Αντώνης Φωνιαδάκης: «Δεν έκανα αίτηση στη Λυρική για να γίνω διευθυντής του Μπαλέτου. Δεν είμαι διευθυντής, καλλιτέχνης είμαι»

Ένα ασημένιο ύφασμα, σαν γιγαντιαίο κομμάτι από αλουμινόχαρτο, ντύνει εντυπωσιακά την πλάτη της σκηνής. Μπροστά του μια μαύρη στεφάνη ταλαντεύεται σαν απλό εκκρεμές, μια κούνια με φόντο το αστρικό μας σύμπαν. Ο Αντώνης Φωνιαδάκης, στα όρια σκηνής και πλατείας, βρίσκεται στη δίνη ενός δημιουργικού «Γαλαξία», του δικού του Γαλαξία, ορίζοντας με κάθε λεπτομέρεια τις τεχνικές συνθήκες της παράστασης – σύμπραξης Εθνικού Θεάτρου και Λυρικής Σκηνής.

Λίγες μέρες πριν από την πρεμιέρα και το άγχος ζευγαρώνει με την κούραση. Διαθέτει μισή ώρα – ακριβώς – για τη συνέντευξη πριν την έναρξη της πρόβας και μοιάζει να χαλαρώνει κάπως καθισμένος στο φωτεινό φουαγιέ του εξώστη του Rex. Ο χορογράφος της διεθνούς πορείας γνώριζε από την αρχή πως τα πράγματα δεν θα ήταν εύκολα όταν έθετε υποψηφιότητα για τη θέση του διευθυντή του Μπαλέτου της Λυρικής. Για την ακρίβεια το επιζητούσε.

«Ήθελα μια ευθύνη παραπάνω, ήθελα να μπορέσω να προτείνω ένα πρόγραμμα, να διαμορφώσω ένα τοπίο πέρα από το δικό μου τοπίο γραφής και ειδικά στη χώρα μου. Μπορεί στις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης, η δημιουργία μιας ομάδας ρεπερτορίου να είναι αυτονόητη, στην Ελλάδα όμως δεν είναι».

Χορογράφος παγκόσμιας κλίμακας με «κλεισμένο» προγραμματισμό για την επόμενη τριετία, διευθυντής με οργανωτικούς στόχους και στέρεο καλλιτεχνικό όραμα, ο Αντώνης Φωνιαδάκης θα είναι πάντα ο ενθουσιώδης χορευτής που ονειρεύεται την επόμενη στιγμή για να βρεθεί στη σκηνή. «Θα ήθελα να κάνω ένα ακόμα σόλο και να ερευνήσω νέα πράγματα. Δεν είμαι ιδιοφυϊα αλλά ευγνωμονώ το γεγονός ότι μπορώ να επιλέξω διαφορετικούς τρόπους έκφρασης. Είναι μεγάλη η ευκαιρία που μου δίνεται στη Λυρική και νιώθω τυχερός που, μέσα στην κούραση μου, μπορώ να αποκαλύψω πολλά πρόσωπα της δημιουργικότητας μου».


Διστάσατε καθόλου αντιμετωπίζοντας τη συνθήκη ενός κρατικού οργανισμού;
Ομολογώ πως ήρθα εδώ απροετοίμαστος – εκτός από την πρώτη γεύση που είχα με το «Links» – και ίσως αυτό με έκανε να μη φοβάμαι. Δεν θα έλεγα ότι υπάρχει φόβος όσο ότι κάνω μια αναγνωριστική πρώτη επαφή. Διανύω μια περίοδο που προσπαθώ να κατανοήσω, να αφουγκραστώ, να μην βγάζω γρήγορα συμπεράσματα. Αποκωδικοποιώ ακόμα το μυστήριο ενός δημόσιου οργανισμού.

Διαπιστώνετε ότι τα πράγματα κινούνται κάπως αργά τη στιγμή που εσείς έχετε μάθει να κινείστε με ρυθμό;
Η αλήθεια είναι ότι ως άνθρωπος του χορού λειτουργώ σε μια εγρήγορση – κι ιδιαίτερα δουλεύοντας σε, μικρότερης κλίμακας, ομάδες. Εδώ φυσικά μιλάμε για έναν οργανισμό με πολλούς εργαζόμενους συνεπώς τα πράγματα τρέχουν πιο αργά χωρίς αυτό να σημαίνει ότι αφορά στη θέληση κάποιων ανθρώπων να δράσουν. Περισσότερο έχει να κάνει με τη μεταφορά της πληροφορίας. Παρότι λοιπόν το ζήτημα συντονισμού πρέπει να δουλευτεί πιστεύω πως όλα τα μέλη της Λυρικής είναι ικανά και μπορούν να προσφέρουν.

Ήδη έχουμε εισπράξει από εσάς μια άλλη προσέγγιση στο Μπαλέτο της Λυρικής. Ποιοι είναι οι στόχοι σας τώρα αλλά και σε βάθος χρόνου;
Στη φάση αυτή που εξερευνώ δυνατότητες με ενδιαφέρουν δύο πράγματα: Πρώτον η τριβή με το σώμα των καλλιτεχνών, τι κάνουμε στην πράξη δηλαδή και δεύτερον ο σχεδιασμός μιας φιλοσοφίας. Για την ώρα δηλαδή, λειτουργώ σε δύο διαφορετικά πλαίσια για να υπάρξει μια σύμπνοια οργανωτική και ιδεολογική προς ένα άνοιγμα: Άνοιγμα ρεπερτορίου καταρχάς – με ενδιαφέρει πάρα πολύ το μπαλέτο να έρθει σε επαφή με πολλά στιλ χορού – και συνάμα να έχουμε μια άμεση συγγένεια με τη βάση και την κλασική παιδεία των χορευτών. Δεν θα πήγαινα δηλαδή, από τώρα σε ακραίες προτάσεις που θα μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο κάποιες ισορροπίες. Πιστεύω στην ομαλή μετάβαση, γιατί με αυτόν τρόπο μπορεί κανείς να κατανοήσει τι κάνει, να το χαρεί δοκιμάζοντας το και να αποδώσει. Επιπλέον θα ήθελα να υπάρξει μια καθαρή τεχνική κατάρτιση της ομάδας του Μπαλέτου· να στέκεται στα πόδια του και να έχει αντοχές.

Όσο με υποστηρίζει το κορμί μου και όσο επιθυμεί το μυαλό μου δεν θα ήθελα να σκέφτομαι την ημερομηνία λήξης

Είναι ενδιαφέρον που είστε ακόμα ενεργός χορευτικά ενώ αναλαμβάνετε διοικητικά καθήκοντα.
Δεν έκανα αίτηση στη Λυρική για να γίνω διευθυντής του Μπαλέτου. Δεν είμαι διευθυντής, καλλιτέχνης είμαι. Ως καλλιτέχνης έκανα μια πρόταση, ευτυχώς για μένα λειτούργησε. Και πιστεύω ακράδαντα ότι η μία ιδιότητα πρέπει να εμβολιάζει την άλλη.

Συνεπώς δεν θα αρνηθείτε τη χορογραφική σας ιδιότητα.
Προς το παρόν όχι. Όσο με υποστηρίζει το κορμί μου και όσο επιθυμεί το μυαλό μου δεν θα ήθελα να σκέφτομαι την ημερομηνία λήξης – αν και μπορεί να συμβεί τα επόμενα χρόνια. Αν η σωματική κόπωση με εμποδίσει να είμαι αυτός που είμαι στη δουλειά μου, ενδεχομένως να κάνω μια διαπραγμάτευση με τον εαυτό μου· ωστόσο η δημιουργικότητα μου θα εκφραστεί με άλλες μορφές.

_{credit/Βασίλης Μακρής}

Το αποτέλεσμα της θητείας σας σε βάθος χρόνου θέλατε να είναι ριζοσπαστικό;
Αν επρόκειτο να κάνω μια πρόβλεψη για το μέλλον της θητείας μου εδώ, θα ήθελα να πω ότι βοήθησα να εμπλουτιστεί ο οργανισμός της Λυρικής και να πάρει μια νέα πνοή, να αντιμετωπίσει τον εαυτό της πιο δυναμικά, να βάζει στοιχήματα και να τα κερδίζει και να μη μένει στην πεπατημένη – ότι, δηλαδή, έχει εφαρμόσει ένα στιλ για αρκετά χρόνια κι επιμένει στην επανάληψη του. Με την πάροδο του χρόνου, οι τάσεις, το κοινό και οι καλλιτέχνες αλλάζουν. Θα με ενδιέφερε λοιπόν, φεύγοντας να έχω εμφυσήσει ένα πνεύμα επιθυμίας και περιέργειας· να προσκαλούμε πράγματα και να κοιτάζουμε να επωφεληθούμε από αυτά, χωρίς να σνομπάρουμε τη βασική γραμμή του οργανισμού. Γιατί, η Λυρική είναι ένας νεοκλασικός οργανισμός, μην το ξεχνάμε.

Για κανένα λόγο δεν είμαι εδώ για να δουλέψω για την προσδοκία των άλλων· θα δουλέψω για να ικανοποιήσω πραγματικές ανάγκες. Μόνον έτσι θα επαληθευτούν οι όποιες προσδοκίες

Έλειπαν πράγματα από το τμήμα Χορού της Λυρικής;
Το 2007, όταν με είχαν καλέσει στη Λυρική να παρουσιάσω κάτι ως νέος χορογράφος, είχα διαπιστώσει πως υπήρχε μια πρόθεση να επεκταθεί κι αλλού το μπαλέτο της Λυρικής. Είχαν γίνει κάποιες κινήσεις. Το τελευταίο διάστημα – απ’ ότι είχα πληροφορηθεί – υπήρχε μια σταθερότητα και μια επιμονή σε ένα μόνο συγκεκριμένο στιλ και τώρα ξαναμπαίνουμε στον κύκλο ν’ ανοίξουμε τον ορίζοντα μας. Η μεγάλη διαφορά πλέον είναι πως το Μπαλέτο έχει προχωρήσει πολύ βιολογικά, η ομάδα έχει κουραστεί. Θα πρέπει λοιπόν, θα υπάρξει μια όσμωση για να εξυπηρετήσω το ρεπερτόριο αλλά και το ίδιο το σώμα των χορευτών να με βοηθήσει σε μια ανανέωση εκ των έσω.

Στο πρόσωπο σας αποτυπώνεται μια προσδοκία. Σας βαραίνει αυτό;
Δεν είναι η πρώτη μου προτεραιότητα να σκέφτομαι την προσδοκία των άλλων. Είναι τόσο απαιτητική η δουλειά, ο μόχθος που πρέπει καθημερινά να καταβάλλω κι από την άλλη χρειάζεται να δρομολογήσω τα διοικητικά καθήκοντα μου πράγμα που συγκεντρώνει όλη την προσοχή μου. Αν αρχίσω να σκέφτομαι δορυφορικά, με το τι υπάρχει πιο έξω από αυτό, θα χάσω το στόχο μου. Για κανένα λόγο δεν είμαι εδώ για να δουλέψω για την προσδοκία των άλλων· θα δουλέψω για να ικανοποιήσω πραγματικές ανάγκες. Μόνον έτσι θα επαληθευτούν οι προσδοκίες. Δεν φτάνει μόνο το καλλιτεχνικό όραμα· αυτό μπορεί να βρει εύκολα έδαφος και σε μια ομάδα του εξωτερικού. Το καλλιτεχνικό μου όραμα πρέπει να αντιμετωπίσει την, εδώ, πραγματικότητα. Η προτεραιότητα μου λοιπόν, είναι να οργώσω το έδαφος εδώ.

Για την ώρα ποια είναι η εντύπωση που έχετε για την ελληνική χορευτική σκηνή;
Ο χορός στην Ελλάδα βρίσκεται σε μια πολύ δύσκολη στιγμή. Πολλά καθορίζονται από την έλλειψη κρατικής στήριξης, η απουσία επιχορηγήσεων είναι το No 1 ζήτημα στο χώρο. Οι ομάδες που, μέχρι τώρα, υπήρχαν υποσιτίζονται, το Ελληνικό Φεστιβάλ και η Στέγη βοηθούν αλλά δεν φτάνει, η ανεργία διογκώνεται και την ίδια ώρα υπάρχει μια μεγάλη δίψα από δεκάδες παιδιά που χορεύουν να αφομοιωθούν χωρίς να υπάρχουν θέσει εργασίας. Κι αν οτιδήποτε συμβαίνει από 5-6 εμπνευσμένους καλλιτέχνες που έχουν δημιουργήσει ένα πλαίσιο εργασίας και μπορούν να δράσουν ή να εξάγουν την δουλειά τους αυτό δεν μπορεί να γίνει καθρέφτης μιας ολόκληρης χορευτικής κοινότητας. Αυτές είναι οι εξαιρέσεις στον κανόνα και θα έπρεπε να έχουν γίνει μια σταθερή βάση που θα προωθήσει τους υπόλοιπους καλλιτέχνες. Το υπουργείο Πολιτισμού, οφείλει να παρακολουθήσει την πολυμορφία του ελληνικού Χορού, τις διαφορετικές οντότητες καλλιτεχνών που αξίζουν προσοχής και να δημιουργήσει ένα περιβάλλον ασφαλές και πολυσυλλεκτικό. Από την στιγμή που ανέλαβα τη θέση στη Λυρική, κατάλαβα πόσο μεγάλη ανάγκη υπάρχει να εκτονωθεί κάπως όλη αυτή η αναμονή. Και χαίρομαι πολύ που για τον «Γαλαξία» μου δόθηκε η δυνατότητα να προσλάβω τέσσερις ελεύθερους επαγγελματίες χορευτές. Οπως επίσης και για την κίνηση που έκανε το Εθνικό να συμπεριλάβει το Χορό στο πρόγραμμα του. Ομως, θα έπρεπε να συμβαίνουν άλλες δέκα τέτοιες πρωτοβουλίες κάθε σεζόν.

_{credit/Βασίλης Μακρής}

Θέλετε δηλαδή να βοηθήσετε στην εξωστρέφεια του ελληνικού χορού στην Ευρώπη; Να έχουν μια πορεία εκτός Ελλάδος οι παραστάσεις της Λυρικής;
Θα ήθελα ν’ ακουστεί εκτός Ελλάδος η Λυρική· αν όχι με το πρώτο βήμα μου αλλά πιο μακροπρόθεσμα. Πρέπει ν’ αποκτήσει φωνή στη συνείδηση των ευρωπαϊκών σκηνών χορού. Μην ξεχνάμε τη δύναμη της Λυρικής, των δραστηριοτήτων της οποίας πρέπει να γίνουμε κράχτης.

Έχετε πάντως τις επαφές με καλλιτέχνες και ομάδες του εξωτερικού.
Πράγματι αλλά τις έχω για την προσωπική μου δουλειά, όχι για να στηρίξω έναν οργανισμό που διατηρεί ένα πολύ συγκεκριμένο προφίλ. Δουλεύω ως ελεύθερος επαγγελματίας κι αυτό που μου ζητείται είναι η γραφή μου να εφαρμόζεται κάθε φορά σε μια τοπική ομάδα. Είναι πολύ διαφορετικό να μπορέσεις να εξάγεις μέσω ενός προσώπου το υλικό ενός οργανισμού.

Δεν μπορώ να πω ότι έχω κάνει μια μεγάλη επιστροφή στην Ελλάδα. Η Αθήνα είναι ένας ακόμα προορισμός για μένα παρότι την αντιμετωπίζω με μεγαλύτερη αγάπη και της δίνω μεγαλύτερη έμφαση

Υπάρχει περίπτωση οι υποχρεώσεις να σας κρατήσουν μόνιμα στην Ελλάδα;
Αυτή τη στιγμή μοιράζομαι ανάμεσα σε δύο πόλεις: Παρίσι – Αθήνα. Έχω πάρει την απόφαση να βρίσκομαι πιο συχνά στην Ελλάδα λόγω των υποχρεώσεων μου στη Λυρική παρόλα αυτά τα project που έχω αναλάβει τρέχουν και υπάρχει μια διαρκής ανταλλαγή με ομάδες του εξωτερικού. Η Αθήνα είναι μια πόλη-σταθμός στην πρώτη μου τοποθέτηση σε διοικητική θέση σε καλλιτεχνικό οργανισμό – αρχίζει μια νέα εμπειρία στην καλλιτεχνική μου δραστηριότητα – και γι’ αυτό είμαι ευγνώμων. Ωστόσο, δεν μπορώ να πω ότι έχω κάνει μια μεγάλη επιστροφή στην Ελλάδα. Η Αθήνα είναι ένας ακόμα προορισμός για μένα, παρότι την αντιμετωπίζω με μεγαλύτερη αγάπη και της δίνω μεγαλύτερη έμφαση γιατί σηματοδοτεί ένα στάδιο της εξέλιξης μου αφού γίνεται στον τόπο που αγαπώ και με ανθρώπους που νιώθω και γνωρίζω.

_{Credit/Ruggero Mengoni}

Η μαρκίζα του εξωτερικού ή η δουλειά σας θεωρείτε ότι μέτρησε περισσότερο για να βρεθείτε σ’ αυτή τη θέση;
Ήθελα πριν φτάσουν οι άνθρωποι της Λυρικής σε μένα να έχουν καταλάβει το καλλιτεχνικό μου προφίλ, να είναι η γραφή μου που εξιτάρει ή που δημιουργεί μια εμπιστοσύνη για το τι μπορώ να κάνω. Δεν ήθελα να εξυπηρετήσω σκοπούς ενός οργανισμού που δεν ακουμπάνε σ’ αυτό. Με ενδιαφέρει όταν με καλούν να δουλέψω κάπου – όχι μόνο στη Λυρική – να ξέρουν ποιον καλούν.

Το γεγονός ότι έχω μια συνεχή πορεία στο εξωτερικό και δοκιμάζομαι επί 13 χρόνια πιστεύω ότι εμπνέει μια σιγουριά. Εννοείται πως έχει παίξει ρόλο – είναι γυαλιστερό όλο αυτό. Εννοείται επίσης πως έχω επωφεληθεί από αυτό

Έχετε επωφεληθεί ωστόσο από τον χαρακτηρισμό του διεθνούς χορογράφου;
Στους περισσότερους, ειδικά στον Τύπο, αρέσουν πολύ οι ταμπέλες περί διεθνούς καριέρας. Το γεγονός ότι δοκιμάζομαι επί 13 χρόνια στο εξωτερικό πιστεύω ότι εμπνέει μια σιγουριά. Ίσως σηματοδοτεί μια συνέχεια, και μια ποιότητα δουλειάς εφόσον με καλούν συνεχώς να χορογραφήσω. Εννοείται πως έχει παίξει ρόλο – είναι γυαλιστερό όλο αυτό. Εννοείται επίσης πως έχω επωφεληθεί στο παρελθόν από αυτό. Κι ίσως, η παρουσία όσων δουλεύουμε εκτός Ελλάδος, μας καθιστά πρέσβεις του ελληνικού πολιτισμού. Παρόλα αυτά, δεν μπορεί κανείς να επαναπαυτεί μόνο σε αυτό. Η διεθνής πορεία αφορά σε άλλες πραγματικότητες· τώρα είμαι εδώ για να δουλέψω για τα ελληνικά δεδομένα.

Ποια εικόνα της Ελλάδας έχετε μεταφέρει στο εξωτερικό μέσα από τα έργα σας;
Το ότι είμαι Ελληνας δεν σημαίνει ότι όλα μου τα έργα στρέφονται γύρω από την έννοια της ελληνικότητας. Τώρα αν κάτι μπορεί να μιλήσει ελληνικά στη χορογραφία μου είναι η γενναιοδωρία, η ενέργεια, ο παλμός, η ένταση που περιγράφει το μεσογειακό ταμπεραμέντο και πάθος.

Ποιες είναι οι έννοιες που περιγράφουν τη δουλειά σας;
Ενέργεια, ροή, αισθησιασμός, παιχνίδι κι ανθρωπιά.

Ποτέ η τύχη δεν σε φέρνει πρώτο στο τέρμα. Η τύχη σε φέρνει στην αρχή· αν θα φτάσεις στο τέρμα είναι δική σου ευθύνη.

Ως ένα παιδί που δύο δεκαετίες πριν ξεκινούσε την πορεία του κάπως διστακτικά αισθάνεστε πως έχετε καταφέρει αρκετά;
Δεν το έχω σκεφτεί ποτέ. Συνήθως δεν κάνω απολογισμούς. Πριν λίγο καιρό προσπαθούσα να μετρήσω πόσες χορογραφίες έχω κάνει μέχρι τώρα. Και είναι πάρα πολλές. Σκεπτόμενος κιόλας πως τα επόμενα χρόνια να πληθύνουν κι άλλο. Δέχομαι παραγγελίες και προτάσεις με τον ίδιο ρυθμό. Συμβαίνει λοιπόν, να υπάρχει μια αλληλουχία συνεργασιών και να με παρασύρει αυτή η πορεία. Έχω κλείσει ένα πρόγραμμα τριετίας κι εκτός Ελλάδας και για τη Λυρική.

_{credit/Peter Greig}

Έχετε κουραστεί;
Τον τελευταίο καιρό είμαι πολύ κουρασμένος. Πολύ συχνά δουλεύω μέχρι τις 02.00 τα ξημερώματα ενώ ξεκινώ στις 10.00 το πρωί. Δεν φανταζόμουν ποτέ ότι θα ήταν περίπατος αλλά μέχρι να συντονιστεί αυτό το πράγμα θα ζω υπό συνθήκες εξάντλησης.

Αισιοδοξείτε ότι θα τα καταφέρετε;
Ναι. Φοβάμαι πολλές φορές, ανησυχώ κι απελπίζομαι αλλά εν τέλει πιστεύω πως ότι κι αν γίνει θα είναι καλύτερο από το να μην είχε γίνει τίποτα.

Γενικά αισθάνεστε τυχερός;
Δεν ξέρω. Ίσως υπάρχουν στιγμές τύχης που βρίσκεσαι στο σωστό μέρος, τη σωστή στιγμή. Παρόλα αυτά έχει σημασία τι είδους χειρισμούς να θα κάνεις για να έχεις αποτέλεσμα. Ποτέ η τύχη δεν σε φέρνει πρώτο στο τέρμα. Η τύχη σε φέρνει στην αρχή· αν θα φτάσεις στο τέρμα είναι δική σου ευθύνη.