Φίλιπ Κεν: Ένας παραμυθάς από την Γαλλία φέρνει “Δράκους” στη Στέγη

Περιεργάζεται βιαστικά τον χώρο, πριν καθίσουμε στο φουαγιέ της Στέγης. Και παρότι πατάει το πόδι του για πρώτη φορά στο εσωτερικό της, ο Φίλιπ Κεν ήταν ένας από τους λίγους ανθρώπους που είχε δει την μακέτα του κτηρίου έξι χρόνια πριν, πριν αυτό παραδοθεί σε λειτουργία – όταν η διευθύντρια Θεάτρου και Χορού της Στέγης Κάτια Αρφαρά τον συναντούσε στο Φεστιβάλ της Αβινιόν. «Η πρόταση να φέρω παράσταση μου εδώ προέκυψε πριν καν ολοκληρωθούν οι εργασίες. Και να, τώρα είναι κάπως περίεργο που βρίσκομαι όντως εδώ», εξηγεί χαμογελώντας.

Στο μεσοδιάστημα, ο Γάλλος σκηνοθέτης, εικαστικός και διευθυντής του θεάτρου Nanterre-Amandiers έχει εξελιχθεί σε έναν από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της avant garde ευρωπαϊκής σκηνής, μετο σκηνοθετικό ντεμπούτο του να έρχεται μόλις το 2003. Ο ίδιος πάλι, κατ’ επιλογήν ακατάτακτος – παρότι το θέατρο του αντλεί από τον σουρεαλισμό, το νατουραλισμό, τα κόμικ – τοποθετεί τα πράγματα σε μια απλούστερη βάση.

Ο Φίλιπ Κεν είναι ένας παραμυθάς. «Στις παραστάσεις μου ξαναχτίζουμε την πραγματικότητα. Στην ουσία μιλάμε για μύθους και παραμύθια. Σαφώς και υπάρχει μια δεδομένη στιγμή που εστιάζουμε στην πραγματική διάσταση των γεγονότων αλλά πάντα φροντίζουμε να ξεφεύγουμε από αυτήν και να ταξιδεύουμε σ’ έναν κόσμο φαντασίας, όπως τον διαμορφώνουμε εμείς», σημειώνει.

Ενδεικτική αυτής της προβληματικής είναι η ίσως η πιο γνωστή σκηνοθεσία του από το 2008 (έκτοτε έχει σκηνοθετήσει μόνον τρεις παραστάσεις) «Η μελαγχολία των δράκων», την οποία και παρουσιάζει από τις 26 Φεβρουαρίου και για τρία βράδια στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης. Σε αυτήν αφηγείται την περιπέτεια μιας μπάντας γερόλυκων χεβι-μεταλλάδων που χάνονται μέσα στο χιονισμένο δάσος• μέχρι τη στιγμή που μια σούπερ γιαγιά θα τους βγάλει από την δύσκολη θέση.

Όσο κι αν ακουστεί αλλόκοτο, ο Κεν και η ομάδα του ξεκίνησαν να δουλεύουν σε αυτό – όπως και για όλα τα projects τους – με μοναδικό δεδομένο έναν τίτλο. Η διαδικασία της πρόβας είναι το κλειδί στις παραστάσεις του• τίποτα δεν έχει προαποφασιστεί, δεν υπάρχει καν κείμενο, δραματουργία ή σκηνικά – μολονότι η σκηνογραφία καθορίζει την δουλειά του. «Αυτό που με ενδιαφέρει περισσότερο απ’ όλα είναι ο πειραματισμός, η αλληλεπίδραση μεταξύ των συντελεστών κι όχι το αποτέλεσμα. Με ενδιαφέρει το ταξίδι κι όχι ο προορισμός. Γιατί επιλέγουμε το ένα εργαλείο κι όχι το άλλο» επισημαίνει. Στόχος του Φίλιπ Κεν λοιπόν, είναι να επινοεί κάθε φορά νέους κι εφήμερους κόσμους.

Στην προκειμένη περίπτωση, φάνηκαν να αρκούν μόνο δύο λέξεις: Η μελαγχολία και ο Δράκος. «Συνολικά στα έργα μου με απασχολεί πολύ η έννοια της μελαγχολίας του καλλιτέχνη. Και δεν μιλώ για την μελαγχολία όπως την διαχειρίζεται ο Μποντλαίρ, σαν στοιχείο κατάθλιψης, αλλά σαν υλικό το οποίο κινεί τον καλλιτέχνη για να αναζητήσει το δρόμο του, έναν τρόπο έκφρασης».

Στα γρήγορα παραπέμπει στη «Μελαγχολία», το εμβληματικό έργο του Ντύρερ που απεικονίζει έναν άγγελο σκεπτικό μπροστά σε εργαλεία επιστήμης και τεχνολογίας της εποχής. «Η δημιουργία θεραπεύει τη μελαγχολία. Είναι ο γιατρός της. Βέβαια, στους ιλιγγιώδεις ρυθμούς που ζούμε σήμερα σπάνια μας δίνονται ευκαιρίες για να περάσουμε από αυτό το στάδιο δημιουργίας».

Πως όμως, συνδέονται οι δράκοι με την μελαγχολία; Για τον 45χρονο Γάλλο, οι δράκοι δεν είναι παρά σύμβολα μιας χαμένης δύναμης του ανθρώπου. «Ο ύπνος της λογικής γεννάει τέρατα» έλεγε ο Γκόγια, κάτι που ο Φίλιπ Κεν συστήνει ανεπιφύλακτα: Να βάλουμε για ύπνο την λογική μας ώστε ν’ απελευθερώσουμε την φαντασία μας. «Σε άλλους πολιτισμούς, οι μύθοι είναι ακόμα ζωντανοί. Στον δυτικό κόσμο, όλα άλλαξαν μετά την βιομηχανική επανάσταση. Θάψαμε την παράδοση μας σαν να ήταν πυρηνικά απόβλητα. Προτιμήσαμε να τρέξουμε στους ρυθμούς της εξέλιξης ξεχνώντας την καταγωγή μας. Όμως οι λύσεις για τα προβλήματα μας βρίσκονται εκεί. Φανταστείτε να βάλουμε την φαντασία μας μπροστά – πόσα μπορούμε να καταφέρουμε!».

Ο ίδιος φαίνεται πως έχει κάνει την επιλογή του – ακόμα κι αν αυτή ισοδυναμεί σχεδόν με την έννοια της ουτοπίας. Οι παραστάσεις του προκύπτουν πάντα μέσα από την έμπνευση μιας κολεκτίβας την ώρα που στην κοινωνία της παγκοσμιοποίησης πρυτανεύει ο ατομισμός. «Ξέρω πως μοιάζει με εικονική πραγματικότητα σε σχέση με αυτό που συμβαίνει έξω, αλλά μου αρέσει να δημιουργώ μικρόκοσμους μέσα στον μεγάλο κόσμο» λέει και δεν το διαπραγματεύεται.

Όχι, ο Φίλιπ Κεν δεν είναι ένα πλάσμα από άλλη εποχή. Απλώς χρησιμοποιεί το θέατρο σαν ένα χώρο παρατήρησης για τα μεγάλα ζητήματα που καθορίζουν την ύπαρξη μας. «Αυτό που γίνεται σήμερα στην παγκόσμια σκηνή μοιάζει με κακή παράσταση. Δείτε ας πούμε, τον τρόπο που η Ευρώπη διαχειρίζεται την προσφυγική κρίση. Είναι το σύμπτωμα μιας κοινωνίας σε κατάσταση τρέλας, που δεν θέλει να αναγνωρίσει την ρίζα του προβλήματος, που δεν πηγαίνει βαθιά για να βρει τη λύση με αποτέλεσμα να διαμορφώνονται καταστάσεις ανεξέλεγκτες, πέραν από τις δυνάμεις των τοπικών εξουσιών. Κι αυτό είναι πολύ ανησυχητικό. Δεν είναι, ωστόσο, καινούργιο. Ο πλανήτης γυρίζει ανάποδα εδώ και δεκαετίες. Τα λόμπι και η προσπάθεια της ολιγαρχίας να εξουσιάζουν τους πολλούς είναι μια παλιά ιστορία. Αυτό που συμβαίνει σήμερα είναι η διόγκωση της οικονομικής ανισότητας – το βλέπουμε και μέσα στα ευρωπαϊκά σύνορα. Όμως, η ύλη και ο πλούτος δεν θα βασίλευαν αν ο καθένας από εμάς είχε μάθει να αρθρώνει λόγο, είχε διεκδικήσει να ακούγεται η φωνή του» διαπιστώνει και προσθέτει την φωνή του στην «σχολή» των δυναμικών, ενεργών Γάλλων καλλιτεχνών της νεότερης γενιάς.

Σε αντίθεση με την τωρινή ευγλωττία του πάντως, οι παραστάσεις του σπάνια καταφεύγουν στον λόγο αλλά επενδύουν στην εικόνα. Παραμυθάς και εικονοκλάστης, δηλαδή. Η σχέση του ανθρώπου με την φύση, με το πρωτόγονο στοιχείο του τον τροφοδοτούν σταθερά – δημιουργώντας έτσι μια ωραία αντίφαση στον χαρακτηρισμό που πολλοί του αποδίδουν• αυτόν της πρωτοπορίας.