Οι “Ευτυχισμένες ημέρες” που έχουμε απολαύσει στις θεατρικές σκηνές
Για τις «Ευτυχισμένες ημέρες» του Σάμιουελ Μπέκετ ο λόγος. Για το έργο που αγαπούν τόσο οι ηθοποιοί, όσο και οι θεατές. Και γνωρίζω πολλούς και πολλές θεατρόφιλους, που τους αρέσει να μετρούν πόσες φορές έχουν δει την παράσταση, με ποιαν ηθοποιό στον ρόλο της αλλόκοτα και γοητευτικά απελπισμένης όσο και αισιόδοξης Γουίνι, που είναι βυθισμένη στην αρχή μέχρι τη μέση και μετά μέχρι το λαιμό.
Φέτος, τη Γουίνι υποδύεται, στη σκηνή του Bios η Όλια Λαζαρίδου, στην παράσταση που σκηνοθέτησε η Σύλβια Λιούλιου, στη μετάφραση του Διονύση Καψάλη και σ’ ένα εξαιρετικά πρωτότυπο σκηνικό που έστησε ο Άγγελος Μέντης.
Περιμένοντας ν’ αρχίσει η παράσταση, στο φουαγιέ του Bios αρχίσαμε να θυμόμαστε πόσες φορές έχουμε δει τις «Ευτυχισμένες ημέρες», με ποιες ηθοποιούς, σε ποιες μεταφράσεις, ποιο σκηνικό έκανε κάπως αλλιώτικο αυτό που ο Μπέκετ ονόμαζε λόφο… Τα ονόματα και οι παραστάσεις αλληλοσυμπληρώνονταν: άλλοι το είχαν δει με την Αντιγόνη Βαλάκου, άλλοι με τη Ρούλα Πατεράκη, άλλοι με τη Ράνια Οικονομίδου, άλλοι με τη Μίνα Αδαμάκη, άλλοι με τη Φιόνα Σω, στην Επίδαυρο (στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών-Επιδαύρου, πριν από 8 περίπου χρόνια), άλλοι με τη Σοφία Φιλιππίδου στο Εθνικό, άλλοι με τη Ναταλία Τσαλίκη στο Θέατρο Τέχνης…
Η Φιόνα Σω σκηνοθετημένη από τη Ντέμπορα Γουόρνερ στο Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου τον Αύγουστο του 2007
Υπήρχαν κι εκείνοι που θυμήθηκαν τη παράσταση με τη Βάσω Μανωλίδου. Και κάποιοι δεν έχουν χάσει καμία εκδοχή. Γιατί αυτό το κείμενο του Σάμιουελ Μπέκετ, που γράφτηκε τις δύο πρώτες χρονιές της δεκαετίας του ’60, εξακολουθεί να μαγεύει, εξακολουθεί να μας προκαλεί, να μας κάνει να αναρωτιόμαστε, να μας κάνει θα θλιβόμαστε. Οπωσδήποτε να μας συγκινεί στο τέλος, για την απόλυτη αδυναμία του ανθρώπου να αντιστρέψει το πεπρωμένο… Αυτό που δεν ορίζει.
Για την ιστορία, ο γαλλικός τίτλος του έργο είναι Oh les beaux jours, δάνειος από ποίημα του Πωλ Βερλαίν. Οσο για την πρεμιέρα της παράστασης, δόθηκε στις 17 Σεπτεμβρίου 1961 στο Cherry Lane Theater της Νέας Υόρκης και έκτοτε δεν έχει σταματήσει να παίζεται σε όλες τις σκηνές του κόσμου.
H Nαταλία Τσαλίκη σκηνοθετημένη από τη Λίνα Ζαρκαδούλα, στο Θέατρο Τέχνης – Φρυνίχου (2013)
Έπιασα τον εαυτό μου, που έχει δει κάποιες από τις παραστάσεις που έχουν παρουσιαστεί τα τελευταία χρόνια στις ελληνικές σκηνές, να νιώθω κάθε φορά αλλιώς, στο ίδιο έργο. Κι αυτό γιατί αυτό το τόσο στατικό έργο, επαφίεται ιδιαιτέρως και απολύτως στην προσωπικότητα της κάθε φορά Γουίνι. Στο κάτι τι ιδιαίτερο και ξεχωριστό που εκπέμπει η κάθε ηθοποιός. Γιατί αυτό το έργο, το αυστηρά δομημένο, το χωρίς πολλές σκηνικές επιλογές, αφήνει, τελικά, τον θεατή να δει κάθε φορά κάτι άλλο. Πότε τη δύναμη του καθηλωμένου ανθρώπου να ελπίζει, πότε τη δολοφονική ρουτίνα, πότε το αδιέξοδο των σχέσεων -των κοντινών σχέσεων-, πότε τη φινέτσα που σε τέτοιες δύσκολες στιγμές επιστρατεύει μια γυναίκα. Στις πρώτες αναγνώσεις αυτά. Γιατί υπάρχουν κι άλλες πολλές, δεκάδες, όσες και οι αράδες του μπεκετικού κειμένου.
H Ράνια Οικονομίδου σκηνοθετημενη από τον Αντωνη Αντύπα στο Απλό Θέατρο το 2011
Τι μπορεί να κάνει ο κάθε σκηνοθέτης μπροστά σ’ ένα έργο με τόσο συγκεκριμένες σκηνικές προδιαγραφές; Που έχουν πάντα μία τσάντα, μια οδοντόβουρτσα, μια οδοντόκρεμα σχεδόν τελειωμένη, ένα καθρεφτάκι, ένα περίστροφο, έναν μεγεθυντικό φακό, μια λίμα, γυαλιά πρεσβυωπίας, και οπωσδήποτε μιαν ομπρέλα – αυτά δεν λείπουν από καμία παράσταση, αφού είναι και μέρος του κειμένου, είναι μέρος των ημερών της Γουίνι, των καθηλωμένων ημερών της, που προσπαθεί να τις κάνει ευτυχισμένες… Που πασχίζει να βρει χαρά μέσα στην καθήλωσή της… Και κάποιες φορές η Γουίνι (και ο Μπέκετ φυσικά) δίνει και σε μας χαρά: πικρή χαρά, θλιμμένη χαρά, χαρμολύπη.
H Σοφία Φιλιππίδου στο Εθνικό Θέατρο το 2015 σε σκηνοθεσία του Γιώργου Μανιώτη
Μέσω της προσωπικότητας της κάθε φορά Γουίνι, αλλά και μέσω των σκηνικών μέσων, τονίζεται ό,τι εισπράττει, ό,τι θέλει να τονίσει ο κάθε φορά δημιουργός της παράστασης. Και κυρίως πώς εισπράττει, αυτόν τον εγκλωβισμό στον οποίο είναι υποχρεωμένοι να ζουν η Γουίνι και ο αθέατος αλλά τόσο αναγκαίος Γουίλι (Αγγελος Σκασίλας). Ισως και τι ορίζει, σκηνικά, αυτό τον εγκλωβισμό…
Στη φετινή παράσταση, της Σύλβιας Λιούλιου και της Ολιας Λαζαρίδου, τα σκηνικά υπογράφει ο πάντα ευαίσθητος Άγγελος Μέντης. Και τον λόφο που λέει ο Μπέκετ -και μετέφρασε τύμβο ο Διονύσης Καψάλης- τον έφτιαξε «βιβλιένιο»! Εφτιαξε έναν λόφο από βιβλία -«τα έπλεξε ένα ένα, σαν ξερολιθιά, επί τρία μερόνυχτα», μας αποκαλύπτει η Όλια Λαζαρίδου- και εκεί εγκλώβισε τη Γουίνι. Μέχρι στιγμής έχω δει λόφο χωμάτινο, λόφο από σεντόνια, λόφο από φελιζόλ, λόφο από… φουστάνι! Ναι, η Ρούλα Πατεράκη είχε κάνει λόφο το τεράστιο φόρεμά της, και είχε χωθεί και χαθεί μέσα σ’ αυτό.
Η Ολια Λαζαρίδου στο Bios “βυθίζεται” στο σκηνικό του Άγγελου Μέντη
Δεν ξέρω τι είχε στο μυαλό του ο Αγγελος Μέντης, προσωπικά εισέπραξα από τον βιβλιένιο λόφο τον εγκλωβισμό της σύγχρονης κοινωνίας στην υπερπληροφόρηση και τελικά στην αδυναμία της -της κοινωνίας και των μελών της- να επικοινωνήσουν. Και είναι τόσο οδυνηρό ν’ ακούμε κάποια στιγμή, στο δεύτερο μέρος της παράστασης, όταν η Γουίνι είναι βυθισμένη στο λόφο της μέχρι το λαιμό, να ψάχνει να βρει τις λέξεις!!! Και να περιβάλλεται από εκατοντάδες βιβλία, αυτή η γυναίκα που η αφήγηση και η περιγραφή, οι λέξεις δηλαδή, ήταν καθοριστικό στοιχείο της προσωπικότητάς της και απαραίτητη συντροφιά των ημερών του εγκλωβισμού της!
Είναι πολλά και διαφορετικά όσα μας εγκλωβίζουν, όσα μας καθηλώνουν, όσα μας αναστέλλουν. Μπορεί να έχουν να κάνουν με τις εποχές και με τους καιρούς. Αλλά το συναίσθημα της ασφυξίας είναι πάντα το ίδιο. Όπως και η διαρκής πάλη των ανθρώπων να βγάλουν το κεφάλι τους πάνω από αυτό που τους πνίγει. Και να αντικρίζουν επιτέλους τον Γουίλι τους…
.JPG)
