Η Φόνισσα του Γιώργου Κουμεντάκη στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών

Ένας σημαντικός σταθμός για την σύγχρονη Ελληνική μουσική δημιουργία, μια ιστορική στιγμή για την Εθνική Λυρική Σκηνή. Μετά από πολλά χρόνια μια νέα όπερα Έλληνα συνθέτη τάραξε τα νερά. Η Φόνισσα του Γιώργου Κουμεντάκη σημείωσε ιδιαίτερη καλλιτεχνική και εισπρακτική επιτυχία στην πρώτη παγκόσμια παρουσίαση της, τον Νοέμβριο του 2014, καθώς σεβάστηκε το παπαδιαμαντικό σύμπαν, ενώ δημιούργησε και έναν νέο μουσικό κόσμο για μια απρόσμενη, αλλά αρχετυπική οπερατική ηρωίδα: την Φραγκογιαννού.

Το συγκλονιστικό ψυχογράφημα της Φόνισσας αναμετράται, στον μουσικό κόσμο του Γιώργου Κουμεντάκη, με την θεία και την ανθρώπινη δικαιοσύνη, μέσα από τις αναφορές στην ελληνική μουσική παράδοση.

Μετά από ισχυρή απαίτηση του κοινού, η Εθνική Λυρική Σκηνή παρουσιάζει ξανά τη Φόνισσα, η οποία θα ακολουθήσει το αναπόφευκτο ριζικό της στην περιστροφική σκηνή της Αίθουσας Α. Τριάντη του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών, σε μουσική διεύθυνση Βασίλη Χριστόπουλου και σκηνοθεσία Αλέξανδρου Ευκλείδη.

Ο διακεκριμένος Έλληνας συνθέτης, Γιώργος Κουμεντάκης, με την σύνθεση της Φόνισσας, επιχείρησε μια καταγραφή του ψυχικού τοπίου της ηρωίδας, υπηρετώντας απολύτως το πνεύμα του Παπαδιαμάντη, ενώ δημιούργησε ένα απρόσμενο μουσικό κόσμο, εξελίσσοντας το προσωπικό μουσικό του ιδίωμα.

Η μουσική του Κουμεντάκη δεν επιχειρεί την αναβίωση της εποχής του έργου του Παπαδιαμάντη, αλλά μια “εσωτερική αναβίωση” του ψυχογραφήματος της ίδιας της Φραγκογιαννούς. H σύνθεση ακολουθεί κάθε βήμα της Φόνισσας – άλλοτε εξωτερικεύει τον ψυχισμό της και άλλοτε βυθίζεται στους σκοτεινούς και ανήλιαγους, υπόγειους διαδρόμους της ψυχής της. Άλλοτε κοιτάζει τον κόσμο κατάματα και άλλοτε χάνεται στην ονειροπόληση. Είναι στιγμές που νιώθουμε την απέραντη μοναξιά που βιώνει η Φραγκογιαννού και άλλες που ο σαρκασμός αποσυμπιέζει τη φορτισμένη πλοκή.    

Σύνοψη

Α’ Πράξη
Η ιστορία διαδραματίζεται στη Σκιάθο. Η Χαδούλα, μια ηλικιωμένη χήρα, έζησε μια ζωή βασανισμένη, ως παιδί, σύζυγος, μητέρα και γιαγιά, μαθημένη να υπηρετεί τους άλλους χωρίς αντιρρήσεις. Παρότι η ίδια υπήρξε άξια και στήριξε την οικογένειά της, τη φωνάζουν Φραγκογιαννού, από το όνομα του ακαμάτη άντρα της Γιάννη Φράγκου. Η πείρα τη δίδαξε ότι για ένα κορίτσι που γεννιέται και μεγαλώνει σε φτωχό περιβάλλον, όπως μεγάλωσε η ίδια, η ζωή δεν είναι μόνο πολύ δύσκολη, αλλά επιπλέον επιβαρύνει την υπόλοιπη οικογένεια. Εκείνο που της φαίνεται αβάσταχτο είναι το ζήτημα της προίκας, που κατά τη γνώμη της βαραίνει κάθε οικογένεια ήδη από τη γέννηση ενός κοριτσιού.
Ένα βράδυ, καθώς ξενυχτά πάνω από την κούνια της άρρωστης νεογέννητης εγγονής της, η οποία μάλιστα έχει το ίδιο όνομα μ’ εκείνη, η Χαδούλα αναλογίζεται τη ζωή της και τα βάσανα που πέρασε. Το μυαλό της θολώνει και αποφασίζει πως είναι καλύτερα να στραγγαλίσει το μικρό κορίτσι. Ο γιατρός γνωματεύει θάνατο από βήχα, τον οποίο θεωρεί φυσιολογικό. Αρχικά, η Φραγκογιαννού βασανίζεται από τύψεις, αλλά κατά βάθος πιστεύει ότι έπραξε σωστά. Μάλιστα, καταλήγει στην πεποίθηση πως η μοίρα την έχει τάξει να απαλλάξει τον κόσμο από τα μικρά κορίτσια. Έτσι, χωρίς καθόλου ενοχές πλέον, καθώς ξενοπλένει ρούχα για κάποιες εύπορες γειτόνισσες, η Χαδούλα βρίσκει την ευκαιρία να θανατώσει ακόμα δύο μικρά κορίτσια, πνίγοντάς τα στη στέρνα γύρω από την οποία παίζουν.

Β’ Πράξη
Η αστυνομία την ανακρίνει, αλλά, απουσία αποδείξεων και μαρτύρων, προσωρινά την αφήνει ελεύθερη. Μόνο μετά από έναν ακόμα θάνατο, όταν άλλο ένα κορίτσι πνίγεται σε πηγάδι, αποφασίζεται η δίωξη καθώς η Χαδούλα ήταν και πάλι η μόνη παρούσα στον πνιγμό. Δεν έσπρωξε η ίδια το κορίτσι, αλλά ευχόταν να πέσει. Λίγο αργότερα, καθώς βλέπει τους αστυνομικούς να πλησιάζουν το σπίτι της αντιλαμβάνεται ότι έρχονται να τη συλλάβουν και αποφασίζει να το σκάσει. Κρύβεται αρχικά σε μια γειτόνισσα και φίλη, με την οποία θυμούνται τα παλιά. Ξέρει όμως ότι αργά ή γρήγορα θα την εντοπίσουν και αποφασίζει να φύγει για μέρη απόκρημνα, ερημικά, που γνώριζε από τα παιδικά της χρόνια.
Οι αστυνομικοί και οι εφιάλτες την καταδιώκουν. Εξουθενωμένη, η Χαδούλα αποφασίζει να καταφύγει στον μεγαλόψυχο ερημίτη, στο ξωκλήσι του Άγιου Σώστη, που βρίσκεται σε βράχο μες τη θάλασσα. Εκεί θα εξομολογηθεί, ελπίζοντας να βρει συγχώρεση και άσυλο. Η Χαδούλα φτάνει στο στενό πέρασμα, καθώς έρχονται τα νερά. Όμως, οι αστυνομικοί βρίσκονται πια κοντά της. Έτσι, εκείνη ορμά στη θάλασσα και στρέφεται πίσω για να δει. Τότε αντικρίζει απέναντι ένα χωράφι, το προικιό της. Τα νερά ανεβαίνουν. Δεν προλαβαίνει να διαβεί το πέρασμα. Χάνεται στα μισά του δρόμου «μεταξύ της θείας και της ανθρώπινης δικαιοσύνης».