Ξενάγηση στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος: το όραμα, το κάλλος, το δέος (gallery)
Υπήρχε προσμονή. Μόλις φτάσαμε στο παλιό Φαληρικό Δέλτα, και μπήκαμε στο χώρο που έτοιμο στέκει πια το Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ) κυριάρχησαν και το δέος και ο θαυμασμός.
Το πρωί της Παρασκευής 24 Ιουνίου ξεναγήθηκαν στις έτοιμες εγκαταστάσεις του περιβάλλοντα χώρου, της Εθνικής Βιβλιοθήκης, της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, ένα μεγάλο μέρος Ελλήνων και ξένων δημοσιογράφων. Χωριστήκαμε σε μικρά γκρουπ, το καθένα με έναν οδηγό. Στο δικό μας, οδηγός ήταν ο τεχνικός διευθυντής του έργου, κ. Μαραβέλιας, εξαιρετικά αρμόδιος να μας μιλήσει για όλες τις φάσεις αυτής της δεκάχρονης διαδικασίας και την πλήρη μεταμόρφωση των 240 στρεμμάτων, αφού τις έζησε από πρώτο χέρι.
Το πρώτο που κέρδισε το βλέμμα μας ήταν το κανάλι που διασχίζει όλο το ΚΠΙΣΝ. Και στο πλαίσιο των τετραήμερων εκδηλώσεων του πρώτου ανοίγματος του ΚΠΙΣΝ στο κοινό, μικρά ιστιοπλοϊκά το διέσχιζαν, αφού κάνοντας ιστιοπλοΐα ο φανατικός ιστιοπλόος αρχιτέκτονας του έργου, Ρέντζο Πιάνο, γνώρισε αυτό το σημείο της Αττικής για πρώτη φορά. Και μ’ αυτόν τον τρόπο ξανασύνδεσε τη θάλασσα με τον δήμο της Καλλιθέας.
Δεν είναι διόλου εύκολο να περιγραφεί ένα τόσο μεγάλο και τόσο άψογο έργο, που προσδοκά να λάβει την υψηλότερη διάκριση πιστοποίησης πράσινων κτιρίων, αφού έχει αξιοποιήσει και «εκμεταλλευτεί» τις βασικές αρχές των πράσινων κτιρίων. Δεν είναι εύκολο το βλέμμα να ταξινομήσει χώρους που είναι σχεδιασμένοι για να φιλοξενούν φορείς πολιτισμού και γνώσης και ταυτόχρονα να δημιουργούν αισθήματα υψηλής αισθητικής. Κι όλα αυτά με τα απλούστερα και παλαιότερα υλικά: τσιμέντο, πεντελικό μάρμαρο, γυαλί, ξύλο, μέταλλο και ύφασμα.
Πρώτος σταθμός, η Αγορά, το σημείο συνάντησης και ένωσης των δύο κτιρίων, το σημείο συνάντησης των ανθρώπων. Και μπαίνουμε στο ισόγειο της νέας Εθνικής Βιβλιοθήκης. Όσοι γνωρίζουμε το πώς στέναζαν τόσα χρόνια τα βιβλία στο γοητευτικό, αλλά γερασμένο Βαλλιάνειο κτίριο, μόνο συγκίνηση και τρελή χαρά νιώσαμε για το νέο σπίτι τους και τις νέες βιβλιο-θήκες τους.
Ιδανικές συνθήκες θερμοκρασίας, χαρούμενα χρώματα στα έπιπλα που ήδη έχουν μπει στο χώρο, υπέροχα γλυπτά που κρέμονταν από το πανύψηλο ταβάνι μέχρι το φουαγιέ.
Και αναγνωστήρια μοντέρνα, λευκά, σύγχρονα, με όλες τις ανέσεις. Το Αναγνωστήριο «Σταύρος Νιάρχος», το κεντρικό, με θέα, με φωτισμό (το φως μπαίνει από παντού σε όλους τους χώρους) με την γαλήνη που χρειάζεται η ανάγνωση.
Κι αμέσως μετά, μ’ ένα τεράστιο ασανσέρ φτάσαμε στους χώρους της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Εκεί κυριαρχεί το κόκκινο.
Και μετά, πάλι μ’ έναν ασανσέρ, ανεβήκαμε στο έβδομο επίπεδο, στην ταράτσα που καλύπτεται από το μοναδικής τεχνολογίας στέγαστρο. Εκεί είναι μια κλειστή αίθουσα εκδηλώσεων και από εκεί το Λεκανοπέδιο απλώνεται στα μάτια όλων μ’ έναν άλλο τρόπο. Από τη μια μεριά η Αθήνα, η Ακρόπολη, ο Λυκαβηττός, και από την άλλη ο Σαρωνικός, η θάλασσα, ο Πειραιάς, ο ορίζοντας.
Ο Ρέντζο Πιάνο και το Ίδρυμα «Σταύρος Νιάρχος» μας χάρισαν επίσης κι αυτή την όψη της πόλης μ’ αυτό το έργο. Και λίγο μετά ο άνθρωπος που συνέλαβε αυτό το έργο, που το σχεδίασε και το επόπτευσε ως το τέλος, ο Ρέντζο Πιάνο, και ο άνθρωπος που διευθύνει το Ίδρυμα «Σταύρος Νιάρχος», ο Ανδρέας Δρακόπουλος, κάθισαν απέναντί μας για να πουν μερικές σκέψεις, δέκα χρονιά μετά την αρχή αυτού του μεγάλου εγχειρήματος. Το φιλμάκι που προηγήθηκε, με τις φωτογραφίες και τις στιγμές μερικών από τους 5.000 ανθρώπους που εργάστηκαν προστέθηκε στα συναισθήματα περηφάνιας και συγκίνησης όλων. Και χειροκροτήθηκε θερμά.
Τον Ρέντζο Πιάνο χαίρεσαι να τον ακούς να περιγράφει το βλέμμα του και τις σκέψεις του. Είναι ο ποιητής της αρχιτεκτονικής, που δεν παύει στιγμή να μιλάει για τον τρόπο που τα έργα των ανθρώπων χρησιμοποιούνται από τους πολίτες κάθε τόπου.
Ο Ανδρέας Δρακόπουλος είναι ο ορθολογιστής, ο μεθοδικός, ο αστός που συνεχίζει να έχει το όραμα του εθνικού ευεργέτη. Όσο τους άκουγα σκέφτηκα ότι η συνάντηση της ποίησης και του ρομαντισμού με τη μεθοδικότητα και τον ορθολογισμό έφεραν αυτό το αποτέλεσμα. «Το έργο αυτό έγινε με μεγάλη ενέργεια, με θέα κοντά στη θάλασσα και κυρίως με γνώμονα τη λειτουργικότητα. Αυτό είναι το αποτέλεσμα μιας αριστείας και η αριστεία είναι κάτι μεταδοτικό. Πέτυχε, γιατί όλοι ήθελαν την αριστεία», είπε ο Ρέντζο Πιάνο. Και ο Ανδρέας Δρακόπουλος συμπλήρωσε ότι «η αριστεία και το κάλλος βασίζονται στην απλότητα». Και έδωσε με μια φράση το περίγραμμα αυτού του έργου. «Αυτό το κάλλος μπορεί να σώσει τον κόσμο, γιατί η ομορφιά δίνει ελπίδα», συμπλήρωσε ο Ρέντζο Πιάνο.
Κι επειδή αυτό το κολοσσιαίο έργο σε λίγο παραδίδεται στο ελληνικό Δημόσιο, όλων η σκέψη και η αγωνία είναι τι θα γίνει με τη μελλοντική διαχείρισή του. Ο Ανδρέας Δρακόπουλος ήταν πολύ προσεκτικός, αλλά, νομίζω, σαφής στο ότι το Ίδρυμα «Σταύρος Νιάρχος» δεν θα εγκαταλείψει το «παιδί» του: «Θα είμαστε εδώ καλή τη πίστει για να βοηθήσουμε αν χρειαστεί, έστω και ιδιωτικώς»• «αν δεν τα καταφέρει το κράτος, θα χρηματοδοτήσουμε με συνεργασίες» •«έχουμε καταγράψει καθετί που γνωρίζουμε ότι μπορεί να χρειαστεί»• «εμείς πάντως είμαστε εδώ για να βοηθήσουμε»• «Θα συνεργαστούμε από οικονομική και διοικητική άποψη» ήταν μερικές από τις φράσεις του που μάλλον ανακούφιση έφεραν.
Στη χθεσινή εκδήλωση ήταν παρόντα πολλά μέλη του Δ.Σ. του Ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος», οι επικεφαλής της Εθνικής Βιβλιοθήκης (ο πρόεδρος του Εφορευτικού Συμβουλίου Σταύρος Ζουμπουλάκης και ο διευθυντής της, Φίλιππος Τσιμπόγλου), της Εθνικής Λυρικής Σκηνής (Μύρων Μιχαηλίδης, η Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα, που συνεργάζεται με το ΚΠΙΣΝ με την έκθεση έργων του Παναγιώτη Τέτση.
Οι θεσμικοί παράγοντες δηλαδή, που αμέσως εμπλέκονται με το έργο και τη σημερινή ή τη μελλοντική λειτουργία του. Παρών ήταν και ο μέχρι πριν λίγο καιρό διευθυντής του γραφείου υπουργού στο υπουργείο Πολιτισμού, Παναγιώτης Δούρος, διαρκώς δίπλα στον Μύρωνα Μιχαηλίδη.
