Το φως και οι στάχτες της Σμύρνης

Αναμφίβολα, η Ντενίση είναι υπερβολικά εργατική και δραστήρια. Αν διαβάσει κάποιος το συνοπτικό βιογραφικό της στη Βικιπαιδεία, θα δει ότι έχει καταπιαστεί με πάρα πολλά. Ηθοποιός, θεατρική συγγραφέας και θεατρική επιχειρηματίας. Απόφοιτος της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και της Δραματικής Σχολής του Γιώργου Θεοδοσιάδη. Άριστη γνώστης τεσσάρων ξένων γλωσσών, με μεταφράσεις και διασκευές σε περισσότερα από 80 θεατρικά έργα, νουβέλες και μυθιστορήματα. Συγγραφέας τριών ιστορικών έργων. Και –το πιο εντυπωσιακό– τιμημένη από τη γαλλική κυβέρνηση με μία από τις μεγαλύτερες ευρωπαϊκές διακρίσεις, τον τίτλο του «Ιππότη της Λεγεώνας της Τιμής», για τη συνολική προσφορά της στην Τέχνη και τα Γράμματα (αντίστοιχο τίτλο είχε κερδίσει και η Νάνα Μούσχουρη στη γειτονική χώρα το 1997).

Εκ των πραγμάτων, οποιαδήποτε γυναίκα έχει καταβάλει τόσο ιδρώτα είναι αξιοσέβαστη, ακόμα κι αν στην εκκίνησή της ήταν βάσιμες οι ενστάσεις για το μέγεθος του υποκριτικού της ταλέντου. Με την πικρόχολη σάτιρα, όμως, που την ακολουθεί τόσα χρόνια, να ταιριάζει περισσότερο σε μια αμόρφωτη “ξανθιά” παρουσιάστρια, που εκστομίζει μαργαριτάρια, παρά σε εκείνη…

Αλλά ας έρθουμε στην παράσταση. Βρισκόμαστε στη Σμύρνη, το 1917, και η πρωταγωνίστρια «Φιλιώ Μπαλτατζή» (Μιμή Ντενίση) αφηγείται την ιστορία της οικογένειάς της και των Ρωμιών που ζουν εκεί. Πρόκειται για μια πολύ ακριβή παραγωγή του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού, με τα σκηνικά και τα κουστούμια του Γιώργου Πάτσα να αποτελούν ένα από τα πιο δυνατά σημεία της παράστασης.

Στην εξέλιξη του έργου γίνονται αναφορές σε πραγματικά γεγονότα και υπαρκτά πρόσωπα. Εκτός από τους πολιτικούς που εντάσσονται στο ιστορικό πλαίσιο (Ελευθέριος Βενιζέλος, Βασιλιάς Κωνσταντίνος κ.ά), ακόμα και στον μετέπειτα κροίσο Αριστοτέλη Ωνάση (γεννηθέντα στη Σμύρνη) και τον μαθηματικό Κωνσταντίνο Καραθεοδωρή (που είχε αναλάβει να οργανώσει το Ιωνικό Πανεπιστήμιο στη Σμύρνη). Μια μυθοπλασία, όμως, στον πυρήνα της, με απλούς διάλογους, διανθισμένους με στοιχεία της τοπικής διαλέκτου της Σμύρνης και μικρές μπουλβάρ καταστάσεις πριν από το τραγικό τέλος της πόλης. Σκηνές μικρής διάρκειας με κινηματογραφικές εναλλαγές και τη «Φιλιώ» να εμπλέκεται στις περισσότερες και να αφηγείται…

Μπορεί να είναι υπερβολή να γραφεί ότι κάθε στιγμή του έργου αγγίζει τον πατριωτισμό του θεατή. Ταυτόχρονα, όμως, θα ήταν ανειλικρινές να μην ομολογήσει κάποιος ότι αυτό συμβαίνει αβίαστα σε ορισμένα σημεία. Όπως όταν όλος ο θίασος ψάλλει το «Τη Υπερμάχω», σε συνέχεια της υποδοχής του ελληνικού στρατού στη Σμύρνη. Ή όταν αποχωρεί σε ένα σκηνικό που υψώνεται σαν σε βάρκα, με φόντο τη φλεγόμενη πόλη.

Στο τομέα της υποκριτικής, είναι αλήθεια πως ο πρωταγωνιστικός ρόλος δεν έχει υπερβολικές απαιτήσεις από την ηθοποιό. Κι αν η μακρόχρονη προσπάθεια της πρωταγωνίστριας (ο μέγιστος Βασίλης Γεωργιάδης τής είχε δώσει την ευκαιρία να μεταπηδήσει από το μόντελινγκ στην υποκριτική, με έναν ρόλο στον τηλεοπτικό «Γιούγκερμαν») ήταν ένας δρόμος μακρύς και γεμάτος λακούβες, θα ήταν πολύ δύσκολο να πέσει μέσα στις δυο-τρεις μικρές της «Σμύρνης». Πιο απλά, σε ένα ρόλο σαν κι αυτόν, ακόμα κι αν υπήρχε κάποιο υποκριτικό έλλειμμα, δύσκολα θα φαινόταν. Υπερκαλύπτονται τα πάντα από το πλεόνασμα του εθνικού θέματος, την ακριβή παραγωγή, τα εντυπωσιακά σκηνικά. Έτσι, που να πρέπει να πιστωθεί στη Μιμή Ντενίση, εκτός από την ορθοφωνία της και την άψογη υιοθέτηση της σμυρναίικης προφοράς, το έργο ως σύνολο. Αφού εκείνη είναι πίσω από αυτό, ως θεατρική συγγραφέας και σκηνοθέτης – είτε το θέλουμε είτε όχι. Βέβαια, αν κάποιος επιθυμεί να βγάλει τη συνήθη χολή του ξεπεσμένου γελωτοποιού, θα βρει αφορμές. Εν προκειμένω, το φλερτάρισμά της από έναν πολύ νεότερό της Τούρκο (Τάσο Νούσια) και την αδικαιολόγητη εναλλαγή κουστουμιών, μόνο και μόνο για να ενδυθεί πολυτελείς, εντυπωσιακές τουαλέτες…

Από τους υπόλοιπους ηθοποιούς ξεχωρίζει ο Μιχάλης Μητρούσης στον ρόλο του τούρκου επιστάτη. Ενώ η τραγουδίστρια Σοφία Μέρμηγκα μαγεύει τους πάντες όταν πάλλει τις φωνητικές της χορδές. Η μουσική υπόκρουση, σε μελωδίες του Ανδρέα Κατσιγιάννη, άλλωστε, είναι βασικό στοιχείο της παράστασης.