Ήταν το πρώτο, μετά Λούκο, Φεστιβάλ Αθηνών. Και ολοκληρώθηκε την περασμένη Κυριακή. Ηρθε, δηλαδή, η ώρα να κριθεί η πρώτη αυτή χρονιά υπό τη νέα διεύθυνση, έχοντας πάντα στο νου ότι ήταν μια διοργάνωση που έγινε σε λίγο χρόνο και ασφαλώς δεν έδωσε τα περιθώρια στο νέο καλλιτεχνικό διευθυντή του θεσμού να αφήσει το δικό του αποτύπωμα. Μια διοργάνωση που, στο μεταξύ, πέρασε πολλές φουρτούνες και παλινωδίες και που ανέλαβε να πραγματοποιήσει, σχεδόν την τελευταία στιγμή, ο σκηνοθέτης Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος. Είχαν μεσολαβήσει διαδικασίες και χειρισμοί που άφησαν πολλά ερωτηματικά και πολλές απορίες, και που εντέλει δεν τίναξαν στον αέρα τη συνέχεια της πραγματοποίησης ενός καθ’ ομολογίαν επιτυχημένου και λαμπερού θεσμού.
Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος/credit Εύη Φυλακτού
Με δεδομένα όλα αυτά, πώς πήγε, καλλιτεχνικά και οικονομικά, ένας θεσμός που έτσι κι αλλιώς είχε υψηλή «κεκτημένη ταχύτητα» τα δέκα τελευταία χρόνια; Στον πρώτο που θεσμικά οφείλαμε να θέσουμε το ερώτημα ήταν στον καλλιτεχνικό διευθυντή του Φεστιβάλ Αθηνών-Επιδαύρου, Βαγγέλη Θεοδωρόπουλο, ο οποίος μας απάντησε: «Θα κάνω απολογισμό τον Σεπτέμβριο στο πλαίσιο μιας συνέντευξης Τύπου, οπότε θα τα σχολιάσω τότε όλα αυτά. Εχω κάποια πράγματα στο μυαλό μου, γι’ αυτό τα έβλεπα όλα, για να σχηματίσω πλήρη εικόνα και αυτή την εικόνα θέλω να την ολοκληρώσω. Είναι διάφορα θέματα που με απασχολούν και θέλω να τα παρουσιάσω τότε».
Χωρίς επίσημα στοιχεία λοιπόν, από καμία υπηρεσία του Φεστιβάλ, βασιστήκαμε στην «αίσθηση» και στην «εμπειρική ανάγνωση» για να αποτιμήσουμε τη φετινή διοργάνωση. Κι αυτό που κατ’ αρχήν διαπιστώσαμε ότι η υψηλή «κεκτημένη ταχύτητα» έχασε πολλές στροφές αυτή τη χρονιά. Κατ’ αρχήν, στον τομέα της προσέλευσης, που δεν ήταν η αναμενόμενη, ιδίως στις παραστάσεις της ταυτισμένης με το Φεστιβάλ Αθηνών, Πειραιώς 260. Με εξαίρεση τις παραγωγές που παρουσιάστηκαν στο Χώρο Ε, ο οποίος είναι ο μικρότερος, με μόλις 130 θέσεις θεατών, όπου φιλοξενήθηκαν νέες ομάδες καλλιτεχνών, οι παραστάσεις στους μεγάλους χώρους, τον Δ και τον Η, πήγαν από μέτρια έως πολύ άσχημα. Εξίσου χαμηλή προσέλευση είχαν παραστάσεις που φιλοξενήθηκαν στο REX του Εθνικού (π.χ. το «Dark Ages» του Μίλο Ράου) ή στο Μέγαρο Μουσικής (π.χ. «Μάκβεθ» ή το «2666», με πληρότητα που άγγιξε το 20% και το 10% της αίθουσας Τριάντη, αντίστοιχα). Απογοητευτική ήταν επίσης και η πορεία των παραστάσεων χορού.
“Μάκβεθ”
Τα sold out ήταν, σύμφωνα πάντα με τις εμπειρικές μας καταμετρήσεις, οι παραστάσεις της Αργυρώς Χιώτη και των Vasistas, του Βασίλη Μαυρογεωργίου, της Ιόλης Ανδρεάδη, της Ειρήνης Φαναριώτη, του Χρήστου Θεοδωρίδη, της Ελλης Παπακωνσταντίνου, ο «Αμλετ» του Οσκαρας Κορσουνόβας και ο Ρομέο Καστελούτσι με τον «Ιούλιο Καίσαρα» στην αίθουσα εκδηλώσεων του Εθνικού Θεάτρου, με μόλις 80 θεατές ανά παράσταση.
“Απολογίες 4 & 5”
Την ίδια ώρα, δεν πήγαν καθόλου καλά οι εκδηλώσεις στο Ηρώδειο, (εξαιρούνται οι παραστάσεις της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, που δεν αποτελούν παραγωγές του Φεστιβάλ έτσι κι αλλιώς). Το Ρωμαϊκό Ωδείο γέμισε σχεδόν η «Αριστοφανιάδα», η τελευταία με τη συμβολή της κινητοποίησης των κρητικών σωματείων. Στο αδύναμο σημείο του Φεστιβάλ Επιδαύρου, στο θέατρο της Μικρής Επιδαύρου, φωτεινή εξαίρεση αποτέλεσε η Τάνια Τσανακλίδου με τις δύο «γεμάτες» από κάθε άποψη συναυλίες της καθώς οι υπόλοιπες παραστάσεις είχαν πολύ μικρή προσέλευση.
Το αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου πάλι ήταν η έκπληξη της σεζόν. Παρότι ο κύκλος των παραστάσεων δεν έχει ολοκληρωθεί εκεί ακόμα, μέχρι στιγμής, τα πράγματα πηγαίνουν πολύ καλά – όπου για πρώτη φορά δεν υπήρχε ούτε μία συμπαραγωγή ή παραγωγή του Φεστιβάλ Αθηνών. Πράγμα που σημαίνει ότι στο ταμείο του Φεστιβάλ Αθηνών δεν μπαίνει ούτε ένα ευρώ από την πώληση των εισιτηρίων. Να πούμε ότι εκτός από τον «Πλούτο» (ιδιωτική παραγωγή επίσης) που προστέθηκε την τελευταία στιγμή και έκανε sold out στην παράσταση του Σαββάτου, όλες οι υπόλοιπες είχαν ενταχθεί στο πρόγραμμα από τη διοίκηση του Γιώργου Λούκου. Και η «Αντιγόνη» του Σοφοκλή και του Εθνικού Θεάτρου έκανε sold out στη δεύτερη παράστασή της. Οι υπόλοιπες παραστάσεις πήγαν από αξιοπρεπώς έως καλά, ενώ ως προς τους «Ορνιθες» του Αριστοφάνη, η παραγωγός Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση έχει ήδη ανακοινώσει ότι διατέθηκαν όλα τα εισιτήρια για τις δύο παραστάσεις (19 και 20 Αυγούστου). Πανηγυρικό sold out, δηλαδή.
“Ορέστεια”/credit Μιχάλης Κλουκίνας
Οι αριθμοί και η προσέλευση μεταφράζονται και σε έσοδα για το Φεστιβάλ. Γιατί μολονότι φέτος πήρε ο οργανισμός εισέπραξε στην ώρα τους όλες τις κρατικές επιχορηγήσεις, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν προσβλέπει και στα εισιτήρια.
Το δεύτερο που παρατηρήσαμε ήταν ένας κακός συντονισμός και οι αλληλοεπικαλύψεις στο πρόγραμμα. Για παράδειγμα, η μία και μοναδική παράσταση του Σπύρου Ευαγγελάτου, στο Ηρώδειο, συνέπεσε με την πρεμιέρα της «Ορέστειας» στην Επίδαυρο. Τις ίδιες μέρες με την «Ορέστεια» εντάχθηκε στο πρόγραμμα και η ολονύχτια παράσταση του Γιάννη Κακλέα «Σάρα Κέιν – Ψύχωση 4.48 – Κοίταξέ με». Γενικά το πρόγραμμα δεν χαρακτηρίστηκε από κάποια σαφή ταυτότητα και προσανατολισμό, ίσως μόνο από μια υπέρμετρη ανάδειξη των παραστάσεων του θεάτρου-ντοκουμέντο, μια θεατρική τάση που ολοένα και κερδίζει έδαφος.
Το φετινό πρόγραμμα στην Πειραιώς επένδυσε στις νέες ομάδες (που πάντα έδιναν το «παρών») και στις προτάσεις νέων καλλιτεχνών, αλλά έλειψε σχεδόν εντελώς η ενδιάμεση, η επόμενη γενιά, που βρέθηκε στις παραστάσεις της Επιδαύρου. Να ήταν οι ασφυκτικοί χρόνοι; Να ήταν η απειρία; Θα το δούμε του χρόνου.
“Αμύντας”/credit Εύη Φυλακτού
Το τρίτο στοιχείο προς παρατήρηση ήταν το εντελώς διαφορετικό κοινό που προσήλθε κυρίως στις εκδηλώσεις της Πειραιώς 260, χώρος ο οποίος είχε διαμορφώσει σταθερούς και πιστούς θεατές. Ασφαλώς και είναι καλό το κοινό ενός θεσμού να ανανεώνεται και να διαφοροποιείται, αλλά ήταν τόσο μεγάλη αυτή η ανατροπή, που επέδρασε μ’ έναν τρόπο και στο κλίμα, το πριν και το μετά των παραστάσεων. Και επίσης, απόντες, σε μεγάλο βαθμό ήταν οι καλλιτέχνες που παρακολουθούσαν τις περισσότερες παραστάσεις. Το συγκεκριμένο στοιχείο ίσως να συμπυκνώνεται στη φράση ενός μόνιμου, τα προηγούμενα χρόνια, θεατή του Φεστιβάλ: «Χάθηκε η γιορτή»…
Το τέταρτο στοιχείο, που συνδέεται προφανώς με το τρίτο, είναι ότι καμία παράσταση του Φεστιβάλ Αθηνών δεν έγινε φέτος talk of the town, ούτε καν οι αμιγώς φεστιβαλικές παραγωγές («Μάκβεθ», «2666», «Coldblood»). Έμοιαζε να αφορά ένα «περιθώριο» ειδικών ή επαγγελματιών θεατών.
“Cold blood”
Κι ένα τελευταίο στοιχείο, αλλά όχι έσχατο: Από το φετινό Φεστιβάλ, παρά τους πολλούς συμβούλους και την ανανεωμένη διοικητική δομή, ήταν φανερό ότι έλειπε η κεντρική προσωπικότητα, η ταυτισμένη με το θεσμό, που κινητοποιούσε και ενέπνεε.
