O Μάνος Καρατζογιάννης μιλά για τη Λούλα Αναγνωστάκη

Την γνώρισα δεκατρία χρόνια πριν, όταν πρωτοβγήκα στο θέατρο τριτοετής ακόμα της δραματικής σχολής παίζοντας τον Γιωργάκη από το έργο της “H Κασέτα” πλάι στους Γ. Αρμένη, Ι. Ψαρρά, Μ. Τζιραλίδου, Σ. Ολυμπίου, Κ. Καζανά, Ι Ζιάννη και Κ. Σκουρλή.

Θυμάμαι την πρώτη μας συνάντηση στη γενική δοκιμή και την τότε εξομολόγησή της ότι όνειρο της ήταν να γράφει για τον κινηματογράφο. Πολλά άλλωστε έργα της είναι γραμμένα σε εικόνες, όπως ο Ήχος του Όπλου, έργο που παίξαμε με την Τάνια Τσανακλίδου το 2008 σε σκηνοθεσία Έλλης Παπακωνσταντίνου – είκοσι χρόνια μετά το πρώτο ανέβασμά του από τον Κάρολο Κουν. Είχε μάλιστα γράψει και ένα σενάριο για τον κινηματογράφο Το Ραντεβού της Κυριακής από τις σπονδυλωτές Ερωτικές Ιστορίες του Σ. Καψάσκη με την Α. Βουγιουκλάκη και το Ν. Κούρκουλο (1959).

Δύο όμως χρόνια πριν την γνωρίσω έδωσα εισαγωγικές εξετάσεις για τη Δραματική Σχολή με δικό της έργο και ρόλο, τον «σημαδιακό» Άρη από την Παρέλαση, έργο που έκανα πρόβες για δύο μήνες χρόνια μετά στο Αμόρε το 2005 για να το παίξω τελικά το 2011 στο θέατρο του Νέου Κόσμου για δύο συνεχόμενες σαιζόν (σκηνοθεσία: Ένκε Φεζολλάρι).

Δεν είμαι όμως ο μόνος ηθοποιός που έκανε το ντεμπούτο του με έργο της Αναγνωστάκη. Ποιόν να πρωτοθυμηθείς; Από την Πιττακή και τον Κουγιουμτζή, τη Ρουμπίνη Βασιλακοπούλου και το Λάζαρο Γεωργακόπουλο μέχρι τη Μαρία Πρωτόπαπα και τη νεότερη ακόμα Βασιλική Τρουφάκου. Κι αυτό γιατί η Αναγνωστάκη είναι η μόνη Ελληνίδα θεατρική συγγραφέας που έγραψε τόσο πολύ για τους νέους. Αποτέλεσε σπουδή για μας να μαθαίνουμε θέατρο και να μιλάμε το αίσθημα στη γλώσσα μας με όχημα τη γραφή της.

Η Αναγνωστάκη είναι η μόνη Ελληνίδα θεατρική συγγραφέας που έγραψε τόσο πολύ για τους νέους. Αποτέλεσε σπουδή για μας να μαθαίνουμε θέατρο και να μιλάμε το αίσθημα στη γλώσσα μας με όχημα τη γραφή της.

Τον Ιούνιο του 2014 άλλη μια πρώτη φορά με συνέδεσε μαζί της: η παράσταση Ενέδρες της Ζωής – Λούλα Αναγνωστάκη mixage, έργο που συνέθεσα πάνω στη δραματουργία της και σκηνοθέτησα για το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά.

Το μεγαλύτερο όμως ενδιαφέρον η ίδια η Αναγνωστάκη δεν το έδειξε για κανένα από τα ανεβάσματα των έργων της ή για αφιερώματα που κατά καιρούς συμμετείχα για εκείνην όσο για την παράσταση Το Ανείπωτο – για τον Γιώργο Χειμωνά, που σκηνοθέτησε για το Φεστιβάλ Αθηνών ο Τάκης Τζαμαργιάς. Κι αυτό είναι κάτι που πραγματικά με εντυπωσίασε, η γνήσια και παντοτινή αγάπη της για τον Χειμωνά.

Αποτελεί σταθερή πηγή έμπνευσης για μένα. Εδώ και δύο χρόνια δουλεύω το διδακτορικό μου στο Winchester University με θέμα την ετερότητα στη δημόσια και την ιδιωτική σφαίρα στο έργο της. Αυτή είναι και η πλευρά της που θαυμάζω πιο πολύ. Πως καταφέρνει η ίδια να είναι αυθεντική στην ιδιωτική αλλά και στη δημόσια έκφανσή της – πράγμα σπάνιο για δημόσιο πρόσωπο στην Ελλάδα. Αλλά και πως μιλάει στο έργο της για τα δημόσια της ζωής μας μέσα από τις προσωπικές στιγμές των ηρώων της.

Λέει ο Σπύρος στην Κασέτα του 1982: «Τι είναι η Ελλάδα Γιωργάκη; Οικογενειοκρατία που αναπαράγεται στο φουλ». Συνεχίζει η Έλσα το 2002 από το Σ’ Εσάς που με Ακούτε (Νέα Σκηνή, σκηνοθεσία: Λ. Βογιατζή.): «Εμείς ήμαστε ήδη πολύ φτωχοί. Μ’ έδιωξαν απ’ το σπίτι γιατί ήταν ακριβό. Μια σύνταξη που παίρνω είναι πενταροδεκάρες. Δεν έχουμε καμιά ασφάλεια. Κανένας οίκτος για τους αποτυχημένους. Δεν είναι άξιοι να υπάρχουν. Στον Καιάδα . Όλοι οι αποτυχημένοι στον Καιάδα. Στον Καιάδα …Όλη η Ευρώπη θα ‘ρθει τα πάνω – κάτω!».

Δε δίστασε να μιλήσει για τα νεοελληνικά δεινά μας ξεκινώντας από τη διχόνοια, θεμελιώδες στοιχείο της φυλής μας, όπως την σκιαγραφεί στο έργο της Η Νίκη το 1978.

Η συνεισφορά της Αναγνωστάκη έγκειται επίσης στο γεγονός ότι υπογραμμίζει την αξία της ετερότητας μέσα από τη δραματουργία της ήδη από το 1965. Ο Άρης , ο Αντόνιο , ο Νίκος, ο Παύλος, ο Μιχάλης, η Σοφία Αποστόλου, η Δήμητρα Κιοσσοπούλου, ο γιός της Έλσας δεν είναι ο μέσος όρος. «Κάνουν τη δική τους επανάσταση» υπερασπίζοντας το δικαίωμα τους είτε να είναι διαφορετικοί είτε να σκέφτονται διαφορετικά από την υπόλοιπη κοινωνία. Για όλους αυτούς τους λόγους η δραματουργία της Αναγνωστάκη είναι κατ’ ουσία μια πολιτική στάση απέναντι στη νεοελληνική κοινωνία και την ιστορία της.

Κλείνοντας, θα ήθελα να αναφερθώ στον τρόπο που σε ακούει: με μια απόσταση αλλά παράλληλα και με μια έγνοια που της επιτρέπει να σου δίνει την καλύτερη συμβουλή.