Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης: Η απόβαση του Αϊ Γουεϊ Γουέϊ

Στην βεράντα του πρώτου ορόφου στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, ανεμίζουν τρεις σημαίες: Η ελληνική, εκείνη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στο κέντρο η σημαία του απάτριδος, με το κορμάκι του αδικοχαμένου Αϊλάν να διακρίνεται κάθε φορά που η σημαία ανοίγει από τον ελαφρύ αέρα.

Ο Αϊ Γουέι Γουέϊ είναι εδώ. Κι αυτό είναι το αποτύπωμα του. Ο παγκοσμίου φήμης Κινέζος εικαστικός, ο αεικίνητος ακτιβιστής, ο -για πολλούς-– προβοκάτορας, αλλά σίγουρα ένας από τους επιδραστικότερους καλλιτέχνες της εποχής μας, βρίσκεται στην Αθήνα προσκεκλημένος του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, για το οποίο δημιουργεί εμπνευσμένος τόσο από τις σταθερές συλλογές του όσο και από την συνεχιζόμενη προσφυγική κρίση.

Με το κινητό του τηλέφωνο ανά χείρας, φωτογραφίζει ακαριαία τους δημοσιογράφους που κάθονται απέναντι του – το κινητό του εξάλλου αναδείχθηκε σε εργαλείο δουλειάς για όλους τους προηγούμενους μήνες που πέρασε στην Λέσβο, στην Ειδομένη αλλά και στην Ιορδανία, το Λίβανο, τη Γάζα, την χερσαία ζώνη που σπαράσσεται από συγκρούσεις και ξεριζωμούς.

Αυτό το προσωπικό όσο και συλλογικό βίωμα ο Αϊ Γουέι Γουέϊ έχει μετατρέψει για μια ακόμα φορά σε τέχνη και το έχει εγκαταστήσει σε ένα ελληνικό μουσείο.

Για πρώτη φορά στην καριέρα του εκθέτει σε μουσείο αρχαιολογικών συλλογών όπως είναι το Κυκλαδικής Τέχνης – την ώρα μάλιστα που οι μεγαλύτεροι πολιτιστικοί οργανισμοί του κόσμου τον πολιορκούν με προτάσεις.

Ο Αϊ (αυτό είναι το επώνυμο του, όπως διευκρινίστηκε μόλις σήμερα) δεν κρύβει, παρά τις επικρίσεις που έχει δεχθεί κατά καιρούς, την ευαισθησία του για την πληγή του προσφυγικού, κάτι που εξηγεί και το δημιουργικό πέρασμα του από την Αθήνα. «Χαίρομαι που μπορώ να δείξω το έργο μου στην Ελλάδα, την κοιτίδα του παγκόσμιου πολιτισμού και επιδιώκω να έχει τη βαρύτητα του ανθρώπινου αγώνα, όπου κι αν αυτός δίνεται. Αν δείτε τις φωτογραφίες των ντόπιων φωτογράφων από τη Λέσβο (τις εκθέτει κι αυτές ανάμεσα στις εικαστικές δημιουργίες του), αν δείτε τις εκφράσεις στα πρόσωπα των προσφύγων, θα βρείτε οπωσδήποτε μια συγγένεια με τις λιτές γραμμές και τα παιχνίδια με τις σκιές που περιγράφουν την Κυκλαδική Τέχνη. Επιχειρώ λοιπόν, να δημιουργήσω γέφυρες στις μαρτυρίες της τέχνης. Τα κυκλαδικά ειδώλια και η πηγή έμπνευσης μου κατάγονται από τον ίδιο τόπο. Όλα συμβαίνουν στην Ελλάδα, μολονότι έχουν μεσολαβήσει κάποια χιλιάδες χρόνια» εξηγεί.

Πράγματι, στο νέο κτήριο του Μουσείου οι κυκλαδικές αρχαιότητες, τα αγγεία, τα ειδώλια, τα σκεύη των αρχαίων δακρυδόχων συνυπάρχουν σιωπηλά με αντικείμενα που ο Αϊ Γουεϊ Γουέϊ συνέλεξε από τις επισκέψεις του στη μαρτυρική Ειδομένη: Δοχεία και φυσίγγια από δακρυγόνα που οι αστυνομικές αρχές των Σκοπίων έριξαν εναντίον των προσφύγων. Ο μαρμάρινος κολοσσός (Standing figure), που παραπέμπει τόσο στην Πρωτοκυκλαδική περίοδο όσο και στην κινεζική αρχαία τέχνη, φιγουράρει μοναχικός στην κεντρική αίθουσα του παλαιού κτηρίου, δίπλα σε μαρμάρινα σωσίβια, σε παιδικά φέρετρα από ξύλο huali (αποδίδοντας φόρο τιμής στα χιλιάδες ανήλικα θύματα του σεισμού στο Σετσουάν το 2008), σε μνημειώδεις κάμερες παρακολούθησης.

Η πολιτική τοποθέτηση του Αϊ Γουέϊ Γουέι είναι παντού ορατή· αναγνωρίζεται στο σύνολο των έργων που εκτίθενται στους χώρους του μουσείου, ακόμα και σε εκείνα που αντλούν και καταδικάζουν την Πολιτιστική Επανάσταση του Μάο η οποία ανελέητη κατέστρεψε έργα Τέχνης και διανόησης μα περισσότερο κόστισε τη ζωή σε χιλιάδες Κινέζους – μεταξύ των οποίων και του ποιητή πατέρα του.

Σέβομαι την Ελλάδα που επέτρεψε σε αυτούς τους ανθρώπους να βρουν ένα καταφύγιο και δεν τους πέταξε στη θάλασσα όπως έκανε η υπόλοιπη Ευρωπαϊκή Ενωση. Η απόφαση της θα μείνει στην Ιστορία

Είναι μοιραίο λοιπόν η προσφυγική κρίση του να δρα πάνω του αφυπνιστικά ως παγκόσμιας εμβέλειας κοινωνικό φαινόμενο μα και ως μνημείο απραξίας. «Σέβομαι την Ελλάδα που επέτρεψε σε αυτούς τους ανθρώπους να βρουν ένα καταφύγιο και δεν τους πέταξε στη θάλασσα όπως έκανε η υπόλοιπη Ευρωπαϊκή Ενωση. Η απόφαση της θα μείνει στην Ιστορία. Γιατί είναι ντροπιαστική η ευρωπαϊκή πολιτική των επαναπροωθήσεων στην Τουρκία, δεν είναι νόμιμη μα πρωτίστως δεν είναι ηθική. Πρέπει όλοι να αναλάβουμε δράση, να γίνουμε ενεργοί στο πρόβλημα, να ασκήσουμε πιέσεις στους πολιτικούς που δρουν για λογαριασμό μας γιατί υπάρχει πολύς πόνος, μεγάλος αγώνας και είναι αγώνας στη ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Αν δεν δώσουμε εμείς αυτή τη μάχη, να είστε σίγουροι πως θα την δώσουν τα παιδιά μας» είπε με μια σταθερότητα στην φωνή του.

Από τον Δεκέμβριο του 2015 μέχρι και σήμερα, ο Αϊ έχει υιοθετήσει μια ακτιβιστική παρά καλλιτεχνική δράση, περνώντας περισσότερους από πέντε μήνες στα προσφυγικά μέτωπα. «Δεν ξέρω αν είμαι καλός εικαστικός αλλά είμαι καλός ερευνητής» παραδέχεται. Ο ίδιος και το συνεργείο του έχουν συλλέξει 600 ώρες κινηματογραφικού υλικού περιγράφοντας μια κατάσταση παράνοιας, ανάμεσα σε παιδιά, ηλικιωμένους, ανήμπορους «που δεν έχουν τίποτα να τους ανήκει, ίσως μια κουβέρτα. Κανείς από αυτούς τους ανθρώπους δεν ήταν προετοιμασμένος να πάρει το δρόμο της προσφυγιάς. Δουλέψαμε δίπλα τους με μανία, εξαντλημένοι, πηγαίνοντας σε μέρη επικίνδυνα. Δεν ξέρω αν μπορώ να τους βοηθήσω αλλά προσπαθώ να μιλήσω τη γλώσσα τους, γιατί αυτοί οι άνθρωποι δεν έχουν φωνή».

Για τον Αϊ Γουέι Γουέι η τέχνη ήταν και θα είναι ο τρόπος του να καταλαβαίνει τον κόσμο, αυτόν που, με παιδική αφέλεια σχεδόν, δηλώνει πως τον έχει μπερδέψει. «Χρησιμοποιώ τα μάτια και τα συναισθήματα μου. Ως καλλιτέχνης κατασκευάζω μια γλώσσα για να εκφράσω τον εαυτό μου και να επικοινωνήσω. Φυσικά, το να είσαι καλλιτέχνης προϋποθέτει πως είσαι ευάλωτος και πως διατρέχεις κίνδυνο».

Η έκθεση του στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης με τον γλαφυρό τίτλο «Ai WeiWei at Cycladic» ανοίγει την Παρασκευή στις 20 Μαΐου και θα διαρκέσει έως τις 30 Οκτωβρίου. Όπως ανακοίνωσε και η πρόεδρος του μουσείου Σάντρα Μαρινοπούλου, το 10% των εσόδων από τα εισιτήρια θα διατεθούν σε δύο ΜΚΟ που σταθερά υποστηρίζουν τους πρόσφυγες: Στους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα και στη «Μετάδραση».