Ανταπόκριση από το 66o Φεστιβάλ Κινηματογράφου Βερολίνου: Όταν η τέχνη παρατηρεί το προσφυγικό

Ο βραβευμένος ντοκιμαντερίστας Gianfranco Rosi του “Sacro Gra” διαγωνίζεται φέτος στο Διαγωνιστικό τμήμα του Φεστιβάλ για την Χρυσή Άρκτο με το «Fuocoammare», άλλο ένα ντοκιμαντέρ, που αναδεικνύει το προσφυγικό ζήτημα, με αρκετή ευαισθησία και σοβαρότητα από ότι φαίνεται από τις κριτικές.

Το φεστιβάλ αποφάσισε φέτος να βγάλει ειδικά κουτιά στους δρόμους ώστε οι επισκέπτες του να κάνουν χρηματικές δωρεές προς τους πρόσφυγες. Ας σχολιάσω, λοιπόν.

Το φετινό Φεστιβάλ Βερολίνου προσπαθεί να συγκρατήσει αμείωτη την λάμψη του με μικρές νύξεις στα παγκόσμια σκοτάδια. Οι καλλιτέχνες δίνουν και αυτοί το στίγμα τους.

Προχωρώ σε ένα από τα πιο κεντρικά σημεία της πόλης, το Μέγαρο Μουσικής του Βερολίνου, το Konzerthaus. Παρατηρώ και εγώ με την σειρά μου αυτά που πριν λίγο προλόγισα. Ένα εκατομμύριο πρόσφυγες έχουν ήδη έρθει ζωντανοί στην Γερμανία. Πως; Γνώστες είμαστε όλοι μας. Πόλεμος, σύνορα, θάλασσα, βάρκες, πνιγμοί. Ο κινέζος Ai WeiWei, συνεισφέρει και αυτός με μια δική του κατάθεση. Τα 14.000 σωσίβια προσφύγων από τα ελληνικά νησιά έχουν καλύψει τους δωρικού ρυθμού στύλους του επιβλητικού Konzerthaus. Το νέο έγινε αμέσως γεγονός. Μα για μένα μοιάζει όχι τίποτα περισσότερο από μια ακόμη επίγνωση και επιβεβαίωση του κοινωνικού τούτου ζητήματος.

Μια κυρία κοιτάζει για λίγο το κτήριο.
«Μιλάτε Αγγλικά;» ρωτάω.
«Ναι» μου απαντά.
«Ποια είναι η αντίδραση σας μπρος σε αυτό;»
«Τι;»
«Η γνώμη σας.»
Αρχίζει να μου λέει κάτι στα γερμανικά. Της δείχνω ότι δεν καταλαβαίνω.
«Είναι τέχνη! Όχι»; και φεύγει. Πάω να ρωτήσω άλλους. Αρνούνται να πούνε κουβέντα.

Ευθύς αμέσως έρχονται δυο νεαροί από την Ισπανία και με ρωτάνε οι ίδιοι τον στόχο αυτής της περίεργης εικαστικής παρέμβασης. Τους ενημερώνω ότι είναι μια αναφορά στο προσφυγικό ζήτημα και τα σωσίβια προέρχονται από χιλιάδες ανθρώπους που τα έχουν ήδη φορέσει για να βρουν μια άλλη ζωή στην ήπειρο μας. Στο πρόσωπο τους κυριαρχεί ένας ενθουσιασμός. Για ποιο λόγο, μπορώ να υποθέσω.

Η κυρία έχει φύγει, οι Ισπανοί το ίδιο. Έρχονται άλλοι. Μέχρι και γκρουπ. Στα χέρια τους μια φωτογραφική μηχανή. Άλλοι βάζουν τα παιδιά με τα καροτσάκια τους να ποζάρουν μπρος στο θέαμα. Ο μοναδικός φύλακας του κτηρίου, κατεβαίνει τα σκαλιά και παίρνει selfie και επιστρέφει γρήγορα και εκ νέου στο πόστο του.

Αυτό που έντυσε το φημισμένο Konzerthaus μπορεί άλλοι να το ονομάζουν καλλιτεχνική προσπάθεια ευαισθητοποίησης του κοινού, άλλοι να εγείρουν ζητήματα ηθικής για τη ποιότητα και την δυναμική του. Εγώ απλά θα πω πως είναι μια άποψη. Με την άδεια των αρχών φυσικά. Ενοχλεί; Δεν γνωρίζω αν και στρέφομαι προς το όχι. Πάντως παίζει το δικό της ρόλο. Ίσως και να πει κάποιος πως καλύπτει με τον τρόπο του κάποιες αιτίες όπως τα σωσίβια καλύπτουν τις κολώνες. Το σίγουρο είναι όμως ένα.

Ο κόσμος, όπως έλεγε η Susan Sontag, αρέσκεται στο να παρατηρεί τον πόνο των άλλων. Να παρατηρεί, να νιώθει την ασφάλεια του και να αποχωρεί.