέσεις μου, οι πιο φιλικές που κρατάνε μέχρι τώρα, ήταν προηγούμενα και ερωτικές. Δένει τους ανθρώπους ο έρωτας. Βέβαια όταν δύο άνθρωποι είναι ερωτευμένοι, ή όταν γίνεται ο χωρισμός είναι επώδυνο πιθανόν και για τους δύο, αλλά μετά όμως κατακτιέται μια σχέση φιλίας. Αυτό μου έχει αποδείξει η ζωή”.

• Ζωή. “Έφτιαξα τη ζωή μου έτσι ώστε να μην εξαρτάται κανείς από μένα. Έχω συλλάβει τον εαυτό μου να εξαρτώμαι, αλλά, όταν δεν αντέχω άλλο, μπορώ να ζήσω και τη ζωή μου μόνος μου. Μπορώ να το κάνω. Με πόνο καρδιάς, γιατί είμαι και τεμπέλης – θά ‘θελα να μου λύνονται τα προβλήματα, αλλά μπορώ να κάνω και μόνος μου. Άλλωστε μόνος σου είσαι στο θέατρο και στην τέχνη• μόνος σου προσπαθείς…”.

• Ηθοποιός. “Μαζί με την τέχνη πορεύτηκα, κι αν είμαι αυτό που είμαι, το οφείλω στην τέχνη. Δεν ξέρω πώς θα ήμουν αν δεν ήμουν ηθοποιός και δεν έκανα αυτά που έκανα. Δηλαδή διαμορφώθηκα με την δουλειά μου μαζί. Αυτά τα δυο πάνε μαζί για μένα. Δεν είναι ξέχωρα πράγματα. Πρόκειται, ούτως ή άλλως, για μια δουλειά η οποία σε βοηθάει να γίνεις καλύτερος άνθρωπος. Για να ασχοληθείς με την ανακάλυψη του κάθε ρόλου και να μπορείς να το αποδόσεις αυτό, πρέπει να αγαπάς πολύ τον άνθρωπο. Αν ασχοληθείς με τον άλλον θα ανακαλύψεις τον εαυτό σου. Όπως ακριβώς γίνεται και με τον έρωτα. Δεν υπάρχει έρωτας αν ο ένας δεν ασχοληθεί για τον άλλο και ξεχάσει τον εαυτό του. Θα πρέπει να ξεχάσεις τον εαυτό σου για να μπορέσει να γίνει ίση μία σχέση. Αν βάζεις τον εαυτό σου πάνω από όλα, δεν πρόκειται να γίνει σχέση. Άρα κατ’ επέκταση μπορούμε να πούμε πως το θέατρο και η τέχνη, βοηθάει• είναι γκόμενες το θέατρο, το σινεμά… Όσο δίνεσαι, τόσο έχεις να λαμβάνεις”.

Εγώ, πάντως, πιστεύω πως δεν υπάρχει τίποτα μετά τη ζωή. Τίποτα απολύτως! Η ζωή μας είναι ό,τι είμαστε, τελεία και παύλα. Γι’ αυτό θέλω να δουλεύω, να δουλεύω, να δουλεύω

• Θάνατος. “Είμαστε σε μόνιμη διαπραγμάτευση μαζί του, έτσι δεν είναι; Εγώ, πάντως, πιστεύω πως δεν υπάρχει τίποτα μετά τη ζωή. Τίποτα απολύτως! Η ζωή μας είναι ό,τι είμαστε, τελεία και παύλα. Γι’ αυτό θέλω να δουλεύω, να δουλεύω, να δουλεύω. Αν δεν είχα τη δουλειά μου να με κρατάει, δεν ξέρω τι θα έκανα… Όσο έχω ακόμη δυνάμεις, ας παιδεύομαι. Περνάει καλύτερα έτσι η ζωή, δεν συμφωνείτε;”.

  “Η αδράνεια είναι θάνατος. Από εκεί και πέρα, αν ένας τυφλός χάσει τον οδηγό του, χάνει αυτόματα και τον προσανατολισμό του. Χάνει υπό μία έννοια τον εαυτό του. Πού μας οδηγεί αυτό; Σε κάτι που όλοι γνωρίζουμε: Ο άνθρωπος γεννιέται για να πεθάνει. Κάτι έρχεται να τον βοηθήσει για να αντιμετωπίσει το θάνατο, αυτόν τον …άγνωστο”.

• Θέατρο. “ Το θέατρο είναι η τεράστια εμμονή μου. Και στο ρεπερτόριο είχα εμμονές, όμως προσπαθώ να τις περιορίσω τώρα τελευταία. Στο κλασικό θέατρο αισθανόμουν καλύτερα. Πάντα ήθελα και επιδιώκω να είμαι πιο ανοιχτός και πλατύς στις επιλογές μου”

  “Εχω μετανιώσει που μπλέχτηκα με το θέατρο πάρα πολλές φορές! Το αντιμετωπίζω, όμως, σα ναρκωτικό! Το «παίρνεις» και για λίγο σε φτιάχνει και μετά λες «μα τι κάνω;»! Στο χώρο του θεάτρου κερδίζεις άπειρα πράγματα. Το κυριότερο; Είσαι κοντά στον άνθρωπο. Κι αν δεν είσαι κοντά στον άνθρωπο, χάνεσαι. Εμείς οι ηθοποιοί ερχόμαστε συνεχώς σε επαφή με πολύ κόσμο, με την τρυφερότητα, την αγάπη αλλά και τη βρωμιά του είδους μας… Το θέατρο είναι μεγάλη ιστορία. Είναι ένα επάγγελμα που μπορεί να σε κάνει καλύτερο άνθρωπο – δεν γινόμαστε όλοι, βέβαια, αλλά το ίδιο δεν συμβαίνει και στη ζωή;”

• Όνειρο. “Όταν βλέπω όνειρα είμαι ευχαριστημένος. Αισθάνομαι ότι ο χρόνος δεν ήταν χαμένος γιατί πάντα ένα όνειρο σε βάζει σε σκέψεις. Ένα όνειρο σου δημιουργεί μια διάθεση, καλή ή κακή, ξεκινώντας τη μέρα σου. Λειτουργεί ψυχαναλυτικά. Όταν δεν βλέπω όνειρα είναι μια περίεργη σιωπή που αρχίζει να σε ανησυχεί λιγάκι”.

• Παρελθόν. “Μου έρχονται κάποιες φορές καρέ – καρέ εικόνες από τη ζωή μου. Δεν ξέρω αν θα’ θελα να τις ξαναζήσω. Συνήθως δεν κοιτάζω φωτογραφίες, ίσως δεν θέλω να αντιμετωπίσω την πραγματικότητα. Περισσότερο θα’ θελα να είχα σαν φιλμ κάτι από το μέλλον. Να δω τι θα συμβεί παρακάτω. Το παρελθόν με θλίβει πολλές φορές. Σκέπτομαι τις αγωνίες να γίνουν κάποια πράγματα. Δεν είμαι από τους ανθρώπους που ανατρέχω πολύ στο παρελθόν”.

• Σχέση. “Στις προσωπικές μου σχέσεις προσπαθώ να δώσω χώρο όσο μου επιτρέπει ο εγωισμός μου. Για να ‘ναι κανείς με κάποιον άνθρωπο αρκετά χρόνια, πάει να πει ότι υπάρχουν και από τις δύο πλευρές παραχωρήσεις. Αλλιώς δεν γίνεται.”
  
  

  “Όσες φορές έχει έρθει “διαζύγιο” στις σχέσεις, είχα φτάσει στον πάτο. Δηλαδή άντεξα ως τον πάτο και πιο κάτω απ’ τον πάτο, θα έλεγα. Και πήρα την απόφαση σαν αυτοσυντήρηση, γιατί αισθανόμουν ότι τελειώνω.”

• Ωρίμανση. “Η ωρίμανση για μένα, από ένα σημείο και μετά, ήταν μια απελευθέρωση από διάφορα κλισέ ή σχήματα – τα οποία αναγκαστικά είχε φορτωθεί παλαιότερα το θέατρο. Η ωρίμανση μου δηλαδή, έχει πάρει το πρόσωπο μιας τρέλας, μιας παιδικότητας. Δίνω στον εαυτό μου την ώθηση να κάνω στο θέατρο ότι πιο τολμηρό και ακραίο – ακόμα κι αν δεν μου το επιτρέπει το σώμα μου”.