Κωνσταντίνος Ρήγος: Και να έχω πει πως “πεθαίνω από έρωτα” δεν το έχω πράξει. Οπότε ας μείνουμε σ’ αυτό
Επίμονα αντισυμβατικός επιστρέφει στον Πειραιά για να “αναποδογυρίσει” τον πιο κλασικό Σαίξπηρ.
Από την στιγμή που αποφάσισε να σκηνοθετήσει το «Ρωμαίο και Ιουλιέτα» για το Δημοτικό θέατρο, ξέρεις πως θα επιδιώξει ν’ ανοίξει τους ορίζοντες της ιστορίας, πως θα σου προτείνει μια άλλη σχέση μεταξύ αγάπης και εξουσίας. Κι επίσης γνωρίζει πως να μην ακούγεται ρομαντικός ή εκτός πραγματικότητας όταν ισχυρίζεται πως ναι, υπάρχουν ακόμα άνθρωποι που πεθαίνουν για την αγάπη του άλλου ή έστω για το δικαίωμα τους σε αυτήν.
Τι σχέση έχεις κατακτήσει πλέον με το κλασικό;
Θεωρώ ότι κανείς δεν μπορεί να κατακτήσει κάτι, διότι αν φτάσει εκεί δεν έχει λόγο να συνεχίσει, να ερευνήσει, να προσπαθήσει, δεν έχει λόγο ακόμα και να τα καταφέρει. Νομίζω λοιπόν, πως το σημαντικό που έχω κατακτήσει είναι ότι επιμένω να προσπαθώ να κατακτήσω. Άρα και με το κλασσικό του «Ρωμαίος και Ιουλιέτα» προσπαθώ να αποκωδικοποιήσω, να διαβάσω και να φέρω στη δική μου σκέψη και με το δικό μου τρόπο τα κλειδιά που δίνει ο Σαίξπηρ μέσα από τους ήρωες, τις λέξεις και τα λόγια του.
Ο Σαίξπηρ βεβαίως, δεν σου είναι άγνωστος. Θα ήθελες, ίσως ο «Ρωμαίος και Ιουλιέτα» να σηματοδοτήσουν «Δάφνις και Χλόη» της δεκαετίας;
Η εποχή είναι τόσο εύθραυστη, τόσο μετέωρη παράλληλα και τόσο ανισόρροπη που δεν νομίζω ότι μπορείς εύκολα να σφραγίσεις κάτι. Παρόλα αυτά αν έβλεπε κανείς μια αναλογία στο «Δάφνης και Χλόη» και στο «Ρωμαίο και Ιουλιέτα» θα έλεγα ότι είναι μια τεράστια αντίθεση. Η μια είναι παράσταση της αθωότητας και άλλη είναι παράσταση της γνώσης. Προσέγγισα και έφτιαξα το «Δάφνης και Χλόη» μέσα από τη λογική μιας αθώας σκέψης πάνω στο έργο, την αθωότητα ενός βουκολικού έρωτα ας πούμε. Αντίθετα, το έργο του Σαίξπηρ, ένα έργο σκέψης και ποίησης δεν σου αφήνει αυτή την ελευθερία γιατί πρέπει να αποκωδικοποιήσεις τι συμβαίνει πίσω από κάθε σκηνή και λέξη. Τώρα αν καταφέρω να ορίσω μια άλλη εκδοχή πάνω στον Σαίξπηρ, ακόμα και στο συγκεκριμένο έργο, θα ήταν κάτι για μένα ιδανικό και μια ευτυχής συγκυρία. Αλλά οι συγκυρίες δημιουργούνται – δεν φτιάχνονται.
Κανείς δεν μπορεί να κατακτήσει κάτι, διότι αν φτάσει εκεί δεν έχει λόγο να συνεχίσει, να ερευνήσει, να προσπαθήσει, δεν έχει λόγο ακόμα και να τα καταφέρει
Με τι προσδοκίες ξεκινάς να δουλεύεις κάθε νέα παράσταση;
Θέλω κάθε φορά ξεκλειδώσω το ίδιο το έργο ή την αρχική μου σκέψη για αυτό. Αν πάλι πρόκειται για μια δική μου σύνθεση προσπαθώ να δω αν αυτό που σκέφτομαι και αντιλαμβάνομαι μπορεί να κωδικοποιηθεί και τελικά να πραγματοποιηθεί. Η αλήθεια είναι πως καμιά φορά στη διάρκεια αυτής της διαδικασίας, όταν βρίσκω ότι ο κώδικας που έχω επιλέξει μπορεί πράγματι να λειτουργήσει, υπάρχει μια μικρή πιθανότητα να χάσω το ενδιαφέρον μου. Αν πάλι, δεν μπορώ να ανακαλύψω τι συμβαίνει, τότε το ενδιαφέρον διατηρείται άσβεστο μέχρι τέλους. Ειδικά ο «Ρωμαίος και Ιουλιέτα» μου αποκαλύπτει κάθε μέρα διαφορετικά πράγματα και η επιλογή μου να το ανεβάσω σαν ένα παιχνιδιάρικο και ταυτόχρονα σκοτεινό έργο – ένα έργο που ταυτόχρονα ζητάει και οδηγεί συνέχεια το ενδιαφέρον μου να αναδιπλώνεται – είναι σαν να ξεκινάω διαρκώς από την αρχή.
Οτι το επιχειρείς μέσα από την εμβληματική ποιητική μετάφραση του Βικέλα τι δηλώνει; Αρχίζεις να εμβαθύνεις περισσότερο στο λόγο;
Η μετάφραση ήταν και μια αφορμή για να ξεκινήσω να δουλεύω πάνω στο έργο. Με την Έρη (Κίργια) καταλήξαμε σε αυτή κυρίως γιατί ερχόταν σε αντίστιξη με το περιβάλλον που θα ήθελα να φτιάξω, ένα περιβάλλον σκληρότητας αλλά και χιούμορ. Ένα περιβάλλον που οι ήρωες «κανιβαλίζουν» τον άλλον, ένα οικείο περιβάλλον για τις ηλικίες 14 με 18 χρονών που μπορείς δηλαδή να σκοτώσεις τον φίλο ή το συμμαθητή σου ακόμα και από ένα ατυχές συμβάν. Γιατί η δύναμη, η οργή και η τρέλα της εφηβείας υπερισχύει εκεί όπου το σεξουαλικό υπονοούμενο μπορεί να αποδεκατίσει μια προσωπικότητα. Μέσα σ’ αυτό το τοπίο θέλησα να έρθω σε αντιπαράθεση μ’ έναν ποιητικό λόγο και να καταφέρω να τον αναπτύξω αλλά και να τον διαλύσω.
Δεν ξέρω αν δηλώνω την απαισιοδοξία μου – δεν ξέρω καν αν είμαι απαισιόδοξος. Περισσότερο θέλω να μοιραστώ το φόβο μου ότι ο άνθρωπος είναι θύτης παρότι αισθάνεται θύμα
Συνεπώς τορπιλίζεις το κλασικό
Ναι, δεν είναι καθόλου κλασσική η ματιά μου στο έργο, όπως κανείς θα μπορούσε να θεωρεί κλασσική μια ματιά πάνω στο Σαίξπηρ• όμως πιστεύω ότι είναι κλασσική πάνω στο κείμενο.
Δηλαδή;
Διαβάζοντας το κείμενο, τις σκέψεις και τα λόγια των ηρώων προσπάθησα να τα φέρω στο σήμερα• σε αυτή τη συμπεριφορά των εφήβων η οποία παραμένει αθώα και περιέχει από το χιούμορ μέχρι τον κανιβαλισμό και από τον έρωτα μέχρι το μίσος και την καταστροφή. Η ιδέα ότι οι άνθρωποι έχουν μάθει να μισούν ο ένας τον άλλον και πρέπει να τους υπενθυμίζουμε ότι οφείλουμε να αγαπάμε αλλήλους, είναι μια δομική σκέψη πάνω στο έργο με την έννοια οι δύο αυτές παρέες, οι Καπουλέτοι και οι Μοντέγοι, έχουν μάθει να μισούν. Έχουν μάθει τα αγόρια τους να ζουν μέσα από το μίσος και να μεγαλώνουν με αυτό. Ετσι, χρησιμοποιούν τη σκέψη του έρωτα για να παίξουν και να κάνουν μπούλινγκ στον ερωτευμένο Ρωμαίο.
Το μίσος κερδίζει έδαφος στις μέρες μας;
Ναι, ο φόβος και το μίσος. Οι άνθρωποι αυτοί μαθαίνουν από παιδιά να μισούν για να διατηρήσουν την τάξη των πραγμάτων. Γι’ αυτό και επέλεξα σ’ αυτή την παράσταση, τα πρόσωπα της εξουσίας, να είναι αποστασιοποιημένα από τη σκηνή για να υπάρχει η αίσθηση ότι με την εξουσία δεν μιλάμε αλλά βρισκόμαστε απέναντι της. Και προσπαθούμε να την πολεμήσουμε αντιδρώντας σε αυτό.
Κατασκευάζεις πάλι ένα ζοφερό πλαίσιο για να εγκαταστήσεις το κείμενο – περίπου όπως είχες κάνει και στην «Αρκαδία». Τελικά, είσαι απαισιόδοξος;
Η «Αρκαδία» και ο «Ταξιδιώτης του χειμώνα» ήταν όντως τα πιο δυσοίωνα περιβάλλοντα που έχω παρουσιάσει ως τώρα. Ο «Ρωμαίος και η Ιουλιέτα» ίσως ξεκινάει από την «Αρκαδία», ίσως ξεκινάει από αυτό το «no man’s land» όπου οι άνθρωποι προσπαθούν να ανακαλύψουν ένα καινούριο σπίτι. Εδώ προσπαθούν να ανακαλύψουν μια αγάπη• να έρθουν από το πουθενά και μέσα από τον πόνο να βρουν την ευτυχία και τον έρωτα για να καταλήξουν πάλι στον πόνο. Δεν ξέρω αν δηλώνω την απαισιοδοξία μου – δεν ξέρω καν αν είμαι απαισιόδοξος. Περισσότερο θέλω να μοιραστώ το φόβο μου ότι ο άνθρωπος είναι περισσότερο θύτης παρότι αισθάνεται περισσότερο θύμα.
Ο τόπος όπου κυριαρχούν οι απαγορεύσεις δεν είναι ένας τόπος ζωής, όπου ο άνθρωπος επιθυμεί να ζήσει. Είναι ένας τόπος δυστυχίας• μαύρος τόπος κι άκληρος
Ποιο κομμάτι του εαυτού σου αναγνωρίζεις σε αυτά τα εμβληματικά πρόσωπα;
Εκείνο που μάχεται για την ελπίδα, που προσπαθεί μέχρι τέλους να ολοκληρωθεί μέσα από μια πράξη.
Τι μπορεί να συμβεί σε έναν τόπο όπου κυριαρχούν οι απαγορεύσεις – πόσω μάλλον η απαγόρευση του έρωτα;
Ο τόπος όπου κυριαρχούν οι απαγορεύσεις – οποιανδήποτε απαγόρευση και του έρωτα μέσα σε αυτές – δεν είναι ένας τόπος ζωής, όπου ο άνθρωπος επιθυμεί να ζήσει. Άρα είναι ένας τόπος δυστυχίας• μαύρος τόπος κι άκληρος.
Τις προάλλες σ’ ένα πλακάτ απεργού διάβασα το εξής: «Χωρίς ένσημα κάνω, χωρίς την Αλεξάνδρα όχι». Τελικά είναι πιο πιθανό να αποκηρύξουμε τα πάντα παρά τον έρωτα;
Το είδα κι εγώ. Μα δεν νομίζω ότι στην πραγματικότητα ο άνθρωπος μπορεί να αποκληρώσει τα πάντα. Τον έρωτα – ανάλογα με τη στιγμή που βρίσκεται – ο άνθρωπος προσπαθεί να βρει τρόπο να τον νιώσει γιατί είναι ένας ουσιαστικός τρόπος επιβίωσης. Από εκεί και πέρα, δυστυχώς είναι δύσκολο να πεις ότι μόνο με τον έρωτα μπορείς να ζήσεις και με όλα τα άλλα όχι, αλλά πάλι είναι πολύ ωραίο να μπορείς να το φωνάζεις.
Ο έρωτας είναι μόνη ιδεολογία;
Κάθε ιδεολογία συμπεριλαμβάνει τον έρωτα. Ο έρωτας είναι εκείνη η δύναμη που κινητοποιεί τον άνθρωπο προς τη δημιουργία. Το λέω αυτό όχι με την έννοια του έρωτα απέναντι σε ένα πρόσωπο, αλλά για την ανάγκη του ανθρώπου να επενδύσει, να δώσει ένα κομμάτι του αλλά και να πάρει κομμάτι από τον άλλον. Και λέγοντας «άλλο» μιλάω γενικά, βάζω μέσα το έργο, τη ζωή, τα πράγματα. Ο έρωτας είναι μία δημιουργική διαδικασία για να υπάρχει κανείς.
Δυστυχώς είναι δύσκολο να πεις ότι μόνο με τον έρωτα μπορείς να ζήσεις και με όλα τα άλλα όχι, αλλά πάλι είναι πολύ ωραίο να μπορείς να το φωνάζεις
Κι από την άλλη, γιατί πλέον οι έρωτες δεν γράφουν ιστορία;
Πιστεύω ότι υπάρχουν έρωτες που γράφουν ιστορία, μόνο που αυτό το ανακαλύπτουμε πολύ αργότερα, όταν έχει περάσει το πλήρωμα του χρόνου, οπότε και επαναπροσδιορίζουμε την ίδια μας τη ζωή (αν θέλουμε) ή τη ζωή των άλλων. Οι έρωτες δεν γράφουν πλέον ιστορία ίσως γιατί ο κόσμος πιο κυνικός πια, φοβάται να αφεθεί στο να μιλήσει για τον έρωτα και μέσα από αυτό να τον επαναπροσδιορίσει.
Εσύ έχεις πει ποτέ «πεθαίνω από έρωτα»;
Το σίγουρο είναι ότι δεν τον έχω πράξει. Οπότε ας μείνουμε σ’ αυτό.
Κάθε ιδεολογία συμπεριλαμβάνει τον έρωτα. Ο έρωτας είναι εκείνη η δύναμη που κινητοποιεί τον άνθρωπο προς τη δημιουργία
Σε συγκινεί περισσότερο η δύναμη ενός έρωτα ή ένας θρυλικός θάνατος;
Σίγουρα, η δύναμη ενός έρωτα. Δεν θα επέλεγα ένα θρυλικό θάνατο.
