Το Εθνικό χτυπάει τρεις φορές το καλοκαίρι στην Επίδαυρο

Έχει Άνοιξη, μέσα (κι έξω από) στην αίθουσα των εκδηλώσεων του Εθνικού θεάτρου. Γιατί οι γλάστρες με τις λεβάντες μοσχοβολούν• γιατί το καλοκαίρι έρχεται στο Εθνικό με τρεις, πρώτης γραμμής, παραγωγές. Και γιατί όπως υπενθυμίζει ο Μιχαήλ Μαρμαρινός – ο ένας “υπεύθυνος” εξ αυτών – «το θέατρο είναι η τελευταία κατοικία της ουτοπίας» (σύμφωνα με τον Χάινερ Μίλερ).

Ένα πρώτης τάξεως επιχείρημα για να εξηγήσει κανείς την τόλμη του οργανισμού που ανεβάζει εν μέσω κρίσεως και θέρους τρεις παραστάσεις• ρηξικέλευθες προτάσεις η καθεμιά για ξεχωριστό λόγο, όλες φέρουσες μιας νέας μετάφρασης και με υπογραφές υψηλού κύρους και προσδοκιών – Ρίμας Τούμινας, Μιχαήλ Μαρμαρινός, Δημήτρης Μαρωνίτης, Στάθης Λιβαθινός, Δημήτρης Δημητριάδης.

Στάθης Λιβαθινός: Μας ενδιαφέρει το ρίσκο των προτάσεων κι όχι η εκ του ασφαλούς φιλοξενία σε χώρους του Ελληνικού Φεστιβάλ. Για εμάς, δεν είναι κάτι το αυτονόητο.

«Μας ενδιαφέρει το ρίσκο των προτάσεων κι όχι η εκ του ασφαλούς φιλοξενία σε χώρους του Ελληνικού Φεστιβάλ. Για εμάς, δεν είναι κάτι το αυτονόητο. Είμαστε υποχρεωμένοι να αλλάξουμε το ελληνικό θέατρο χωρίς αυτό να σημαίνει ότι θα ξεχάσουμε το παλιό – αντίθετα. Πρέπει να σπάσουμε την αλυσίδα για να προσθέσουμε το δικό μας κρίκο» σχολιάζει ο Στάθης Λιβαθινός με την ιδιότητα του καλλιτεχνικού διευθυντή του Εθνικού θεάτρου.

Τι εννοεί; Στο εκτόπισμα των πρωτοκλασάτων συντελεστών έρχεται να προσθέσει τις κατάλληλες συνθήκες: Συμπαραγωγή με το φημισμένο και ιστορικό Βαχτάνγκοφ της Μόσχας, συνεργασία με δύο ακόμα κρατικά θέατρα του ελλαδικού χώρου, το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος και τον Θεατρικό Οργανισμό Κύπρου, εξασφάλιση ιδιωτικών χορηγιών (Εθνική Τράπεζα) για να συμβάλλουν στο κόστος των παραγωγών κι όλα αυτά διερευνώντας μια νέα ματιά στο αρχαίο δράμα, καθώς είναι το θεατρικό εκείνο είδος που «μπορεί να επικοινωνήσει άριστα με το σήμερα του ανθρώπινου πολιτισμού».

Αυτό το πλαίσιο ορίζουν τρία εμβληματικά έργα του θηβαϊκού κύκλου που, μοιραία, αφηγούνται την ίδια ιστορία από άλλη σκοπιά: Η «Αντιγόνη» του Σοφοκλή σε σκηνοθεσία του Στάθη Λιβαθινού, ο «Οιδίποδας Τύραννος» του Σοφοκλή από τον κορυφαίο Λιθουανό Ρίμας Τούμινας και η «Λυσιστράτη» σε σκηνοθεσία Μιχαήλ Μαρμαρινού.

Τον κύκλο καθόδου του Εθνικού στην Επίδαυρο ανοίγει η «Αντιγόνη» (15-16 Ιουλίου) με τον Δημήτρη Μαρωνίτη να δωρίζει μια ακόμα μετάφραση στο ελληνικό θέατρο και στα ελληνικά Γράμματα, επιδιώκοντας, όπως διευκρινίζει, να δώσει «μια νέα ερμηνεία, μακριά από τις μονοσήμαντες λύσεις, στην πιο παρεξηγημένη τραγωδία του αρχαίου δράματος. Θα υπάρξει η ευκαιρία ν’ αντιμετωπιστεί διαφορετικά κι όχι μέσα από την ευκολία με την οποία ερμηνεύεται η κόντρα της Αντιγόνης με την εξουσία. Αγαπώ πολύ αυτή την τραγωδία κι από την στιγμή που ξεκίνησα να την μεταφράζω ευχόμουν να αρχίσει ως αίνιγμα και ως αίνιγμα να τελειώσει».

Για την καινούργια προσέγγιση στην «Αντιγόνη» ενώνουν τις δυνάμεις και το δυναμικό τους τα τρία κρατικά μας θέατρα, καταλήγοντας σε τρεις γενιές ηθοποιών, με τον Στάθη Λιβαθινό ως επικεφαλής του. Τον ρόλο της Αντιγόνης θα υποδυθεί η Αναστασία – Ραφαέλα Κονίδη, ο Δημήτρης Λιγνάδης τον Κρέοντα ενώ την διανομή συμπληρώνουν οι Μπέτυ Αρβανίτη, Περικλής Μουστάκης, Στέλλα Φυρογένη κ.α.

Ο «Οιδίποδας τύραννος» πάλι, (29-30 Ιουλίου) θα μιλήσει ρωσικά, χάρη στην μετάκληση του Ρίμας Τούμινας που προσέρχεται για πρώτη φορά στο κοίλον της Επιδαύρου μαζί με το ιστορικό θέατρο Βαχτάνγκοφ, το οποίο και διευθύνει. Δεν θα είναι η πρώτη συνάντηση του με το ελληνικό κοινό – έχουν μείνει αλησμόνητες οι επισκέψεις του με τον «Θείο Βάνια» και τη «Μασκαράτα» ως προσκεκλημένος του Badminton – μα θα είναι η παρθενική του σκηνοθεσία με ένα μικτό θίασο (Ρώσους και Ελληνες) σε μια δίγλωσση παράσταση.

«Μόλις χθες επισκεφτήκαμε την Επίδαυρο. Ομολογώ πως τρόμαξα, πως χάθηκα λίγο. Παρόλα αυτά, χαίρομαι για το άγνωστο που μας περιμένει, μελετάμε ήδη κάποιες ιδέες» εξηγεί, επιθυμώντας μέσα από αυτή τη συνεργασία να τονώσει την αξία του συλλογικού που, όπως επισημαίνει, έχει χαθεί από την ρωσική κοινωνία και τέχνη. «Οι άνθρωποι έχουν χάσει την αίσθηση της γιορτής, νιώθουν εξαπατημένοι, έχει εκλείψει η ανάγκη της ενότητας. Κι αυτό έχει επηρεάσει την ψυχολογία όλων – ακόμα και στο θέατρο, ο κάθε ηθοποιός παίζει για τον εαυτό του. Ελπίζω λοιπόν, το εγχείρημα αυτό να ξαναφέρει το νόημα το συνόλου μέσα στο Βαχτάνγκοφ».

Με ένα σύνολο, εξίσου απρόσμενο, ο Μιχαήλ Μαρμαρινός επιχειρεί τον πρώτο του Αριστοφάνη και δη τον πλέον προφανή, την «Λυσιστράτη» (5-6 Αυγούστου) δημιουργώντας, οπωσδήποτε, προσδοκίες για μια ριζοσπαστική στην, γνώριμη αριστοφανική «παράδοση», προσέγγιση. Ο θίασος του, εκκεντρικός και all star cast μαζί: Λένα Κιτσοπούλου (στον ομώνυμο ρόλο), Αιμίλιος Χειλάκης, Γιάννης Βογιατζής, Γιώργος Μπινιάρης, Μαρία Σκουλά, Ηλέκτρα Νικολούζου, Αγλαϊα Παππά, Αθηνά Μαξίμου, Θέμης Πάνου, Λένα Παπαληγούρα, Λένα Δροσάκη, Σοφία Κόκκαλη κ.α. Ο ίδιος να προλογίζει τον Αριστοφάνη ως «ακραίο ποιητή» μέσα από την ελάχιστη επικοινωνία που του έχει εξασφαλίσει η μετάφραση του Δημήτρη Δημητριάδη.

«Στην πρώτη ανάγνωση γέλασα με ένα έργο που δεν έχει πρόθεση να είναι κωμωδία. Γέλασα με το αποτρόπαιο χιούμορ και τον σαρκασμό. Μα ο Αριστοφάνης έφτιαχνε ουτοπίες εν μέσω φοβερών κρίσεων όχι μόνο για να κάνει χιούμορ αλλά και για να κάνει πολιτική και ποίηση» λέει και κάνει – επίσης – πολιτική αφιερώνοντας την παράσταση που έρχεται στην μνήμη του Μηνά Χατζησάββα (ο οποίος συμπεριλαμβανόταν στην αρχική διανομή της) αλλά και στον απερχόμενο από το Ελληνικό Φεστιβάλ, Γιώργο Λούκο για την καθοριστική συμβολή του στα πολιτιστικά πράγματα.

Το καλοκαιρινό ρεπερτόριο του Εθνικού θεάτρου φέρνει την Άνοιξη και για το σχήμα των Στάθη Λιβαθινού και Θοδωρή Αμπαζή, αφού αποτελεί και την πρώτη, επί της ουσίας, επιλογή τους από την στιγμή που ανέλαβαν την διοίκηση του οργανισμού, τον περασμένο Μάιο. Αναμένοντας και την τυπική ανανέωση της θητείας τους από τον υπουργό Πολιτισμού Αριστείδη Μπαλτά με ορίζοντα τριετίας και δηλώνοντας ικανοποίηση για τις αλλαγές στη σύσταση του διοικητικού συμβουλίου του Εθνικού, είναι έτοιμοι ν’ ανακοινώσουν και τον προγραμματισμό του προσεχή χειμώνα μέσα στις επόμενες εβδομάδες αφού «το Εθνικό δεν μπορεί να περιμένει, ούτε εμάς, ούτε το υπουργείο».