Συν + Πλην: “Ριχάρδος Γ΄” στο Εθνικό Θέατρο

Το έργο
Γραμμένο το 1591, ο «Ριχάρδος Γ’» σηματοδοτεί ίσως το σημαντικότερο ιστορικό έργο του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ. Παρακολουθεί την αναρρίχηση του Ριχάρδου ως δούκα του Γκλόστερ, του τελευταίου του οίκου των Γιορκ, στο θρόνο της Αγγλίας, αξιοποιώντας κάθε πιθανό εργαλείο εξουσιαστικής βαναυσότητας, αδίστακτος και δικτατορικός καθώς ήταν.

Το θεατρικό του πορτρέτο από τον Σαίξπηρ ενισχύει, χωρίς αναστολές, την αρνητική πλευρά του ήρωα, καθιστώντας τον έναν από τους πλέον μεγαλειώδεις «κακούς» της παγκόσμιας δραματουργίας και σίγουρα τον πιο διάσημο ανάμεσα στους σαιξπηρικούς «κακούς». Από την πρώτη μέχρι την τελευταία σκηνή του έργου, ο Ριχάρδος παραμένει τυφλά πιστός στην ιδέα της κατάκτησης της εξουσίας. Το σχέδιο του – θεμελιωμένο πάνω στις αρχές της απάτης και της εκδίκησης, βασισμένο στις αδυναμίες και στην μικροπρέπεια των ανθρώπων γύρω του – πραγματώνεται με σφοδρότητα, παρουσιάζοντας τον ίδιο το Ριχάρδο, παρά την διαβολική του φύση, ως ένα ευφυή και θαρραλέο κακό που γητεύει και αποπλανεί το ακροατήριο του.

Κατά τον Σαίξπηρ, ο «Ριχάρδος Γ΄» είναι ένα αποκρουστικό πλάσμα, παραμορφωμένο (χάρη στη θρυλική καμπούρα του) από την στιγμή που αντίκρισε το φως του κόσμου και γι’ αυτό βαθιά συμπλεγματικό και ψυχικά διαταραγμένο που λειτουργεί όσο στρεβλά δείχνει. Ακαταπόνητος, κυνικός κι αποτρόπαιος δεν υποχωρεί μπροστά σε κάθε «ηθικό» εμπόδιο. Όταν ο αδελφός του, ο Εδουάρδος στέφεται βασιλιάς – εγγυητής της ειρήνης μετά από έναν μακροχρόνιο εμφύλιο – δεν διστάζει να τον δολοφονήσει (όπως άλλωστε και κάθε νόμιμο διάδοχο του θρόνου) να κάνει συμμαχίες με ορκισμένους εχθρούς του, να τους εκπαραθυρώσει κι αυτούς, να ανακηρυχθεί βασιλιάς, παρότι τελικά το στέμμα του θα μοιάζει με ένα φρικτό βαρίδι συνείδησης των αποτρόπαιων πράξεων του.

Η θεματική της ακόρεστης δίψας για εξουσία σε ένα βίαιο κόσμο που τη θέλγει και την τρέφει τροφοδοτεί την ασυναγώνιστη τεχνική του Σαίξπηρ σε ένα – δομικά και δραματουργικά – αριστουργηματικό κείμενο, πολιτικών, ψυχολογικών και μεταφυσικών διαστάσεων.

Τα Συν (+)

• Η νέα μετάφραση. Ο Νίκος Χατζόπουλος αναδεικνύεται σε δεινό μεταφραστή του μεγάλου ελισαβετιανού (καθώς και άλλων κλασικών) παραδίδοντας μας μια εργασία στιβαρή, πυκνή, ποιητική – αντάξια του σαιξπηρικού μεγέθους.

• Η λοξή, εξπρεσιονιστική ματιά στην ανάγνωση – απόδοση του έργου. Ο πλέον “πειραγμένος” Σαίξπηρ που έχουμε δει από Ελληνα δημιουργό και το σημαντικότερο χωρίς την επίφαση του εντυπωσιασμού ή του κενόδοξου πειραματισμού. Η κόμικ αισθητική (που εξυπηρετείται στην εντέλεια από όλους τους συντελεστές, την σκηνογράφο Εύα Μανιδάκη, την ενδυματολόγο Ιωάννα Τσάμη, τη μουσική διδασκαλία της Μελίνας Παιονίδου, τις περούκες του Χρόνη Τζήμου) και σπρώχνει την παράσταση σε μια συναρπαστικά γκροτέσκα εκδοχή της τραγωδίας με λειτουργούς της ένα Χορό σαρκοβόρους τσιρκολάνους που απομυζούν την εξουσία.

• Το υψηλότατο επίπεδο του θιάσου. Είθισται ο Γιάννης Χουβαρδάς να στελεχώνει τις παραστάσεις του με σπουδαίους ηθοποιούς και η συνθήκη δεν απαιτούσε τίποτα λιγότερο. Ένα γυμνασμένο σύνολο ερμηνευτών και τριών γενεών ηθοποιών σε μια υψηλή συνάντηση. Ο Δημήτρης Λιγνάδης ως Ριχάρδος σε μια εξαιρετική στιγμή στο ρεπερτόριο του. Πλαισιωμένος από τις εξαιρετικές ερμηνείες των Θέμιδας Μπαζάκα, Καρυοφυλλιάς Καραμπέτη, Νίκου Ψαρρά, Αλκηστις Πουλοπούλου, Σοφίας Σεϊρλή, Περικλή Μουστάκη.

• Η παραμυθιακή σκηνογραφία. Μια ξεχωριστή αναφορά στο σκηνικό της Εύας Μανιδάκη καθώς μετουσιώνει την προβληματική της σκηνοθεσίας του Γιάννη Χουβαρδά (όπως και πέρυσι στον «Αμλετ»). Η μικρογραφία του θρυλικού Πύργου του Λονδίνου, του απόρθητου φρουρίου και τόπου μαρτυρίου που στην πορεία μας καλεί στο εσωτερικό του το οποίο δεν είναι άλλο παρά το διαταραγμένο μυαλό ενός τυράννου.

Τα Πλην (-)

• Ο χαλαρός ρυθμός. Η μοναδική πραγματική αδυναμία της παράστασης, εντοπισμένη κυρίως στις αλλαγές των σκηνών της στερεί ζωτικότητα.

• Οι επαναλαμβανόμενες «αυλαίες». Οι μουσικές – τραγουδιστικές παρεμβάσεις κατά την τελευταία σκηνή – που περιλαμβάνει τη μάχη Μπόσγουρθ – αναβάλουν ή επανεφευρίσκουν διαρκώς το φινάλε.

Το Άθροισμα (=)

• Εκκεντρικό αριστούργημα δια χειρός Γιάννη Χουβαρδά.