Viktor Dobronravov: «Η Επίδαυρος ήταν μέσα σε αυτά που έμελλε να μου συμβούν»

Στην ρεσεψιόν του ξενοδοχείου όπου μένει, κάνω ασκήσεις προσπαθώντας να προφέρω σωστά το όνομα του: Viktor Dobronravov. Τελικά, βρίσκω πιο έντιμο να ζητήσω να το κάνει εκείνος για μένα, μολονότι δεν κρύβει την έκπληξη του. Κι εξηγεί το γιατί: «Είναι κοινό όνομα στη Ρωσία, σημαίνει καλοπροαίρετος» λέει καθώς η τραχιά προφορά των διφθόγγων δεν μπορεί παρά να προκαλέσει, έναν κάποιο, θαυμασμό. Παρόλα αυτά έχουμε κιόλας βρει το πρώτο κοινό μας γλωσσικό σημείο, αφού το σλαβικό dobro δεν είναι παρά το ελληνοποιημένο «ντόμπρος», κι έτσι, με τη σειρά του, νιώθει την οικειότητα να ομολογήσει την ανασφάλεια για τα αγγλικά του.
Κατά τα άλλα, ο Viktor Dobronravov, στα 33 του χρόνια, είναι ένας Ρώσος σταρ, ένας από τους σημαντικότερους ηθοποιούς της γενιάς του, από θεατρικό τζάκι (ο πατέρας του Φίοντορ και ο αδελφός του Ιβάν έχουν επίσης πορεία στο θέατρο και το σινεμά) και πρωταγωνιστής του ιστορικού Vakhtangov που επισκέπτεται την χώρα μας για τέταρτη φορά.
Αυτή τη φορά, ωστόσο τα πράγματα είναι διαφορετικά. Ο ίδιος θα υποδυθεί τον «Οιδίποδα Τύραννο» του Σοφοκλή στην δίγλωσση, ελληνορωσική συμπαραγωγή (προϊόν συνεργασίας του Εθνικού θεάτρου και του Vakhtangov), κάνοντας το ντεμπούτο του στο αρχαίο δράμα και στο «ιερό», όπως λέει, της Επιδαύρου. Πίνοντας ζεστό τσάι, σε μια ακόμα πιο ζεστή μέρα, ο Viktor Dobronravov επιβεβαιώνει την ετυμολογία του ονόματος του. Αποποιείται το credit της διασημότητας και την φιλοδοξία που ελλοχεύει πλάι της. «Δεν έχω όνειρα. Παίζω συνεχώς στο θέατρο και υποδέχομαι το καθετί με την χαρά που του αξίζει. Όμως, δεν στοχεύω σ’ ένα μέλλον συγκεκριμένο. Εξάλλου, δεν έχει σημασία ο ρόλος αλλά ποιος σκηνοθέτης θα με οδηγήσει σ’ αυτόν και υπό ποιες συνθήκες».
Σεβάσμιος μαθητής τoυ κορυφαίου Rimas Tuminas, από την πρώτη στιγμή που ο δεύτερος ανέλαβε την καλλιτεχνική διεύθυνση του Vakhangov, – «Ο Ρίμας είναι κομιστής μιας παράδοσης που την πάει σε νέο προορισμό. Στον θίασο λέμε συχνά, ότι είναι ένας κόσμος από μόνος του κι εμείς πρέπει να τον κατοικήσουμε» σημειώνει – ανεβαίνει στο θρόνο του Οιδίποδα αρχικά στο “κάστρο” της Επιδαύρου, το φθινόπωρο σε αυτό του Ηρωδείου και τον χειμώνα στην έδρα του Vakhangov, στη Μόσχα. Κι, όπως ομολογεί, ανυπομονεί για όλες.

Προέρχεστε από καλλιτεχνική οικογένεια. Θα λέγατε ότι το μέλλον σας ήταν προκαθορισμένο, με έναν τρόπο;
Ναι νομίζω ότι το θέατρο ήταν ανάμεσα σε αυτά που έμελλε να μου συμβούν. Ο πατέρας μου είναι ηθοποιός, πολύ γνωστός στη Ρωσία. Όμως, όταν ήμουν έφηβος, στην δεκαετία του ‘90 τα πράγματα στην χώρα μου ήταν πολύ δύσκολα, σχεδόν φτωχικά. Η οικογένεια μου δεν είχε την δυνατότητα να μου προσφέρει ανώτερες σπουδές ή διεξόδους για κάτι καλύτερο. Κι έτσι καθώς περνούσα τις ελεύθερες μέρες και ώρες μου στο θέατρο, κοντά στον πατέρα μου, ήταν σαν να μαθητεύω σε κάτι, σαν κάτι να με είχε επιλέξει πριν το επιλέξω εγώ. Υπό αυτή την έννοια, ναι, το μέλλον μου είχε καθοριστεί. Σήμερα, που έχω γίνει πατέρας δύο κοριτσιών – η μία είναι μόλις δύο μηνών και την έχω φέρει μαζί μου στην Αθήνα μαζί με όλη την οικογένεια – σκέφτομαι ότι θα προσπαθήσω να δώσω στα παιδιά μου εναλλακτικές λύσεις για να υπάρξουν όπου μπορούν και όπου θελήσουν. Ίσως, το θέατρο να είναι ανάμεσα σε αυτά, ποιος μπορεί να πει;

Ακούγεστε σαν να έχετε μετανιώσει που εμπλακήκατε με το θέατρο. Κάνω λάθος;
Ποτέ, μα ποτέ δεν μετάνιωσα. Είμαι πανευτυχής για την δουλειά που κάνω. Ξέρετε πολλούς ανθρώπους που πηγαίνουν με χαρά το πρωί στη δουλειά τους και με χαρά γυρίζουν το βράδυ στο σπίτι τους; Εγώ είμαι ένας από αυτούς. Το θέατρο είναι με βεβαιότητα μια από τις μεγάλες μου αγάπες στη ζωή. Προφανώς και υπάρχουν δυσκολίες – όπως τώρα που βρίσκομαι σε μια άλλη χώρα μακριά από το σπίτι μου και μάλιστα πρέπει να συνδυάσω σκληρές πρόβες και οικογενειακές υποχρεώσεις – όμως νιώθω πλήρης μέσα στο θέατρο.

Δεν ονειρευτήκατε πιο πέρα απ’ όσα σας επιφύλασσε η τύχη;
Θα μπορούσα να έχω γίνει μουσικός – καλλιτέχνης και πάλι. Επίσης είμαι ένας εξαιρετικός μάγειρας στην καθημερινότητα μου, οπότε θα μπορούσα κάλλιστα να το κάνω αυτό και επαγγελματικά. Αντιμετωπίζω την μαγειρική ως είδος καλλιτεχνίας και δημιουργίας. Όπως καταλαβαίνετε δεν θα πήγαινα πολύ μακριά…

Το θέατρο είναι μια ευκαιρία για εμάς τους ηθοποιούς να κοιτάξουμε τη ζωή παραπάνω από μια φορά

Τι αλλαγές έφερε το θέατρο στη ζωή σας;
Δεν ξέρω να σας πω γιατί το θέατρο είναι η ζωή μου. Δεν βλέπω τη ζωή μου έξω από αυτό, πλάι σε αυτό γιατί από τα παιδικά μου χρόνια ζω μέσα σε αυτό. Έχω την αίσθηση ότι όλα στη ζωή είναι θέατρο. Νιώθω πως από τη στιγμή που ξυπνάμε μέχρι εκείνη που ξαναπέφτουμε στο κρεβάτι μας παίζουμε ένα ρόλο. Εγώ, ας πούμε, υποδύομαι διαρκώς τον πατέρα και τον σύζυγο. Δεν το λέω με αρνητική χροιά, αλλά αυτό είναι. Η ζωή μας αναθέτει ρόλους. Και οι ηθοποιοί έχουν ένα πιο ευαίσθητο κριτήριο για την ζωή – έχουν την λειτουργία του ψυχολόγου. Συναισθάνονται τι συμβαίνει γύρω τους γιατί παίζοντας ρόλους στη σκηνή αντιλαμβάνονται τα ανθρώπινα λάθη πριν τα διαπράξουν στην κανονική ζωή τους. Το θέατρο είναι μια ευκαιρία για εμάς τους ηθοποιούς να κοιτάξουμε τη ζωή παραπάνω από μια φορά.

Πόσω μάλλον όταν δουλεύετε πάνω σε κείμενα όπως αυτό του Σοφοκλή. Είχατε προηγούμενη εμπειρία στο αρχαίο δράμα;
Όχι, είμαι πρωτάρης. Κι έτσι όταν πρωτοπήρα στα χέρια μου το έργο του Σοφοκλή στα χέρια μου σκέφτηκα ότι είναι αδύνατον να εμπλακώ με αυτόν τον κόσμο, τώρα, τόσο ξαφνικά. Σκέφτηκα πως θα ήταν δύσκολο να πω αυτά τα λόγια. Βεβαίως, όταν αρχίσαμε να δουλεύουμε με τον Ρίμας Τούμινας άρχισε, όλο αυτό, να φαίνεται πιο εφικτό. Τουλάχιστον, έτσι θέλω να ελπίζω.

Αισθάνεστε σίγουρος για τον εαυτό σας ή τον θέτετε σε αμφισβήτηση;
Κλίνω μονίμως προς την πλευρά της αμφισβήτησης. Ίσως φταίει και η συνεργασία με τον Ρίμας που κι εκείνος πάντοτε αμφιβάλει. Κάθε φορά που δουλεύει – ακόμα κι αν όλοι διαπιστώνουμε ότι προκύπτει μια σπουδαία σκηνοθεσία – εκείνος αμφιβάλλει. Νομίζω τελικά ότι η αμφιβολία είναι πολύ βασικό κομμάτι της δουλειάς μας.

Τι προσδοκάτε από την ελληνο-ρωσική συνεργασία;
Είναι μια μοναδική σύζευξη από την στιγμή που προσπαθούμε να βρούμε μια κοινή σκηνική γλώσσα. Είναι μια μοναδική ευκαιρία γιατί πυκνώνουν πολύ οι, μεταξύ μας, ενέργειες. Φανταστείτε ότι στην πρόβα οι ηθοποιοί μιλούν ρωσικά, ελληνικά, λιθουανικά και αγγλικά. Και όλο αυτό καταλήγει σε ένα αποτέλεσμα κατανοητό από όλους. Με ενδιαφέρει και προσωπικά αυτή η προσέγγιση μεταξύ δύο διαφορετικών, θεωρητικά, ερμηνευτικών γραμμών που θέλουν να πουν το ίδιο πράγμα. Στην αρχή φοβόμουν πως αυτό δεν πρόκειται να λειτουργήσει. Όταν ωστόσο, γνωριστήκαμε με τους Ελληνες ηθοποιούς άλλαξα γνώμη. Ειδικά όταν διαπίστωσα ότι κάποιοι από αυτούς μιλούν ρωσικά ή έχουν καταγωγή από την Ρωσία.

Αν κάτι περιγράφει την εντύπωση μου για τους Ελληνες ηθοποιούς είναι ότι τους οδηγεί ένα στοιχείο πρωτογενές, πρωταρχικό. Είναι το ένστικτο τους που τους κάνει πολύ διαφορετικούς από εμάς

Μέσα στη διαδικασία των προβών, τι έχετε καταλάβει για τον τρόπο του ελληνικού θεάτρου;
Δεν έχω ιδέα. Αλλά πάλι, αν κάτι περιγράφει την εντύπωση μου για τους Ελληνες ηθοποιούς είναι ότι τους οδηγεί ένα στοιχείο πρωτογενές, πρωταρχικό. Είναι το ένστικτο τους που τους κάνει πολύ διαφορετικούς από εμάς. Αν και προσωπικά πιστεύω πως το ένστικτο είναι μια από τις βασικότερες λειτουργίες στην ζωή ενός ανθρώπου. Εμπιστεύομαι το ένστικτο μου από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου κι ίσως αυτό με έφερε ακόμα πιο κοντά στους Ελληνες συναδέλφους μου. Βρισκόμαστε φυσικά στην εξέλιξη μιας προσπάθειας, δεν ξέρω πως θα είναι η κατάληξη της αλλά με καθησυχάζει αυτό που τώρα γεννιέται. Αν δω τώρα, συνολικά την εικόνα, τα πάντα στην ρώσικη τέχνη ακολουθούν τα ελληνικά μονοπάτια. Οι τέχνες μας και ειδικά το θέατρο είναι απόγονοι της ελληνικής σύλληψης, πρακτικής και παράδοσης.

Πως αντιμετωπίζετε τη συγκυρία της Επιδαύρου;
Ως μια εκπληκτική ευκαιρία που μου δίνεται. Μόλις πάτησα το πόδι μου στην ορχήστρα της Επιδαύρου, κάτι συνέβη μέσα μου. Μπορεί να ήταν η προσδοκία μου που ικανοποιήθηκε, αλλά εγώ αισθάνθηκα μια δόνηση. Και με έναν τρόπο ένιωσα πως κι αυτή η συγκυρία ήταν μέσα σε εκείνα που έμελλε να μου συμβούν.

Δηλαδή;
Ο συνθέτης της μουσικής στον «Οιδίποδα» έχει προβλέψει να υπάρχει ερμηνεία σαξοφώνου και μάλιστα να έχει σημαντικό ρόλο μέσα στη σύνθεση. Κατά την διάρκεια της πρόβας λοιπόν, ανέφερα πως κι εγώ παίζω σαξόφωνο με αποτέλεσμα να εντάξουμε αυτή την ιδέα στο ρόλο. Το φοβερό είναι πως παράτησα τις μουσικές σπουδές μου πριν πολλά χρόνια και τώρα έπρεπε να ξαναθυμηθώ από την αρχή όσα είχα μάθει. Κι όλο αυτό μου φάνηκε σαν ένα σημάδι, ότι, να, ο Βίκτορ ξαναπιάνει το σαξόφωνο του στην Επίδαυρο. Είχα 16 χρόνια να παίξω σαξόφωνο και μου συμβαίνει τώρα, μέσα σε αυτό το σπουδαίο θέατρο.

Πόσους ανθρώπους της δημόσιας ζωής, πολιτικούς, θεσμικούς ξέρετε που αναλαμβάνουν την ευθύνη και πληρώνουν το τίμημα; Εγώ δεν ξέρω κανέναν. Το κλειδί για τον Οιδίποδα λοιπόν, είναι η ευθύνη

Για όλους αυτούς τους λόγους ο Οιδίποδας είναι κορυφαία στιγμή στην ερμηνευτική σας διαδρομή;
Το ελπίζω. Συνειδητοποιώ έτσι κι αλλιώς πως είμαι ευλογημένος που συμμετέχω σε αυτήν.

Πως θα τον περιγράφατε;
Ο Οιδίποδας είναι ένας άνθρωπος που θέλει να ζήσει, διαφεύγοντας από το πεπρωμένο του. Πιστεύει, έχει την ψευδαίσθηση δηλαδή, ότι καταφέρνει να ξεφύγει από αυτό. Είναι η στιγμή που θαρρείς ότι στέκεται στο ίδιο ύψος με τον θεό. Κυριεύεται από την αλαζονεία. Στο τέλος όμως, όταν πια συνδιαλλέγεται με την πραγματικότητα, αποφασίζει να αναλάβει την ευθύνη που του αναλογεί. Ο Οιδίποδας λοιπόν, είναι ο άνδρας που έχει μια ανθρώπινη διαδρομή προς την ευτυχία αλλά, όταν τα πράγματα πάνε στραβά, δεν εθελοτυφλεί. Ο ήρωας αυτός βλέπει την αλήθεια κατάματα αφού βάλει τα χέρια του και βγάλει τα μάτια του. Τυφλός ήταν μέχρι εκείνη τη στιγμή. Πόσους ανθρώπους της δημόσιας ζωής, πολιτικούς, θεσμικούς ξέρετε που αναλαμβάνουν την ευθύνη και πληρώνουν το τίμημα; Εγώ δεν ξέρω κανέναν. Το κλειδί για τον Οιδίποδα λοιπόν, είναι η ευθύνη.

Και είναι αυτό που τον αναγάγει σε σύμβολο και για μια σύγχρονη κοινωνία;
Είναι σύμβολο με την έννοια ότι λείπει, ότι τον χρειαζόμαστε, ότι μας θυμίζει ποιοι μπορούμε να γίνουμε. Ο Ρίμας διαπιστώνει ότι στην αρχή του έργου ο Οιδίπους δεν είναι ήρωας, αλλά είναι αντι-ήρωας. Διατρέχοντας την πορεία του συμφωνώ απόλυτα με αυτή τη σκέψη. Ήρωας γίνεται μόνο στο μεγάλο φινάλε, όταν ωριμάζει. Σου κόβει την ανάσα αυτή η γενναία μετάβαση του προσώπου. Τότε γίνεται σύμβολο κι αυτό το σύμβολο κάτι πρέπει να δηλώνει μέσα μας και σήμερα.

Στα 33 μου χρόνια όταν σκέφτομαι την ζωή δεν μπορώ να την αποσυνδέσω από την κίνηση. Μπορείς να αγαπήσεις, να υποφέρεις, να δουλεύεις, να χαίρεσαι, να λυπάσαι αλλά πάντα βρίσκεσαι σε κίνηση για να ζήσεις

Το είπατε και πριν αλλά θα ήθελα να το ρωτήσω ευθέως: Πιστεύετε στο πεπρωμένο;
Ναι, στ’ αλήθεια πιστεύω. Στην Ρωσία υπάρχει μια φράση που θα προσπαθήσω να σας μεταφέρω: «Μπορείς να επενδύεις την ελπίδα και την πίστη σου στο Θεό αλλά κι εσύ πρέπει να κάνεις το καλύτερο που δύνασαι». Σκεφτείτε λοιπόν πως το σπίτι κάποιου παίρνει φωτιά, εκείνος προφανώς μένει άστεγος, χωρίς ούτε ένα κρεβάτι για να κοιμηθεί. Την ίδια ώρα όμως, είναι ελεύθερος να φτιάξει τα πάντα στη ζωή του από το μηδέν. Να προσπαθήσει χωρίς να λυγίσει μπροστά στην τύχη του. Πρέπει λοιπόν, να κάνουμε αυτό που μπορούμε∙ εμείς είμαστε οι μηχανές που γυρίζουν τον τροχό της ζωής. Στα 33 μου χρόνια όταν σκέφτομαι τη ζωή δεν μπορώ να την αποσυνδέσω από την κίνηση. Αν έπρεπε να βρω ένα συνώνυμο της έννοιας της είναι η κίνηση, η δράση. Μπορείς να αγαπήσεις, να υποφέρεις, να δουλεύεις, να χαίρεσαι, να λυπάσαι αλλά πάντα βρίσκεσαι σε κίνηση για να ζήσεις.