Θεατής: “Από πρώτο χέρι” στο θέατρο Θησείον

Δύσκολα θα μπορούσε να εντάξει κανείς τη συγκεκριμένη δουλειά στην κατηγορία παράσταση η ακόμα και σε αυτήν της performance, καθότι αποτελεί μια μείξη και από τα δύο.

Η σύλληψη της ενδιαφέρουσα έτσι και αλλιώς: οπτικοακουστικές μαρτυρίες δοσμένες είτε κατευθείαν από την πηγή είτε με αναπαριστάμενη αληθοφάνεια, θα μπορούσαν ίσως να συναφθούν στον όρο θεατρικό ντοκιμαντέρ, ενδεχομένως ως μια λαογραφική μελέτη με θεατρική εκδοχή.

Η Γεωργία Μαυραγάνη επανέρχεται με μια παλιότερη δουλειά της, παρουσιάζοντας ένα δείγμα αστικής ηθογραφίας, τη ζωή των εργατών και των παραγωγών καπνού του Αγρινίου, ξαναζωντανεύοντας μια άλλη εποχή. Το υλικό προέκυψε από το βιβλίο του Ευάγγελου Παπαστράτου «Η δουλειά και ο κόπος της», από το δοκίμιο του Αριστείδη Μπαρχαμπά «Καπνεργάτες, οι κυνηγοί του ονείρου» αλλά, καθώς φαίνεται, και από τον προσωπικό πληροφοριακό της κόσμο (γαρ Αγρινιώτισσα).

Σε μια ώρα και κάτι λοιπόν οι τρεις εξαίρετες ερμηνεύτριες (Κ. Καραδήμα, Μ. Κεραμυδά, Δ. Σπηλιώτη) αναμοχλεύουν την ιστορία ζωντανεύοντας πρόσωπα και εικόνες: το κοπιαστικό μάζεμα των καπνών, η χαρά του διαλείμματος, η αγωνία της περισυλλογής, οι καιρικές συνθήκες, ένας ολόκληρος κόσμος κομμένος και ραμμένος στα μέτρα του καπνού (η νέα σοδειά δίνει χάρη παρόμοια με κείνη του νεογέννητου παιδιού).

Ο καπνός είναι το κέντρο της ζωής και σε αυτόν τον ιδιότυπο κόσμο χωρούν τα πάντα: όλες οι ώρες της ημέρας βρίσκουν νόημα εκεί, οι χαρές, οι λύπες, οι απώλειες, οι έρωτες.

Η εις βάθος έρευνα φτάνει μέχρι τα ηχητικά ντοκουμέντα -κάποιες φορές ο λόγος είναι μη καθαρός εξαιτίας της ντοπολαλιάς- από συνεντεύξεις πρωταγωνιστών της εποχής. Στο “ζωντανό” κομμάτι οι τρεις ηθοποιοί ταυτίζονται με τις ντόπιες γυναίκες της εποχής εκείνης, την ψυχοσύνθεση τους, αναδεικνύοντας ασυνήθιστες θεατρικές προσωπικότητες, πρωταγωνίστριες της ζωής, δημιουργώντας άμεσο συγκινησιακό κλίμα.

Στα ιδιαίτερα θα μπορούσε να αναφέρει κανείς και το flash back ιστορίας, με σύνδεση δευτερεύουσα με την βασική υπόθεση, ίσως όμως δικαιολογημένο στα πλαίσια μιας δουλειάς μνήμης, που στοχεύει σε μια ολοκληρωμένη παρουσίαση: μέσα από πτυχές του παρελθόντος, σημαντικές και άγνωστες ταυτόχρονα, με τη μορφή φωτογραφικών ντοκουμέντων οι περισσότερες, η Μαυραγάνη επιχείρησε να συνδυάσει το κοινό παρελθόν -πόλεμοι, Μικρασία, Δεκεμβριανά, Κατοχή, ξεσηκωμός, πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες αλλά και από τα πιο πρόσφατα, τις φρούδες υποσχέσεις των νεότερων κυβερνήσεων, τις ευρωπαϊκές επιχορηγήσεις, την άφιξη των μεταναστών- με τη μετάβαση σε μια άλλη αντίληψη ζωής και του κόσμου γενικά, με άλλα status, που επηρέασαν και τους ήρωες της δικής της ιστορίας: στο πέρασμα του χρόνου μετεξελίχθηκαν και αυτοί, συμπορεύτηκαν ακούσια ή εκούσια, σε κάτι λιγότερο αγνό, αφήνοντας κατά μέρος το όποιο “δέος” για τον καπνό.

Με τον τρόπο αυτό η Μαυραγάνη ξέφυγε από τα όρια μιας συγκινητικής ιστορίας άλλης εποχής, αληθούς και αληθοφανούς μεν, όπου οι ήρωες της αφήνονται έρμαια της τύχης τους. Στην περίπτωση τους, κατά κύριο λόγο είναι εκείνοι και οι επιλογές τους που θα καθορίσουν τη μοίρα τους.

Συμπερασματικά πρόκειται για μια ενδιαφέρουσα σύλληψη, δουλεμένη και ειλικρινής αφού βασίζεται σε έρευνα που ακουμπά τις αυθεντικές ρίζες, κυμαινόμενη από τη συγκίνηση και το γέλιο ως την ιστορική μνήμη. Ίσως εξαιτίας της ιδιαιτερότητας του θέματος και της έλλειψης αντίστοιχων εμπειριών (έστω και με τη μορφή μαρτυριών) να ξενίσει κάποιους, ενδεχομένως να μην τους αγγίξει πολύ ή λίγο. Στα πλαίσια όμως μιας βιωματικής καταγραφής -με θεατρική εκδοχή στην περίπτωση αυτή- θα εστιάσω σε θεατές μεγαλύτερης ηλικίας -πιθανόν “μάρτυρες” και ίδιοι- που με δάκρυα στα μάτια θυμούνται και ψιθυρίζουν «έτσι είναι»!
Προφανώς έτσι ήταν!