57o Φεστιβάλ Κινηματογράφου: 8 λόγοι για να ανηφορίσουμε στη Θεσσαλονίκη

Ανεξάρτητοι και ανατρεπτικοί σκηνοθέτες, πρεμιέρες μεγάλων δημιουργών, πολλά και ιδιαίτερα αφιερώματα προς «μάθηση» ενός δυσεύρετου σινεμά, ουσιαστικό βάθεμα στο Βαλκανικό κινηματογράφο, διακριτό Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου με όλη σχεδόν την ελληνική παραγωγή, παράλληλα τμήματα και νέες ενότητες, μικρού μήκους και ιστορικές ταινίες τρόμου άγνωστες στο ελληνικό κοινό. Τα πάντα, από την ιστορία στο σήμερα, από τα πέρατα της γης στο επίκεντρο της κινηματογραφικής παραγωγής.

Από τις 3 έως τις 13 Νοεμβρίου 2016, Η Αθήνα μπαίνει σε κινηματογραφική «καταστολή» και όλοι οι δρόμοι οδηγούν στην συμπρωτεύουσα. Η τέχνη είναι και ζωή. Ευκαιρία να χαθούμε σε μια άλλου τύπου ψυχαγωγία, ξεχνώντας λίγο πίσω τις δουλειές και τις «αντιαισθητικές» υποχρεώσεις. Ας χορτάσουμε, λοιπόν την σπουδαιότητα της 7ης τέχνης.

1. Πρεμιέρες μεγάλων δημιουργών με τον Jarmusch να οδηγεί

_{Jim Jarmusch}

Μετά τις Κάννες, επόμενη στάση Θεσσαλονίκη και ο Jim Jarmusch έρχεται «διπλός» με τις νέες του ταινίες, το μυθοπλαστικό και οσκαρικό(!) «Paterson», σε συνέχεια της γλυκόπικρης ανθρώπινης αφήγησης του που κανείς στον κόσμο δεν τον φτάνει και το «οργισμένο» ντοκιμαντέρ «Gimme Danger» για τους punk ηγήτορες, «The Stooges» του Iggy Pop.

Ακολουθούν οι «αναγκαίοι» στο κοινωνικοπολιτικό σινεμά αδελφοί Dardenne με το «Άγνωστο κορίτσι» τους, ο πολυβραβευμένος Ιρανός Asghar Farhanti με ταινία βασισμένη στο «Θάνατο του Εμποράκου» του μεγάλου Άρθουρ Μίλερ, καθώς και ο Olivier Assayas με το ψυχολογικό θρίλερ «Personal Shopper». Ο Terrence Davis με την οσκαρική και ίσως όμως και μελό βιογραφία της Εμιλι Ντίκινσον και ο Ιάπωνας του art τρόμου Kiyoshi Kurosawa με το «Daguerrotype».

Με απλά λόγια: Σε μια εβδομάδα, έχουμε την ευκαιρία να γευτούμε σε πρώτη προβολή τους μεγάλους δημιουργούς από την Αμερική, Ευρώπη, Μέση και Άπω Ανατολή, δηλαδή από όλο, περίπου, το παγκόσμιο σινεμά.

2. Όλο το Ελληνικό σινεμά στα μάτια μας (ή αλλιώς Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου)

_{«Άφτερλωβ» του Στέργιου Πάσχο}

Ξέχωρο και ανεξάρτητο για να μπορέσει να λάμψει αυτεξούσια επιτέλους, το ελληνικό σινεμά, κατέχει το δικό του ολοκληρωμένο Φεστιβάλ. Είτε για την κάλυψη του γούστου του κινηματογραφόφιλου κοινού είτε για την προώθηση του στο εξωτερικό, είτε για τον διάλογο για την δημιουργία ενός ισχυρού εθνικού ρεύματος και εθνικού κινηματογράφου, οι Έλληνες δημιουργοί αποκτούν ένα νέο βήμα έκφρασης, σίγουρα τεραστίως σημαντικό.

• Το «Άφτερλωβ» του Στέργιου Πάσχου, η «Πλατεία Αμερικής» του Γιάννη Σακαρίδη και το «Park» της Σοφίας Εξάρχου, που έχουν ήδη βραβευτεί σε Σαν Σεμπαστιάν και Λοκάρνο, θα ολοκληρώνουν το Διεθνές Διαγωνιστικό.

• Παράλληλα όλες οι βραβευμένες ταινίες του πρόσφατου φεστιβάλ μικρού μήκους Δράμας, μια νέα επαναπροσέγγιση του σινεμά του χθες με τον «Δράκο» του Νίκου Κούνδουρου, το «Μια ζωή την έχουμε» του Νίκου Παναγιωτόπουλου και το σε παγκόσμια πρεμιέρα ντοκιμαντέρ για τον ΠΑΟΚ ως ομάδα και ως ιδέα (Θεσσαλονίκη, άλλωστε) του Νίκου Τριανταφυλλίδη που «έφυγε» φέτος από κοντά μας.

• Και κάπου εκεί η ΠΕΚΚ (Πανελλήνια ‘Ένωση Κριτικών κινηματογράφου) γιορτάζοντας τα 40 χρόνια ύπαρξη της και προσφοράς στον ελληνικό κινηματογράφο, θα μας ξαναγνωρίσει με την «Γλυκιά Συμμορία» του Νίκου Νικολαίδη, την «Εαρινή Σύνοδο των Αγροφυλάκων» του Δήμου Αβδελιώτη και τους «Απέναντι» του Γιώργου Πανουσόπουλου, σαν μια μικρή επιλογή από τις δέκα καλύτερες ταινίες της περιόδου 1975 – 2016 που ψηφίστηκε πρόσφατα από όλα τα μέλη της ΠΕΚΚ.

Σύνολο; 35 ταινίες μεγάλου μήκους και άλλες τόσες μικρού, σε πρεμιέρες ή δεύτερη «ευκαιρία», το ελληνικό σινεμά έχει την τιμητική του και είναι ένας λόγος να επανέλθουμε στα «δικά» μας.

3. Εδώ είναι Βαλκάνια…

_{«Sieranevada» του Κρίστι Πούιου}

Μεγάλες ή μικρές αφηγήσεις, τα Βαλκάνια έχουν αποκτήσει την δική τους φωνή, ιδιαίτερη και εξειδικευμένη όχι απλά στο παγκόσμιο μα και στο ευρωπαϊκό κινηματογράφο. Η Ρουμανία και η Τουρκία πλειοψηφούν και προτείνουν τον νέο τους εθνικό κινηματογράφο και η πρώην Γιουγκοσλαβία δηλώνει κι αυτή, όπως πάντα, παρούσα. Χώρες με κοινές αφετηρίες, με κοινούς στόχους, με κοινές δυσκολίες, ενώνονται σε μια κοινή, εν τέλει, πολιτισμική αναφορά που κάνει τα Βαλκάνια, μια ιδιόμορφη «ήπειρο», με αφηγήσεις που το κοινωνικό είναι πανταχού παρών, το πρωτοποριακό συνδέεται με το ρεαλιστικό, το σκληρό με το γλυκό. Δεν είναι «παίξε γέλασε» εδώ και στην βαλκανική Θεσσαλονίκη, αυτό είναι άκρως εμφανές.

Highlights: Το βίαιο και σκληρό βραβευμένο με FIPRESCI στις Κάννες «Όταν ξέσπασε η βία» του Μπόγκνταν Μίρικα από την Ρουμανία, το οσκαρικό «Sieranevada» του Κρίστι Πούιου πάλι από την Ρουμανία, το βραβευμένο στην Βενετία «Μέγας ο κόσμος» του τούρκου Ρεχά Ερντέμ, το βραβευμένο στις Κάννες, πάλι τούρκικο, ντεμπούτο «Άλμπουμ» του Μεχμέτ Τζεν Μέρτογλου, το βραβευμένο στο Βερολίνο Κροατικό «Στην άλλη πλευρά» του Ζρίνκο Ογκρέστα.

4. Ανοιχτοί (στο συλλογισμό) ορίζοντες και διαγωνιζόμενα διαμάντια

_{«Swiss Army Man» των Ντάνιελ Σέινερτ και Ντάνιελ Κουάν}

Διαφορετικές οπτικές του παγκόσμιου σινεμά, συγκεντρωμένες σε πολλά τμήματα αλλά ιδιαιτέρως στο πιο ενδιαφέρον τμήμα του Φεστιβάλ, τους «Ανοιχτούς Ορίζοντες» με 39 ταινίες, όπου οι νέες και άκρως ανεξάρτητες φωνές από όλον τον κόσμο ενώνονται για τις πρώτες τους αισθητικές «τοποθετήσεις». Από εδώ προσμένουμε να βγούνε οι νέοι auteur που θα καθοδηγήσουν το σινεμά στις νέες παγκόσμιες προκλήσεις.

Highlights: Η βραβευμένη στο Sundance μαύρη κωμωδία «Swiss Army Man» των Ντάνιελ Σέινερτ και Ντάνιελ Κουάν, το πολιτικό θρίλερ σε μια ταραγμένη Αργεντινή του 1970, «Η μεγάλη νύχτα του Φρανσίσκο Σάνκτις» των Αντρέα Τέστα και Φρανσίσκο Μάρκες, το τριπλά βραβευμένο στο Λοκάρνο «Godless» της Ραλίτσα Πέτροβα, το σκληρό animation «The Girl without Hands» του Σεμπαστιάν Λάουντενμπαχ, βασισμένο σε παραμύθι των αδελφών Grimm, η «Πάση Θυσία» του Ντέιβιντ Μακένζι από της ΗΠΑ, σε ένα μεταμοντέρνο καταδιωχτικό road movie.

5. Ρετροσπεκτίβες σε πλήρη ανάπτυξη

_{Philippe Grandrieux}

Αν ένα φεστιβάλ δεν μας μαθαίνει κινηματογράφο και δεν μας φέρνει σε επαφή με την ολοκληρωμένη εργογραφία, την κατάθεση ψυχής δηλαδή, σκηνοθετών που ήρθαν και πέρασαν ή ήρθαν και παραμένουν γράφοντας ιστορία, τότε δεν θα τιμούσε το όνομα του. Αφιερώματα λοιπόν, για να γνωρίσουμε εξολοκλήρου το έργο ανθρώπων σχετικά άγνωστων ή να έρθουμε σε επαφή με την οπτική από μια άλλη πλευρά, πολιτισμικά, χρονικά, χωρικά.

• Leonardo Favio: η πολύτιμη σκέψη του αργεντίνικου κλασικού σινεμά που μας δίνει την ευκαιρία μιας πολιτισμικής ανακάλυψης που δύσκολα θα έρθουμε σε επαφή με άλλο τρόπο, μέσα από σχεδόν όλη του την «άγνωστη» φιλμογραφία του. Έρχεται για όποιον θέλει να ανακαλύψει την παγκόσμια και εθνική σινεματική ιστορία και όχι μονάχα για να βλέπει και να διασκεδάζει με το ό,τι πιο πρόσφατο. 
  Highlight: «Το χρονικό ενός μοναχικού παιδιού», η πρώτη του ταινία που άλλαξε το αργεντίνικο σινεμά.

• Philippe Grandrieux: όπως και παραπάνω, δίνεται η δυνατότητα για μια γνωριμία με μια νέα οπτική. Πρωτοποριακή και πειραματική έκφραση από την Γαλλία, για όσους ενδιαφέρονται να εντρυφήσουν στις δυνατότητες του σινεμά και αρνούνται τα όρια μιας συμβατικής μορφής. Εφτά ταινίες, ένα μεγάλο μέρος του κινηματογραφικού του έργου, μπροστά μας. Ο ίδιος θα βρίσκεται στην συμπρωτεύουσα για να μιλήσει μαζί μας.
  Highlight: «Παρά τη νύχτα», η τελευταία του ιδιόμορφα αισθητική του πρόταση, μια ευκαιρία να μπούμε στον κόσμο του.

• Zeki Demirkubuz: η πλήρης εργογραφία του Τούρκου επαναστάτη και καλλιτέχνη που και φυλακισμένος για την αριστερή του δράση βρέθηκε και δημιουργικότατος είναι και ένας από τους θεμελιωτές του κινηματογράφου της Τουρκίας που συγκρίνεται εύκολα με τον Αντονιόνι και τον Κισλόφκσι. Να λοιπόν, η ευκαιρία να ακούσουμε την υπαρξιακή αγωνία του γείτονα λαού μέσα στο κοινωνικό τους γίγνεσθαι και από πρώτο και μη ωραιοποιημένο χέρι.
  Highlight: «Inside» βασισμένο στο αριστουργηματικό «Υπόγειο» του Ντοστογιέφκσι. Ο ίδιος ο δημιουργός θα βρίσκεται στην Θεσσαλονίκη για να συζητήσει με το κοινό.

• Γυναικείο σινεμά: υπάρχει ή είναι τόπος ακόμη ανεξερεύνητος; Με πέντε ταινίες γυναικών δημιουργών, προσεγγίσεις από την πλευρά του άλλου φύλου, το σινεμά όπως και κάθε τέχνη, οφείλει να δώσει θέση ισότιμη γιατί μονάχα έτσι η δυναμική του θα αναπτυχθεί ολοκληρωμένα. Με τίτλο «2 ή 3 πράγματα που ξέρω γι’ αυτήν» και με ελεύθερη είσοδο.

6. Δυο νέα τμήματα, πειραματισμός προς το μέλλον και κινηματογραφικός «διάλογος»

_{Kate Plays Christine» του Ρόμπερτ Γκριν} 

Ας ξεσυνηθίσουμε το σινεμά ως μια αφηγηματική απλά τέχνη που μας λέει συγκινητικές ιστορίες και ας το δούμε ως μέρος και μέθοδος ανάπτυξης μιας νέας λογική αντίληψης των πραγμάτων. Έτσι με δυο νέα τμήματα, «Film Forward» και «Αντι/Κατοπτρισμοί», 21 ταινίες είτε βρίσκονται σε πλήρη διάλογο μεταξύ τους, θεματικό, αισθητικό ή και υπαρξιακό είτε σπρώχνουν τα όρια της αφήγησης και του τρόπου απεικόνισης σε άλλα επίπεδα, σε αυτά που τα μυαλά και οι αντιλήψεις των δημιουργών τους ταξιδεύουν. Ταινίες που σίγουρα θα μας γνωρίσουν με νέα ταλέντα αλλά και με νέες εμπνεύσεις για το πώς όλα γύρω μας, δεν είναι ακριβώς όπως τα έχουμε δομήσει. Αυτό, άλλωστε, σημαίνει πειραματισμός.

Highlights: Film Forward: το «Maquinaria Panamericana» του Χοακίν ντελ Πάσο. Αντι/Κατοπτρισμοί: το ντοκιμαντέρ «Kate Plays Christine» του Ρόμπερτ Γκριν σε διάλογο με την ταινία μυθοπλασίας «Christine» του Αντόνιο Κάμπος να συζητούν για την αυτοκτονία on air της Αμερικανίδας δημοσιογράφου το 1974 καθώς και το «Un Juif pour l’exemple» (2016) του Τζέικομπ Μπέργκερ και το άγνωστο στην χώρα μας «Last Chance» του Λέοπολντ Λίντμπεργκ (1945), που εισχωρούν σε βάθος σε μια παράλληλη ανάγνωση της ιστορίας του φρικαλέου ναζισμού.

7. Ο τρόμος revisited

_{Η Βάλερι και η εβδομάδα των θαυμάτων» του Γιάρομιλ Γίρις}

Η φρίκη και ο τρόμος, ένα κατεξοχήν κινηματογραφικό πεδίο, μεταμεσονύκτιο και «γοητευτικό», επανέρχεται και ρίχνει άκυρο στο τέλμα που έχει φτάσει το είδος στην σύγχρονη κινηματογραφία και οι sixties ως και nineties αφηγήσεις από την Τσεχοσλοβακία ως και την Βραζιλία, έρχονται να επαναπροσεγγίσουν την βαθύτερη σχέση του ανθρώπου με τις φοβίες του. Δομημένα, πρωτοποριακά, ονειρικά και εφιαλτικά, βαθυστόχαστα και διόλου jumpscare εφετζίδικα.
Highlights: το ψυχεδελικό και εφιαλτικό «Η Βάλερι και η εβδομάδα των θαυμάτων» του Γιάρομιλ Γίρις, το βαμπιρίστικο και γοτθικό «Τα χείλη του αίματος» του Ζαν Ρολέν και η συμβολικά πολιτική «Κοινωνία» του Φιλιππινέζου αλλά παραγωγικά «Αμερικάνου» Μπράιαν Γιούζνα.

8. Πάρτυ, εκθέσεις, μουσικές και ευκαιρία για μια φθινοπωρινή Θεσσαλονίκη…

Υπάρχει όμως και το πολυπόθητο διάλλειμα στις απανωτές προβολές και επειδή η πρόσληψη της τέχνης είναι μια απελευθερωτική διαδικασία, μας δίνει με τον τρόπο της αλλά και με την δική μας άφεση, την δυνατότητα τον χρόνο μας να τον συνδέσουμε με άλλες μορφές της κουλτούρας ή να βρεθούμε σε ένα από τα 7 πάρτι που διοργανώνει εδώ και εκεί το Φεστιβάλ ή απλά να βρούμε άλλα ή κάποια συναυλία στον δρόμο ή σε underground μαγαζί ή να πιούμε καφέ με νέους και παλιούς φίλους ή να κυκλοφορήσουμε και να γνωρίσουμε την φεστιβαλική Θεσσαλονίκη που αποκτά ιδιαίτερο χρώμα αυτές τις μέρες και να έρθουμε σε επαφή με μια πόλη που πολλοί την ερωτεύονται πριν καν την επισκεφτούν. Γενικά, το σινεμά είναι ζωή και ζωή σημαίνει να ζούμε.

Highlights: Η Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης παρουσιάζει ένα πρόγραμμα με υπέροχες μελωδίες από αγαπημένες ταινίες του κινηματογράφου στις 11 Νοέμβρη, ο Σταμάτης Κραουνάκης με το δικό του live στις 8 Νοέμβρη και τρεις εκθέσεις φωτογραφίας σε όλη την πόλη με ιδιαίτερη αυτή με φωτογραφίες από τα γυρίσματα της «Σκόνης του χρόνου» του Θεόδωρου Αγγελόπουλου
Highlights x2: Ανέμελη βόλτα στην Παλιά Πόλη, μπουγάτσα, λίγο θάλασσα και τσίπουρο και όποιος αντέχει και μια επαναφορά στο θρυλικό… «Berlin».