Status Update: Αγγελική Παπαθεμελή, ηθοποιός

Αισθάνθηκα, αναγνωρίστηκα και εκτιμήθηκα για πρώτη φορά ως εντελώς αυτόνομος άνθρωπος μέσα στο πλαίσιο της θεατρικής ομάδας του σχολείου, στην Γ’ Γυμνασίου. Αυτή η συναρπαστική αίσθηση κορυφώθηκε λίγα χρόνια αργότερα στη δραματική σχολή, ένα περιβάλλον όπου έμπαινε κανείς μόνο με ό,τι έφερε ο ίδιος την κάθε διαφορετική μέρα, απαλλαγμένος από οποιονδήποτε συσχετισμό των άλλων με την οικογένεια, την τάξη ή τον τόπο καταγωγής του ή με το μακρινότερο ή ακόμη και πρόσφατο παρελθόν του. Η συγκεκριμένη σχολή υπήρξε για μένα ένας χώρος τεράστιας ελευθερίας και προσωπικής ανάπτυξης και φυσικά το γεγονός πως το αντικείμενό της ήταν το θέατρο καθιστούσε αυτή τη συνθήκη απαραίτητη. Όσο νωρίτερα αρχίσει κανείς να εξερευνά και να εμπιστεύεται την προσωπική του υπόσταση τόσο το καλύτερο, ώστε νηφάλια σε όλη την πορεία της ζωής του να συνειδητοποιεί κάθε φορά με ποια κομμάτια του παρελθόντος ή των ανθρώπων που τον έχουν διαμορφώσει επιθυμεί να παραμένει βαθύτατα συνδεδεμένος, τι τον ορίζει παρά τη θέλησή του μέσα του ή στα μάτια των άλλων και τι από όλα αυτά απλά δεν τον αφορά.

Υπήρξα πολύ ντροπαλή ως παιδί και κομμάτια αυτού του εαυτού φέρω ακόμη, αλλά η επαφή μου με την πράξη του θεάτρου με βοήθησε όχι τόσο στο να εξοικειωθώ με την έννοια της έκθεσης, όσο στο να καταλάβω πως αυτό που έχω να φανερώσω στους άλλους είναι ενδιαφέρον και όμορφο, όπως είναι η αλήθεια κάθε ανθρώπου. Έχοντας αργότερα την τύχη να βρεθώ στη Δραματική Σχολή του θεατρικού οργανισμού Μορφές στο Θέατρο Εμπρός, ήρθα σε επαφή με κάποιες αξίες σε σχέση με το θέατρο, η γνώση των οποίων με ανάγκασε με την καλή έννοια να γίνω ακόμη πιο θαρρετά «ορατή και ακουστή», όποτε ένιωσα πως έπρεπε να τις υπερασπιστώ. Έχοντας μεγαλώσει πια, εκτιμώ βαθύτατα σαν ανθρώπινη ποιότητα την ηρεμία, την ψυχραιμία και την προσπάθεια συνεννόησης, όπως και μια μικρή έστω επεξεργασία πριν ανοίξει κανείς το στόμα του, αλλά και έχω σε στιγμές ενδώσει σε επικούς τσακωμούς, για τους οποίους ουδέποτε μετάνιωσα.

_{credit/ Βασίλης Γεροντάκος}

Ξεκίνησα το θέατρο αναζητώντας μέσα από αυτό μια βαθύτερη σύνδεση με τον εαυτό μου και με τους άλλους και το πού βρίσκομαι σε σχέση μ’ αυτό το πρωταρχικό αίτημα είναι κάτι που επανεξετάζεται σε τακτά διαστήματα… Είναι απαραίτητο κανείς να κρατά όσο άθικτη γίνεται την πρωταρχική του έλξη γι’ αυτό με το οποίο ασχολείται και, με κόπο, να προσπαθεί να πειθαρχεί σ’ αυτή. Ο τρόπος που γίνονται τα πράγματα απέχει πάρα πολύ από την ποιότητα της φύσης του θεάτρου, κάτι που φαντάζομαι πως ισχύει λίγο πολύ σε όλα τα επαγγέλματα, και είναι κάτι με το οποίο έρχεται κανείς σκληρά αντιμέτωπος από την αρχή της επαγγελματικής του πορείας. Ο χώρος του θεάτρου στη χώρα μας (ανέκαθεν αλλά τώρα περισσότερο από ποτέ) μαστίζεται κυριολεκτικά από την οικονομική στενότητα αλλά και την οικονομική εκμετάλλευση, καθώς και από την ημιμάθεια, το ψώνισμα και έναν διανοητικό αυνανιστικό ναρκισσισμό πολλών ανθρώπων που ασχολούνται μ’ αυτό.

Οι περισσότερες παραστάσεις γίνονται για να γίνουν ή για να παρουσιάσουν μερικές έξυπνες ιδέες και απουσιάζει όλο και συχνότερα η αιτία, ο σκοπός, αυτό που θα μπορούσε και θα έπρεπε να κινεί τα πράγματα, αλλά και η τόλμη, η πίστη, η επιμονή και ο κόπος, που θα επέτρεπαν σ’ αυτά τα κίνητρα να μη συνθλίβονται υπό το βάρος των συνθηκών ή της ενδεχόμενης αποτυχίας. Απουσιάζει η υψηλή απαίτηση (πρωτίστως από τους εαυτούς μας) και ενώ παλιότερα επαρκούσε το «πρώτοι στο χωριό», τώρα ο πήχης φαίνεται να έχει πέσει στο να τη βγάλουμε αξιοπρεπώς. Είναι μια κατάσταση εξαιρετικά δύσκολη και απογοητευτική και πρέπει κανείς όσο αντέχει να μην παραιτείται από το να αναζητά ή να δημιουργεί τις καλύτερες δυνατές κάθε φορά συνθήκες.

_{credit/Σταύρος Χαμπάκης}

Επειδή η ζωή δίνει πολύ όμορφα αλλά και πολύ δύσκολα διαχειρίσιμα πράγματα και δίνει σε όλους ανεξαιρέτως, είναι σκόπιμο κανείς να μη μεγαλοποιεί μικροπράγματα, μπορεί να είναι βέβαιος πως τα πραγματικά προβλήματα θα τον επισκεφτούν αργά ή γρήγορα. Το αγγλικό θεατρικό ρητό All drama must remain on stage είναι ένας σοφός οδηγός!

Η ανεξάρτητη θεατρική σκηνή συνεπάγεται συνήθως ανέχεια (όχι ότι η πιο «κατεστημένη» σκηνή εγγυάται πλέον το αντίθετο), επιτρέπει όμως κάποια μεγαλύτερη συμμετοχή στη διαμόρφωση των πραγμάτων, στην έρευνα και την ελευθερία. Αυτά βέβαια πολλές φορές είναι απλά ευσεβείς πόθοι και είναι πάντα ρίσκο το να συνεργάζεσαι με καινούριους κάθε φορά ανθρώπους, αναζητώντας τους συνεργάτες με τους οποίους θα μπορούσες να συμπορευθείς πιο σταθερά.. Συχνά η ανεξάρτητη σκηνή, επειδή βιώνει έναν πολύ υψηλό βαθμό δυσκολίας ως προς τις συνθήκες, εγκαταλείπει το λόγο που την έκανε ανεξάρτητη και αρχίζει να εξαρτάται από το ποιος τρόπος προσέγγισης ή ποια χρονική διάρκεια της παράστασης δε θα αποτρέψει την προσέλευση των θεατών και άλλα παρόμοια… Συχνά επίσης – οξύμωρο αλλά αναπόφευκτο – δημιουργεί εξαρτήσεις, μικρές οικογένειες που εξυπηρετούν μικροσυμφέροντα, χωρίς να επιθυμούν πραγματικά να επικοινωνήσουν με το υπόλοιπο σύμπαν.. Συχνά παρουσιάζει δουλειές πρόχειρες, με συντελεστές όχι ιδιαίτερα ικανούς, απλά και μόνο γιατί το πεδίο είναι ανοιχτό σε όλους.. Δεν παύει όμως να είναι ένα πεδίο στο οποίο μπορεί κάποιος να αναπτυχθεί πιο αυτόνομα και το οποίο κατά καιρούς παρουσιάζει μικρά διαμάντια, δουλειές υψηλού επιπέδου, σοβαρότατης έρευνας και τεράστιου χρόνου και κόπου.

Ζούμε καθημερινά την αγωνία της επιβίωσης, είτε έχει να κάνει με τα χρήματα είτε με τη δυνατότητα να είμαστε ο πραγματικός πλήρης εαυτός μας και είναι ένας βίαιος και αιματηρός πόλεμος αυτός, που μας τραυματίζει ακατάπαυστα είτε το συνειδητοποιούμε είτε όχι. Τίποτα στη συνθήκη της ζωής μας δεν ευνοεί μια δημιουργική και χαρούμενη συνύπαρξη, ενώ μόνο γι’ αυτή είμαστε προορισμένοι. Η καθημερινή μάχη για την αποτίναξη του φόβου, της προκατάληψης, της παραίτησης και την καλλιέργεια του ενθουσιασμού, της εξερεύνησης, της ανοιχτότητας, της σύνδεσης με τον άλλο, άλλοτε χάνεται και άλλοτε κερδίζεται και είναι η πιο κρίσιμη μάχη που έχει να δίνει κανείς σε όλη τη διάρκεια της ζωής του.

Ένας από τους ωραιότερους στίχους που γράφτηκαν ποτέ ανήκει στο «Wish you were here» των Pink Floyd και λέει «did you exchange a walk-on part in the war for a lead role in a cage? (μήπως αντάλλαξες ένα βουβό ρολάκι στον πόλεμο με έναν πρωταγωνιστικό ρόλο μέσα στο κλουβί;)». Κανένας ρόλος δεν μπορεί να πραγματωθεί ερήμην των άλλων και του συνόλου μιας δουλειάς, έτσι πάντοτε μέτρησαν για μένα περισσότερο η ποιότητα των συνεργατών, μια κάποια ψυχική συγγένεια σε σχέση με την αντίληψη των πραγμάτων και τις προθέσεις, καθώς και το πεδίο που πρόκειται κάθε φορά να ερευνηθεί, το τι υπάρχει για μένα να μάθω. Αυτά φυσικά, δεν επαληθεύονται πάντοτε, αλλά η αλήθεια είναι πως η γοητεία της δουλειάς μας βρίσκεται κυρίως στο πώς μια παράσταση θα αφηγηθεί κάθε φορά μια ιστορία και πώς όλοι οι διαφορετικοί παράγοντες θα εξυπηρετήσουν από κοινού αυτή την αφήγηση, παρά στους εκάστοτε ρόλους. Σε παραστάσεις πάντως που είχα τη χαρά να ερμηνεύσω «επώνυμους» ρόλους, συνήθως ήταν άλλοι οι ρόλοι με τους οποίους ένιωθα ότι συγγενεύω βαθύτερα – ο Τομ και όχι η Λώρα στο «Γυάλινο Κόσμο», ο Μεντβεντένκο και όχι η Νίνα ή η Αρκάντινα στο «Γλάρο»… Επίσης μεγάλη ευτυχία ήταν για μένα ο ρόλος του Φρύγα στον «Ορέστη».

Αν δεν ήμουν ηθοποιός θα ήμουν δικηγόρος με έφεση στο να εξιχνιάζω εγκλήματα, λόγω των σειρών που έβλεπα μικρή και μιας γοητείας που νόμιζα ότι μου ασκούσε η μελέτη χοντρών δερματόδετων βιβλίων, βιολόγος ή ανθρωπολόγος, λόγω των βιβλίων που διάβαζα μικρή και μου αποκάλυπταν κάτι για την κατανόηση του κόσμου, αρχαιολόγος ή μοντέζ γιατί αγαπώ πολύ την υπομονετική, επαναλαμβανόμενη, με εμμονή στη λεπτομέρεια δουλειά και βρίσκω σ’ αυτή μια ψυχική ανακούφιση. Για χρόνια το σχέδιο ήταν να γυρίζω τον κόσμο πουλώντας βραχιολάκια που είχα μάθει να φτιάχνω από κλωστές, λόγω ενός έμφυτου τυχοδιωκτισμού που δεν απαντήθηκε ακόμη. Τίποτε όμως δε με γοήτευσε ποτέ περισσότερο από την εικόνα της τραγουδίστριας σε πάλκο (καρέκλες στη σειρά και σταυροπόδι) ή της «συνοδού» πολυτελείας – περιείχαν μάλλον και τα δύο ένα ψήγμα θεατρικότητας, αλλά και μια αίσθηση στάτους που κατέχει τον έλεγχο…

Πριν χρόνια και διανύοντας μια δύσκολη εποχή, έτυχε να ακούσω στο ραδιόφωνο για κάποιον γλωσσολόγο που αποφάσισε να προσπαθήσει να φέρει ξανά στη ζωή τη γλώσσα των Αζτέκων, χρησιμοποιώντας τη στην καθημερινή ζωή. Με φαντάστηκα ηλικιωμένη να έχω ενθουσιαστεί με μια τέτοιου είδους ενασχόληση όπως το να μάθω να μιλάω τη γλώσσα των Αζτέκων και η θλίψη εξαφανίστηκε. Η συνειδητοποίηση πως τα πράγματα που μπορούμε να μάθουμε – τα βιβλία, οι ταινίες, η μουσική, οι άγνωστοι καινούριοι τόποι ακόμη κι αν βρίσκονται σε μισή ώρα απόσταση με τα πόδια, οι άνθρωποι που μπορούμε να γνωρίσουμε- δεν τελειώνουν ποτέ, μου δημιουργεί ένα τεράστιο αίσθημα ασφάλειας για τη ζωή. Και καταλαβαίνω ότι όσο πιο μακρινός ο τόπος, όσο πιο ασυνήθιστος ο άνθρωπος, τόσο πιο συγκινητικό είναι όταν αναγνωρίζεις σ’ αυτόν κάτι από το σπίτι σου, κάτι από τον εαυτό σου. Στον άγνωστό μας άνθρωπο καθρεφτιζόμαστε καμιά φορά πιο καθαρά από ό,τι στον οικείο μας, αν βρούμε το θάρρος να αφήσουμε στην άκρη τις έτοιμες ιδέες μας, που τις περισσότερες φορές δεν είναι καν δικές μας.

_{credit/Σταύρος Χαμπάκης}

Την πατρίδα του τη βρίσκει κανείς στους τόπους ή στους ανθρώπους εκείνους που του δονούν τη χορδή μιας περιοχής όπου νιώθει ασφαλής, ελεύθερος, και συνδεδεμένος με το όλο, άρα ευτυχής. Στην περιοχή αυτή δε χρειάζεται να συστηθεί ή να αποδείξει τίποτε, μπορεί απλά να είναι. Αυτή τη χορδή μπορεί να τη δονεί η γλώσσα, που είναι μια οντότητα ζωντανή που φέρει καταγεγραμμένο μέσα της ένα υλικό από το μακρινό παρελθόν μέχρι σήμερα το οποίο κι εμείς φέρουμε, μπορεί να τη δονεί το φως, ο ήχος, το άρωμα ενός τόπου στον οποίο διαμορφωθήκαμε ή στον οποίο νιώθουμε πως μπορούμε να υπάρξουμε σαν μικρά παιδιά, ή ένας άνθρωπος στην αγκαλιά του οποίου μπορούμε με ασφάλεια να χαλαρώσουμε από την περιφρούρηση των πολύτιμων ορίων του εαυτού μας. Όλοι έχουμε τέτοιες πατρίδες και τίποτε δεν υποχρεώνει να πληρούν γεωγραφικούς ή εξ αίματος όρους. Και κανείς δεν επιθυμεί να τις προδώσει, γιατί εκεί ανήκει. Και πιο τυχερός όποιος έχει την ανοιχτωσιά να διευρύνει τα όρια των πατρίδων του, να συνδέεται με τη φύση, τα ζωντανά πλάσματα, τους ανθρώπους, σε βάθος που να καλύπτει όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης. Και άδικο και άρρωστο πολύ για τον άνθρωπο να εξαναγκάζεται κάποτε να αποκηρύξει ή να συγκρουστεί με μια από τις πατρίδες του ή με αυτή τη μία, την κοινή, αυτή την περιοχή μέσα μας όπου όλοι είμαστε ίδιοι, την παιδική ψυχή μας, που ξέρει να αγαπά, να εμπιστεύεται, να απολαμβάνει κι η ατελείωτη περιέργεια την κρατά ακοίμητη.

Η επαφή μας με τους άλλους σήμερα ορίζεται τις περισσότερες φορές από την απουσία πραγματικής επαφής. Απελευθερωνόμαστε μέσω του αλκοόλ, ουσιών, του ίντερνετ ή του τηλεφώνου και αδυνατούμε απλώς να υπάρξουμε απέναντι ή πλάι στον άλλο. Έχουμε μάθει να χρησιμοποιούμε την εξαίσια φυσική επαφή του σεξ για να αποτρέπουμε και όχι για να βαθαίνουμε τη σύνδεση. Και όλο αυτό είναι μια φυσική απόρροια του γεγονότος πως κάτι έχει βραχυκυκλώσει μέσα σε μας τους ίδιους, έχουμε αποσυνδέσει τις πράξεις μας από τις σκέψεις μας, το σώμα μας από το συναίσθημά μας, τις περισσότερες φορές νομίζουμε ότι αισθανόμαστε όταν απλώς σκεφτόμαστε. Φοβόμαστε ότι κάτι φοβερό θα απωλέσουμε, ενώ στην πραγματικότητα όσο πιο ανοιχτά και ειλικρινά προσεγγίσουμε τον άλλο, τόσο διαπιστώνουμε ότι αυτά που νομίζαμε ότι θα μπορούσαν να μας πληγώσουν δεν έχουν καμιά ισχύ, γιατί εξαρχής δεν ήταν αυτά το θέμα. Όταν αυτό που διακυβεύεται είναι αληθινό και δεν εμπεριέχει κρυφά κίνητρα και στόχους, δεν ορίζεται από τον φόβο, δεν καθοδηγείται από σκέψεις που μας έχουν φορεθεί, τότε μόνο μπορεί να είναι βαθύ και διαρκές, όποια μορφή κι αν πάρει. Νομίζουμε ότι θα κατακτήσουμε την επαφή με τον εαυτό μας και τους άλλους σε πολλά χρόνια από τώρα, ακολουθώντας σύνθετες μεθόδους και τεχνικές, αντί να ησυχάσουμε για λίγες στιγμές, μόνοι ή με κάποιον. Ο καθένας μας θα διαρκέσει για ένα περιορισμένο χρονικό διάστημα και η γνώση αυτής της κοινής μοίρας αντί να μας απελευθερώνει και να μας ενώνει μας κάνει να ασχολούμαστε με βλακείες. Μας κατατρώνε λεπτομέρειες, φόβοι και ανόητες ιδέες, το τίποτα που έλεγε και ο Μπουκόφσκι.

_{credit/Σταύρος Χαμπάκης}

Η πιο αυτονόητη πράξη ανθρωπιάς είναι η αυτόματη αντίδραση συμπαράστασης με όποιον τρόπο, λεκτικό ή πρακτικό, απέναντι σε ένα πλάσμα που πάσχει. Η πιο παράξενη όμως πράξη αλληλεγγύης, είναι για μένα αυτό που ονομάζω «αλληλεγγύη του καπνιστή». Ποτέ δεν έχει καταγραφεί άρνηση προσφοράς ενός τσιγάρου, ακόμη κι αν αυτό ήταν το τελευταίο του κατόχου. Ποτέ δεν έχει σημειωθεί επίσης η παραμικρή δυσκολία ή ντροπή να το ζητήσει κάποιος. Και είναι κι αυτή άλλη μια δυστυχώς από τις λιγάκι μυθιστορηματικές γοητείες του τσιγάρου..