Στην Πρόβα: “Επανένωση της Βόρειας με τη Νότια Κορέα” – Τι είναι αυτό που το λένε αγάπη, στο Θέατρο Τέχνης

Η τετράγωνη σκηνή του Υπογείου έχει οριστεί από χαμηλά, ασημένια κάγκελα. Τα κάγκελα στο εσωτερικό τους σχηματίζουν διαδρόμους. Μέσα στους διαδρόμους χωρούν άνθρωποι. Άνθρωποι που μιλούν για την αγάπη. «Είναι ένα έργο που αναρωτιέται τι είναι αγάπη. Δύσκολο να απαντήσει κανείς, δε νομίζετε;» λέει ο Νίκος Μαστοράκης, καθώς στρέφεται ήρεμα προς το μέρος μου. «Και τι νόημα έχει ένα σκηνικό με κάγκελα σ’ ένα έργο για την αγάπη; Οξύμωρο δεν είναι;» απορώ. «Μα η αγάπη, όπως και τα κάγκελα, είναι όρια, είναι εγκλωβισμός» απαντά ο σκηνοθέτης και ξαναγυρίζει ευγενικά τα μάτια προς την πρόβα του.

_{Ο Νίκος Μαστοράκης στην πρόβα.}

Αυτή τη στιγμή, ο διάλογος επί σκηνής είναι φορτισμένος. Οι γονείς ενός αγοριού ανακαλύπτουν πως ο γιος τους, κατά τη διάρκεια μιας εκδρομής, ήρθε “ύποπτα” κοντά με το δάσκαλο του. Η μητέρα και ο πατέρας, οργισμένοι, απειλούν με μηνύσεις. Η διευθύντρια του σχολείου παρακολουθεί σοκαρισμένη. Ο δάσκαλος υπεραμύνεται των πράξεων του. «Νιώθω αγάπη για το παιδί σας! Η λέξη δεν έχει τη σημασία που της δίνετε εσείς!» διαμαρτύρεται εκείνος. Επί σκηνής, η Μαρία Καλλιμάνη και ο Κλέων Γρηγοριάδης, ο Δημήτρης Πασσάς και η Ιωάννα Μαυρέα. Ένα περιστατικό κακοποίησης ανηλίκου ή μια πράξη αφοσίωσης του δασκάλου προς το μαθητή του; «Υπάρχουν πολλών ειδών αγάπες» επανέρχεται ο Νίκος Μαστοράκης· «πολλές οι έννοιες της. Ο καθένας καταλαβαίνει την αγάπη αλλιώς. Τουλάχιστον στην ελληνική γλώσσα έχουμε το προνόμιο για ένα πρώτο διαχωρισμό ανάμεσα στον έρωτα και την αγάπη».

^{Μαρία Καλλιμάνη, Κλέων Γρηγοριάδης}

Στο νεόκοπο και άπαιχτο, στην ελληνική σκηνή, έργο του Ζοέλ Πομμερά δεν δίνονται απαντήσεις. Ο Γάλλος δημιουργός μέσα από έναν απόλυτα ρεαλιστικό και βιωματικό λόγο στήνει ένα σπονδυλωτό έργο αποτελούμενο από εξαιρετικά σύντομες ιστορίες, θραύσματα καθημερινής ζωής, όπου άνθρωποι ποικίλων ηλικιών και ιδιοτήτων προσπαθούν απεγνωσμένα να νιώσουν, να ορίσουν, να βρουν την αγάπη. Ένας πιστός συνομιλεί με τον πνευματικό του και παραδέχεται την ανημπόρια του να αισθανθεί. Μια κόρη ερωτοτροπεί με το γιατρό του πατέρα της μετά την σπαρακτική απώλεια του τελευταίου. Μια πόρνη που εμπορεύεται το σώμα της, διψά να αγαπηθεί πραγματικά από κάποιον. Από τις 20 ιστορίες του πρωτότυπου κειμένου, ο Μαστοράκης επέλεξε τις 11 σε μια προσπάθεια να διατυπώσει μια σύγχρονη συναισθηματική έκφραση του κόσμου που μας περιβάλλει.

_{Δημήτρης Πασσάς}

Τι γυρεύει, αλήθεια, μια παράσταση για την αγάπη σε μια πραγματικότητα οικονομικής και κοινωνικής διάλυσης; «Μα η αγάπη έχει έρεισμα κοινωνικό, ειδικά σε μια εποχή όπου έχουν εκπέσει όλες οι άλλες λειτουργίες. Έχει σημασία να δούμε πού, πόσο υπάρχει ακόμα αγάπη» εξηγεί ο σκηνοθέτης.

Κάθε σκηνή της «Επανένωσης» δεν διαρκεί πάνω από τέσσερα λεπτά· κάθε σκηνή δεν περιγράφεται σε περισσότερες από τέσσερις σελίδες Α4. Καθένας από τους πρωταγωνιστές της παράστασης – παίζουν ακόμα οι Χάρης Φραγκούλης, Κωνσταντίνα Τάκαλου, Κατερίνα Λυπηρίδου – υποδύεται έως και τέσσερις ρόλους, μέσα στον κώδικα της συμπύκνωσης. Κι εδώ αναρωτιέσαι που βρίσκει χώρο να γεννηθεί η αγάπη, να αναπτυχθούν τα πρόσωπα, οι ρόλοι και τα συναισθήματα τους. «Μοιάζει σαν να περνάς έξω από ένα παράθυρο και να ακούς ένα σύντομο διάλογο ανάμεσα σε δύο ανθρώπους. Αυτό αναπαριστούμε. Είναι τόσο πυκνή κάθε σκηνή, έχουμε δώσει τέτοια βαρύτητα στο λόγο που μέσα σε δύο σελίδες καταλαβαίνεις τι εκπροσωπεί ο κάθε ήρωας. Η αγάπη παίρνει άλλη μορφή κάθε φορά που συναντάμε κάποιον άλλο» εξηγεί η Κωνσταντίνα Τάκαλου.

_{Χάρης Φραγκούλης, Κατερίνα Λυπηρίδου, Κωνσταντίνα Τάκαλου}

Ο Πομερά, που συνηθίζει να δημιουργεί τα κείμενα του μέσα από αυτοσχεδιασμούς με το ανσάμπλ του, συστήνει τα πρόσωπα του – «είναι άνθρωποι κανονικοί σαν όλους εμάς» τονίζουν με νόημα οι ηθοποιοί – μέσα από λέξεις κι όχι πράξεις αγάπης. Τα λόγια θέτουν την πράξη σε αναμονή, όπως συμβαίνει και στην «κανονική ζωή». «Πρέπει να τα έχεις πολύ καλά με τον εαυτό σου για να αγαπήσεις και να σε κινητοποιήσει η αγάπη. Είναι πολύ δύσκολο να πεις “σ’ αγαπώ” χωρίς να περιμένεις ν’ ακούσεις ένα “κι εγώ”» σχολιάζει η Μαρία Καλλιμάνη παραπέμποντας σχεδόν στον, ασύνδετο με το κεντρικό θέμα, τίτλο της παράστασης. Όλα εξηγούνται μέσα από το διάλογο ενός ζευγαριού, όπου ο Ζοέλ Πομερά δίνει τη δική του εκδοχή για το σπάνιο της αγάπης να συμβεί. Εκεί ο άνδρας λέει στη γυναίκα: «Ήταν σαν να ήμασταν δύο μισά που είχαν χαθεί και ξαναβρέθηκαν. Ήταν υπέροχο! Ήταν σαν η Βόρεια Κορέα και η Νότια Κορέα να άνοιξαν τα σύνορα τους και να ενώθηκαν πάλι και σαν οι άνθρωποι που, δεν μπορούσαν να δουν ο ένας τον άλλον για τόσα χρόνια, να ξαναβρέθηκαν. Ήταν σαν γιορτή».

_{Κλέων Γρηγοριάδης}

Οι περισσότεροι ηθοποιοί της «Επανένωσης» (Κλέωνας Γρηγοριάδης, Μαρία Καλλιμάνη, Χάρης Φραγκούλης, Κωνσταντίνα Τάκαλου, Ιωάννα Μαυρέα) ξαναβρίσκονται στη σκηνή, υπό τις σκηνοθετικές οδηγίες του Νίκου Μαστοράκη, μετά την μεγάλη περσινή επιτυχία των «Παιδιών του ήλιου» του Μαξίμ Γκόρκι. Παραδόξως, δεν ήταν η αγάπη που τους επανένωσε αλλά όπως το προσδιορίζει ο σκηνοθέτης «η συμπάθεια». «Δεν είμαστε φίλοι, συνυπάρχουμε επαγγελματικά. Πέρασα συνειδητά σε αυτό το σχήμα γιατί δεν θέλω οι ηθοποιοί μου να είναι ανίσχυροι, θέλω να είναι πολύ πιο έξυπνοι από μένα. Αυτό φυσικά δεν σημαίνει ότι φτιάχνουμε εδώ μια ομάδα. Χρειάζεται πολύς χρόνος και δουλειά για να συμβεί αυτό, πόσω μάλλον σε ένα τοπίο κατακερματισμένο όπως το θεατρικό» παρατηρεί ο Νίκος Μαστοράκης.

_{Χάρης Φραγκούλης}

Μη λειτουργώντας συναισθηματικά αλλά λογικά, όπως διαπιστώνουν όλοι με μια φωνή, ο Νίκος Μαστοράκης έχει έναν περίεργο τρόπο να δημιουργεί συναισθήματα στους ηθοποιούς του. «Είναι δηλαδή σπάνιο το συναίσθημα για έναν ηθοποιό να μη νιώθει ότι εξυπηρετεί το όραμα κάποιου, ότι εκτελεί τις εντολές ενός σκηνοθέτη» λέει ο Χάρης Φραγκούλης και η Μαρία Καλλιμάνη συμπληρώνει κάνοντας λόγο για «το χώρο που μας δίνει. Συμπάσχουμε για να κάνουμε κάτι». «Και το κάνουμε όλοι μαζί, αυτό είναι το αίσθημα» παρεμβαίνει ο Κλέωνας Γρηγοριάδης. «Μαζί ψάχνουμε την αλήθεια» ακούγεται η Ιωάννα Μαυρέα. «Μας ερεθίζει να ψάξουμε. Οι σκηνοθεσίες του Μαστοράκη είναι εμπειρίες από μικρές ακαδημίες» λέει ο Δημήτρης Πασσάς. Όσους ψιθύρους κι αν πιάσει το αυτί μου, όσα σχόλια προλάβω να σημειώσω στο τετράδιο το αίσθημα είναι το ίδιο και δεν αλλάζει. Καθισμένοι στη μεσαία πτέρυγα την πλατείας του Υπογείου, με τα φώτα της σκηνής να φέγγουν δυνατά, όλοι οι ηθοποιοί του σαν σε οικογενειακή φωτογραφία που δεν θα βγει ποτέ, μιλούν για την αγάπη. Κι ας μην το έχουν καταλάβει· ακριβώς.