Γκουλτούρα Απόψε: Αργυρώ Χιώτη – Vasistas “Απολογίες 4&5” του Ευθύμη Φιλιππου

Μια παράσταση η οποία ακόμα και μερικές ώρες μετά σου έχει δημιουργήσει τόσο έντονα συναισθήματα, ένα πνίξιμο που ζει εκεί πιο κάτω από το θώρακα, που ανά πάσα στιγμή λες θα ξεχυθεί και θα σπαράξεις. Το πνίξιμο μιας κοινωνίας που απαιτεί… υποταγή… ένταξη… ομοιογένεια… άνευ όρων ειλικρίνεια και νομοτέλεια με την απειλή βασανιστικών ποινών, όλα όμως σε ένα πλαίσιο οριακής γελοιότητας και σουρεαλισμού.

Ένα σύμπαν τόσο αυστηρά συμπαγές και αποπνικτικά δυστοπικό που μόνο το υποχθόνιο ανατρεπτικό χιούμορ του Ευθύμη Φιλίππου μπορεί να καταφέρει να το γειώσει στην πραγματικότητα και να το κάνει πιστευτό – και εκεί ακριβώς έγκειται ο αληθινός τρόμος και το πνίξιμο.

«Αν κοιμάμαι ήσυχα τα βράδια να γίνει πέτρινο το μαξιλάρι και το σεντόνι σιδερένιο»

Πυρσοί καίνε σε μικρά ντενεκεδάκια. Ο Χορός των Γυναικών εισέρχεται, με μια μαγευτική πολυφωνία, σχεδόν εκκλησιαστική. Οι μακριές κοτσίδες τους, τα φροντισμένα ρούχα τους, το στήσιμο των κορμιών τους, οι τέλειες αρμονίες και τα χορευτικά τους προδίδουν πως πρόκειται για μια κάστα εκλεκτών, πάνω από την υπόλοιπη κοινωνία, πρόκειται για το Πρότυπο. Όλες μαζί υμνούν τους τρόπους με τους οποίους αυτοτιμωρούνται, περήφανα, για κάθε τους αδυναμία και έπαρση, για κάθε τους άνεση και προνόμιο, τους τρόπους με τους οποίους είναι δεικτικά πιο αγνές και ταπεινές από το σύνολο.

Όλοι στην κοινωνία θέλουν να μπουν σε αυτόν τον χωρό, η διαδικασία επιλογής όμως είναι μακροσκελής, επίπονη και προσωπική. Η παράσταση των Vasistas παρουσιάζει δυο υποψήφιους, με τις «Απολογίες 4&5».

«Παραφωνίες»

Οι δύο υποψήφιοι πασχίζουν για αυτή τη θέση στο Χορό, όσο ασημαντη κι αν φαντάζει προς εμάς για εκείνους είναι ο στοχος για τον οποίο θα αλληλοσπαραχθούν, θα γελοιοποιηθούν, θα αλλάξουν πράγματα στη ζωή τους και τον εαυτό τους για να τα καταφέρουν. Όχι από έπαρση όμως, αλλά από ειλικρινή ανάγκη να ενταχθούν, να ανήκουν. Είναι με διαφορετικούς τρόπους ο καθένας μια παραφωνία.

Περιμένουν στο βάθος της σκηνής στοϊκά. Έρχονται ένας-ένας στον εξεταστή μπροστά στη σκηνή, επαναλαμβάνουν την ίδια ιεροτελεστία για να απολογηθούν τα προσωπικά τους βάσανα, τις αμαρτίες και τα λάθη τους, να εκτεθούν στην κοινωνία.

Ο 4 του Φιντέλ Ταλαμπούκα, πειθήνιος, σε στιγμές συκοφάντης, από ένα σημείο όμως ευάλωτο μέσα του – συγκινητικός ο λόγος του για τη μητέρα του, ειδικά με την επιπλέον έξω γνώση οτί τα κείμενα των ηθοποιών έχουν σαν βάση προσωπικές τους συνεντεύξεις που επεξεργάστηκε ο Φιλίππου.

Η 5 της Εύης Σαουλίδου, μεγαλύτερη παραφωνία, ένα τετράγωνο κομμάτι που προσπαθεί με το ζόρι να σφηνωθεί σε έναν κόσμο φτιαγμένο από στρογγυλές οπές, χωρίς παραμικρή συναίσθηση της ασυμβατότητας της. Η παιδιάστική επιμονή της και η αθώα της αντίσταση και αντίδραση στους καθεστημένους κανόνες της «οντισιόν» είναι η δύναμη που κινεί αυτη την παράσταση, και στο φινάλε η πιο σπαραχτική της στιγμή.

«Αμήν»

Για μένα ο εκκλησιαστικός συμβολισμός είναι ξεκάθαρα κυρίαρχος εδώ, αν και δεν αναφέρθηκε ποτέ στο εξαιρετικό μίνι-ντοκυμαντέρ των δημιουργών από τις πρόβες, πέρα από τις όσες άλλες αναφορές σε Μεγάλο Αδερφό, στην κυριαρχία των reality, την πατριαρχία και την έκθεση στα social media. Τα αποδομημένα στασίδια/εξομολογητήρια, το καμπανάκι, ο ίδιος ο χορός με τις σχεδόν σχολές κατηχητικού, η πολυφωνία, τα τελετουργικά φιλιά και οι κινήσεις. Που άλλου είναι πιο αγνή αυτή η επιβολή του απόλυτου προτύπου συμπεριφοράς και μιας τυπολατρικής αγνότητας;

Η «Εκκλησία» λοιπόν, απαιτεί ειλικρίνεια, και η τιμωρία ποικίλει σε όποιον τολμήσει να τους κοροϊδέψει – από επιβολή ψευδίσματος στο να του κόψουν τα νύχια τόσο κοντά που να μπαίνουν στο κρέας στο να του κόψουν το νερό στο σπίτι. Είναι όλα τόσο μικρόψυχα, παιδιάστικα και γελοία, που δίνουν ξεκάθαρα πόσο αμείλικτη είναι η κυριαρχία αυτής της Αρχής στην δυστοπική κοινωνία, κρυμμένη πίσω από την κουρτίνα-φίλτρο του Φιλιππικού χιούμορ. Υπέροχη η ισορροπία εδώ του Ευθύμη Θέου ανάμεσα στα δύο στοιχεία – την εγγύτητα της πρόσκλησης για εξομολόγηση και την αυστηρότητα των ποινών – Θεός που αγαπά και Θεός εκδικητής.

Συνεργία

Αυτή είναι η πιο ολοκληρωμένη και συμπαγής δουλειά των Vasistas και της Χιώτη. Ένα σύμπαν που κλειδώνει ασφυκτικά γύρω από τον εαυτό του και μια συνεργία με τον Ευθύμη Φιλίππου που αποδεικνύεται αναπόδραστη – εκεί που πέρυσι απέτυχε απογοητευτικά η αντίστοιχη προσπάθεια του Φιλίππου με Μπίρμπα-Σερβετάλη επειδή ακριβώς αντιστάθηκαν στο να αφήσουν το χιούμορ του να διαποτίσει ολόκληρη την παράσταση και να ορίσει το σύμπαν της.

Πρόκειται για μια δουλειά μοναδική μέσα στη χρονιά η οποία καταδεικνύει το ένα μεγάλο φάουλ του φετινού φεστιβάλ, το ασφυκτικό του πρόγραμμα των δυο ημερών για όλες τις παραστάσεις, ακόμα και για τους μικρότερους χώρους όπως εδώ η Ε, που δεν αφήνει το περιθώριο να θριαμβεύσουν στο μεγαλύτερο δυνατό κοινό τέτοιες δουλειές. Ελπίζω να ταξιδέψει παντού εκτός συνόρων και να συνεχιστεί εκτός φεστιβάλ από τον Σεπτέμβρη.