Ρομέο Καστελούτσι: οι ήχοι, οι φωνές, οι σιωπές

Όλα αυτά για να δούμε τη φετινή παρουσία του Ρομέο Καστελούτσι στο Φεστιβάλ Αθηνών, με αποσπάσματα (σπαράγματα) μιας παράστασης με την οποία καταπιάστηκε σχεδόν 20 χρόνια πριν, τον «Ιούλιο Καίσαρα»…

Καθήσαμε, περίπου 80 άνθρωποι, στο πίσω μέρος της αίθουσας. Ολο το υπόλοιπο ήταν κενό. Τα μόνα αντικείμενα ήταν μια συστάδα λαμπτήρων στη μία πλευρά κι ένα περίεργο ξύλινο βάθρο στη μέση.

Σκηνή πρώτη: εμφανίστηκαν τρεις άνδρες, με άσπρους χιτώνες, που παρέπεμπαν σε Ρωμαίους Συγκλητικούς. Ο ένας άσπρος χιτώνας είχε κάτι κεφαλαία γράμματα που εμφανίστηκαν στη γιγαντοοθόνη: VSKI. Απορία. Κι ήταν αυτός ο «Συγκλητικός» που κατέβασε στον λάρυγγά του μια μικρή κάμερα και μικρόφωνο και στην οθόνη βλέπαμε πια τους παλμούς που κάνει αυτό το ανθρώπινο όργανο όταν δημιουργεί τους φθόγγους και τις λέξεις που εκφέρονται. Για κάποια λεπτά μέσα από αυτόν τον λάρυγγα, παρακολουθούμε τον διάλογο ενός αξιωματούχου μ’ έναν απλό πολίτη, που δηλώνει «χειρουργός παλαιών υποδημάτων». Ηθοποιός, σ’ αυτή τη φάση της παράστασης, ήταν ο λάρυγγας, που παλλόταν ανάλογα με τους φθόγγους και την ένταση της φωνής. Και οι θεατές ΒΛΕΠΑΜΕ τους ήχους που εκφέρουμε σ’ έναν καθημερινό διάλογο…

Σκηνή δεύτερη: οι πολυέλαιοι της αίθουσας εκδηλώσεων άναψαν και εμφανίστηκε ένας ηλικιωμένος άνδρας -ένα ακόμη μοτίβο του Ρομέο Καστελούτσι. Συχνά υπάρχουν στις παραστάσεις του ηλικιωμένοι ηθοποιοί, η τρίτη ηλικία. Ετσι κι αλλιώς τον ενδιαφέρει η σωματικότητα μέσα από σώματα που υπογραμμίζουν τη διαφορετικότητά τους. Ο ηλικιωμένος άνδρας φοράει έναν κατακόκκινο χιτώνα. Είναι ο Καίσαρας. Βγάζει λόγο, αλλά λέξεις δεν ακούγονται. Βλέπουμε τις χειρονομίες του ηγέτη, της εξουσίας, του μπαλκονιού. Και ανάλογα με τις κινήσεις του Καίσαρα, τις ηγετικές, τις απόλυτες, τις κυριαρχικές, ακούγονται οι ήχοι της κίνησης που σκίζει τον αέρα (με τη βοήθεια της τεχνολογίας, που τους κάνει πιο οξείς, πιο επιθετικούς). Οι τρεις Συγκλητικοί ξαναβγαίνουν, και γίνονται ένα αλλόκοτο σύμπλεγμα με τον Καίσαρα. Και αμέσως μετά, ο κατακόκκινος χιτώνας γίνεται σάβανο, που κλείνει μέσα του τον νεκρό ηγέτη. Ενας «Συγκλητικός» σέρνει το σάβανο με τον νεκρό Καίσαρα έξω από την αίθουσα… Ενα αιματοβαμμένο σφουγγάρι βάφει με αίμα τα χέρια και τα σώματα. Ενας μαστός κείτεται έξω από το σώμα του…

Σκηνή τρίτη: στην αίθουσα φτάνει ένας ακόμη ηλικιωμένος ηθοποιός. Είναι ο Μάρκος Αντώνιος, που ανεβαίνει σ’ ένα βάθρο, που στη βάση του υπάρχουν τρία γράμματα: ARS (τέχνη). Αυτός ο άνθρωπος εκφωνεί τον επικήδειο του Καίσαρα, αλλά η φωνή βγαίνει διαμεσολαβημένη από τον λαρυγγά του, αφού έχει υποστεί τραχειοστομία. Και ξαφνικά, για πρώτη φορά, ακούγεται ένας καθαρός, ολοκληρωμένος, νηφάλιος λόγος από έναν άνθρωπο που δεν μπορεί να μιλήσει κανονικά. Μιλάει για τον Βρούτο, που «είναι ένας έντιμος άνθρωπος», για την κρίση που κάνει «κτήνη άλογα» τους ανθρώπους, για τα «άμοιρα, βουβά στόματα». Κι αυτό, όταν ακούγεται από μια φωνή που βγαίνει με μηχανική υποστήριξη, ακούγεται, τελικά, πιο καθαρά.

Ηταν μια παράσταση, μια περφόρμανς, μια νύξη, για τους ήχους, για τον τρόπο που εκφέρονται, για την εξουσία των λέξεων και των ήχων

Ηταν μια παράσταση, μια περφόρμανς, μια νύξη, για τους ήχους, για τον τρόπο που εκφέρονται, για την εξουσία των λέξεων και των ήχων, για την αυταρέσκεια που προσφέρουν ή για τη στοργή και τα συναισθήματα που δημιουργούν, πατώντας σταθερά στα χνάρια του αρχικού κειμένου. Και κάπου εκεί στο τέλος θυμηθήκαμε ότι εκείνα τα γράμματα στην αρχή, στον χιτώνα του «Συγκλητικού» (VSKI), παρέπεμπαν, ίσως, στον Στανισλάφσκι, στην ιστορία του θεάτρου, στη διαδρομή του λόγου. Ηταν μια παράσταση που δημιούργησε συναισθήματα, δημιούργησε σοκ, και, μαζί, γοήτευσε. Για το θάρρος, για την επιλογή των εικόνων, για τους υπαινιγμούς, για την ευθύτητά της και την ευφυΐα της.

Οι ηθοποιοί έχουν φύγει όλοι από τη σκηνή. Κι εκείνοι οι λαμπτήρες στην άκρη της αίθουσας εκδηλώσεων άρχισαν να σπάνε με κρότο (άλλος ήχος αυτός) ένας ένας, και να σβήνουν. Η αίθουσα σκοτείνιασε. Σιωπή απόλυτη. Κι αυτή ήχος είναι…