Θεατής: Οι αναστατώσεις του οικοτρόφου Τέρλες στο θέατρο Πόρτα

Ο Αυστριακός Ρόμπερτ Μούζιλ, σε ηλικία 25 ετών, γράφει την ομότιτλη νουβέλα, που διασκευάζεται πρώτη φορά στα ελληνικά και μετατρέπεται σε παράσταση στο θέατρο Πόρτα. Το κείμενο καταπιάνεται με την εφηβεία και τις έντονες ψυχολογικές της διακυμάνσεις, που φτάνουν από τον πειραματισμό ως την εκδήλωση ωμής βίας.

Υπόθεση

Όλα συμβαίνουν μέσα σε ένα αυστηρό οικοτροφείο αρρένων, στις αρχές του 20ου αιώνα. Εκεί εκπαιδεύονται οι καλοί γόνοι της Αυστρίας. Ο νεαρός οικότροφος Τέρλες συλλαμβάνεται από τους συμμαθητές του να κλέβει. Αποφασίζουν όμως να μην τον μαρτυρήσουν αλλά να πληρώσει με τον δικό τους τρόπο, να γίνει θύμα στο ξύπνημα των βίαιων συναισθημάτων τους ως αντικείμενο στις σεξουαλικές τους αμφιταλαντεύσεις, έρμαιο στην κάθε λογής καταπίεση, ενδόμυχης ή έξωθεν.

Το επιλογικό κομμάτι παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον καθότι οι ήρωες, σε μια μεγαλύτερη ηλικία πια, παραδέχονται και αναγνωρίζουν τις αλλόκοτες πράξεις του παρελθόντος, τις δικαιολογούν όμως ως σύνδεσμο με την εφηβική ζωή και την ανθρώπινη φύση. Η βία όμως γεννά βία και οι τότε αντιδράσεις εξελίσσονται σε συμπεριφορές καθολικότερες και βιαιότερες αν αναλογιστεί κανείς τους παγκόσμιους πολέμους και τη φασιστική νοοτροπία που ακολούθησαν. Το οικοτροφείο λειτουργεί ως μικρή κοινωνία πριν την έξοδο στον μεγάλο κόσμο.

Η νουβέλα, προφητική του τίτλου της, προκάλεσε στην εποχή της μεγάλη αναστάτωση καθώς ήταν μια ευθεία καταγραφή στα ένστικτα της εφηβείας των αρσενικών, την εποχή που η ψυχολογία κάνει τα πρώτα της βήματα ως υποκείμενο μελέτης. Ο νεαρός Τέρλες ανακαλύπτει συνεχώς τον εαυτό του μέσα στους τοίχους του οικοτροφείου που φυλακίζει κυρίως την ψυχή του. Στα σκοτεινά δωμάτια, στη σοφίτα και στο υπόγειο συμβαίνουν πράγματα και θάματα που καμιά σχέση δεν έχουν με το περιτύλιγμα και την πλασματική εικόνα. Το πιθανότερο είναι ότι υπάρχουν στοιχεία έντονα αυτοαναφορικά καθότι ο ίδιος ο Μούζιλ μετά τις γυμνασιακές του σπουδές εισήχθη σε στρατιωτικό οικοτροφείο.

Παράσταση – Ερμηνείες

Διακριτική αλλά πάντα με ιδιαίτερες δουλειές η Γεωργία Μαυραγάνη («το Γήρας» από τη σκηνή του Εθνικού μόλις έχει προηγηθεί) επιβεβαιώνει ότι ανήκει σε εκείνη την κατηγορία σκηνοθετών που δεν περνούν απαρατήρητοι. Κάτω από αιωρούμενες λάμπες θα σταθούν οι τέσσερις πρωταγωνιστές για να ξεγυμνώσουν την ψυχή τους, να βγάλουν στην επιφάνεια το ένοχο παρελθόν του οικοτροφείου.

Στην αρχή όλα θυμίζουν ανάκριση, για να γίνουν στη συνέχεια αφήγηση, διάλογος, αναμνήσεις, αναπαράσταση, σπαρακτική παραδοχή στο τέλος όπου η κάθαρση μοιάζει να μην μπορεί να έρθει. Οι τέσσερις ηθοποιοί (Βαγγέλης Αμπατζής, Βασίλης Σαφός, Γρηγόρης Μπαλάς, Μπλερίμ Δαμπιράι) γίνονται θύτες και θύματα της όποιας κακοποίησης, σωματικής και ψυχικής, με τρόπο αρκούντως παραστατικό. Διακρίνει κανείς το πάθος και τον ενθουσιασμό με τον οποίο απέδωσαν τους ιδιαίτερους ρόλους πείθοντας για τα μύχια ένστικτα, τις εσωτερικές αναζητήσεις, τον αγώνα για την εύρεση ταυτότητας και προσανατολισμού.

Ακόμα και αν σε λίγες στιγμές διακρίναμε «στημένους» χαρακτήρες, πιο κοντά στην πόζα -ας μην ξεχνάμε όμως ότι πρόκειται για νέους ηθοποιούς- το δέσιμο και το συνολικό αποτέλεσμα ήταν εξαιρετικά. Η ορμή, η ένταση, η οργή αναπήδησαν από μέσα τους δημιουργώντας μια παράσταση με σφρίγος.
Οι φωτισμοί, άξιοι αναφοράς, συνέβαλαν τα μέγιστα στη σταδιακή αποκάλυψη – ξεγύμνωμα των χαρακτήρων και των συναισθημάτων τους.

To Σύνολο

Μια ιδιαίτερη και ταυτόχρονα δυνατή παράσταση για τα εσωτερικά ξυπνήματα στην εποχή της εφηβείας και τη μετέπειτα πορεία τους. Άρτια συντονισμένη, πειραματική και πρωτοποριακή ταυτόχρονα, καθόλου εξεζητημένη, αξίζει να θεωρηθεί ένας από τους αθόρυβους άσσους της θεατρικής σαιζόν.