Σάιμον ΜακΜπέρνι: Στο μυαλό ενός ζωντανού θρύλου του θεάτρου

Ο μικροκαμωμένος άνδρας που στέκεται απέναντι μου μέσα σε ένα bomber jacket, φορώντας ένα φθαρμένο jockey καπέλο, ίσως δεν θα τραβούσε το βλέμμα αν τον συναντούσα τυχαία στο δρόμο. Όμως, ο Σάιμον ΜακΜπέρνι είναι ένας από τους επιδραστικότερους δημιουργούς στη σκηνή του παγκόσμιου θεάτρου τα τελευταία τριάντα χρόνια. Ο ιδρυτής των θρυλικών Complicite (που σημαίνει συνενοχή στα γαλλικά) και που, παρόλα αυτά, δεν σου αφήνει καμία απορία για την βρετανική καταγωγή του – τονίζοντας με χαρακτηριστικό τρόπο τα σύμφωνα των λέξεων – αναζητά ακόμα συνενόχους. Για τον ίδιο λόγο εξάλλου, βρίσκεται και στην Αθήνα, στην από καιρό sold out solo εμφάνιση του, με την τελευταία παραγωγή της ομάδας, «The encounter».

«Αυτό που επιδιώκω είναι το κοινό να βιώσει κάτι σωματικά και πνευματικά δυναμικό γιατί το θέατρο ζει στο μυαλό του θεατή. Ο,τι συμβαίνει στη σκηνή δεν είναι ρεαλισμός μα παίρνει ζωή από τη φαντασία του κοινού. Η ιστορία δημιουργείται σε ένα χάσμα ανάμεσα στον αφηγητή και στον θεατή. Εκείνος της δίνει μορφή. Το να ακούς ή το να βλέπεις είναι μια πράξη δράσης» λέει, εξηγώντας την φιλοσοφία του γύρω από το θέατρο μα και ειδικότερα την στόχευση του στο «Encounter». Εδώ ο ΜακΜπέρνι επιχειρεί να μεταφέρει τον αντίκτυπο που είχε στον ίδιο η ανάγνωση του «Amazon Beaming», του βιβλίου του Πέτρου Ποπέσκου, πάνω σε μια αληθινή ιστορία: Την οδυσσειακή περιπέτεια του φωτορεπόρτερ του National Geographic Λόρεν Μακιντάυρ, όταν αναζητώντας την μυθική κοίτη του Αμαζονίου, χάθηκε στα τροπικά δάση, κάπου ανάμεσα στο Περού και τη Βραζιλία.

Όμως, ο Μακιντάυρ διασώθηκε από τους ιθαγενείς μιας άγνωστης φυλής και μυήθηκε στις τελετουργίες τους. Το βιβλίο πέρασε στα χέρια του Σάιμον ΜακΜπέρνι το 1994 κι έκτοτε δεν σταμάτησε να τον απασχολεί. «Δεν είναι μόνο η ιστορία ενός ταξιδιού. Είναι η ιστορία ενός άνδρα που χάνει τον προσανατολισμό του στο τοπίο, στον χώρο μα και την εσωτερική του τοποθέτηση στο χώρο και τον χρόνο. Καθώς συναντά ανθρώπους ενταγμένους σε ένα διαφορετικό κοινωνικό περιβάλλον, σε μια ζούγκλα, συνειδητοποιεί πως πρέπει να γνωρίσει τον εαυτό του, μακριά από την επιρροή του δυτικού πολιτισμού που τον έχει καθορίσει».

Ο δυτικός πολιτισμός είναι μια εύθραυστη κατασκευή στην οποία έχουμε τοποθετήσει τον εαυτό μας

Τοποθετώντας στην καρδιά της παράστασης αιώνια οντολογικά ερωτήματα για το ποιοι είμαστε, που ανήκουμε, ποιος είναι ο κόσμος και η πραγματικότητα, ο Βρετανός δημιουργός δηλώνει πεπεισμένος πως όλες οι ιδέες στις οποίες έχουμε στηρίξει την ύπαρξη μας είναι υπό αίρεση. «Αρχίζω να αμφισβητώ όλα όσα θεωρούμε δεδομένα. Έχουμε κατασκευάσει πράγματα, μια εικονική κατάσταση για να ενταχθούμε μέσα της. Και νιώθουμε μάλιστα, σίγουροι για το ποιοι είμαστε. Όμως, ο δυτικός πολιτισμός είναι μια εύθραυστη κατασκευή στην οποία έχουμε τοποθετήσει τον εαυτό μας. Ας αναρωτηθούμε, ποια είναι η απόσταση μας από αυτό που δηλώνουμε ως επάγγελμα; Και τελικά ποια είναι η απόσταση μας από τους Σύριους πρόσφυγες που συνάντησα νωρίτερα;».

Οι σκέψεις αυτές ενισχύθηκαν μέσα του όταν ταξίδεψε πριν από δύο χρόνια στον Αμαζόνιο και συγχρωτίστηκε με ιθαγενείς, οι οποίοι με τη σειρά τους είχαν διαβρωθεί από την επέλαση του δυτικού πολιτισμού και προσπαθούσαν να ξαναπιάσουν το νήμα από την αρχή- να ανακαλύψουν ξανά τον εαυτό τους. «Ένιωσα ελπίδα σε αυτή τη διαπίστωση» λέει σήμερα ο ΜακΜπέρνι που με τη βοήθεια των νέων οπτικοακουστικών τεχνολογιών θα μας παρασύρει στη ζούγκλα του Αμαζονίου, σε μια παράσταση-χειρονομία για την ανάγκη συνειδητότητας. «Η παράσταση είναι μια πορεία του θεατή ανάλογη με το ταξίδι του ήρωα στον Αμαζόνιο» υπόσχεται ο δημιουργός της.

Αξιοποιώντας την συλλογική εμπειρία που σηματοδοτεί το θέατρο από καταβολής αλλά και την συνθήκη της σύγχρονης απομόνωσης μέσα από την αφθονία των gadget και των social media, ο ΜακΜπέρνι επιχειρεί μια παραδοξότητα: Δημιουργεί στον κάθε θεατή το αίσθημα της μοναχικότητας (καθώς στο πλαίσιο της παράστασης θα φορέσει ακουστικά για να την ακούσει) ενώ την ίδια ώρα, όλοι μοιράζονται την ίδια οπτική σχέση με το θέαμα που διαδραματίζεται επί σκηνής.

Η πειραματική φόρμα του «Encounter», όπως και κάθε φόρμα που έχει δημιουργήσει για τις παραστάσεις του ο Σάιμον ΜακΜπέρνι, δεν είναι, ωστόσο άλλοθι για να κάνει θέατρο. «Δεν βάζω την αισθητική πάνω από τίποτα. Απλώς η φόρμα ελευθερώνει το περιεχόμενο. Δεν πρέπει να υπάρχει διαφορά από αυτό που λες και από τον τρόπο που το λες. Λειτουργούν σαν δίδυμο» επισημαίνει.

Κάθε φορά που αναζητώ κάτι καινούργιο το αντιμετωπίζω ως μια πράξη ηλιθιότητας, με την έννοια, του ανθρώπου που βρίσκεται μπροστά σε κάτι που αγνοεί

Μεταξύ των ερωτήσεων που δέχεται και των απαντήσεων που δίνει ο Σάιμον ΜακΜπέρνι κάνει μεγάλες παύσεις. Ίσως όχι τόσο μεγάλες όταν οι ερωτήσεις είναι πιο προσωπικές. «Έχετε την ανάγκη να επανεφεύρετε τον εαυτό σας; Είναι κι αυτό μια άλλη μορφή συνειδητότητας;» τον ρωτώ. «Αναρωτιέμαι κι εγώ συχνά γι’ αυτό. Ξέρετε είμαι εγγενώς περίεργος, ο αδελφός μου με αποκαλεί εγγενώς ανυπάκουο. Είμαι κάποιος που δεν ξέρει πολλά για τον κόσμο και δεν έχω πολύ χρόνο μπροστά μου για να μάθω περισσότερα. Ασχολούμαι με το θέατρο με σκοπό να καταλάβω κάτι για τον εαυτό μου και σαν συνέπεια αυτής της έρευνας πάντα πρέπει να ξεκινάω από την αρχή, πάντα να μαθαίνω κάτι νέο. Κάθε φορά που αναζητώ κάτι καινούργιο το αντιμετωπίζω ως μια πράξη ηλιθιότητας, με την έννοια, του ανθρώπου που βρίσκεται μπροστά σε κάτι που αγνοεί. Από την άλλη προτιμώ να αποτύχω, παρά να μην προσπαθήσω καθόλου».

Μην νομίζετε, παντού, σε κάθε χώρα, δίνεται η ίδια μάχη. Το τσουνάμι του Καπιταλισμού μας παρασύρει όλους

Δεν πρωτοτυπεί εδώ, ο Σάιμον ΜακΜπέρνι. Η Τέχνη είναι γι’ αυτόν ένα μέσο επικοινωνίας. «Προσπαθείς να επικοινωνήσεις κάτι. Τις φορές που νιώθω θυμωμένος με τον κόσμο θέλω να επιτεθώ σε πολιτικές ιδέες». Τι τον θυμώνει αυτή την εποχή; Η κυβέρνηση Κάμερον είναι μάλλον το κόκκινο πανί του. «Είναι η πιο ηλίθια κυβέρνηση στην πρόσφατη ιστορία της Βρετανίας. Είναι ανόητοι, άσχετοι, καταστρέφουν την χώρα. Δεν τους έχω καμία εμπιστοσύνη» ομολογεί και τάσσεται κατά του BrExit από την Ευρωπαϊκή Ένωση. «Προτιμώ να είμαι μαζί με τους Ελληνες, τους Ισπανούς, τους Γάλλους πάρα να είμαστε απομονωμένοι ως Βρετανοί. Εσείς ζείτε καλύτερα, τρώτε καλύτερα κι έχετε καλύτερη ζωή από μας. Μην νομίζετε, παντού, σε κάθε χώρα, δίνεται η ίδια μάχη. Το τσουνάμι του Καπιταλισμού μας παρασύρει όλους. Ο Καπιταλισμός κάνει τον κόσμο να κινείται».