Σιωπή
Το έργο ζωής του Martin Scorsese (σχεδόν τρεις δεκαετίες το παλεύει) είναι βγαλμένο από ένα ιαπωνικό μυθιστόρημα του ’60 και «αναζητάει» την ύπαρξη του Θεού με τρόπο μεγαλοπρεπή αλλά όχι και απόλυτα πειστικό.
Ο Πορτογάλος ιησουίτης ιεραπόστολος Σεμπαστιάου Ροντρίγκες, φτάνει στην Ιαπωνία του 17ου αιώνα για να εμψυχώσει τους καταπιεζόμενους χριστιανούς Ιάπωνες, αλλά και να ανακαλύψει την αλήθεια που κρύβεται πίσω από την αποστασία του μέντορα και προκατόχου του, έμπειρου ιεραπόστολου Φερέιρα.
Θεοί και δαίμονες. Η επίγεια κόλαση και ο παράδεισος των ουρανών. Χριστός και Βούδας. Αμέτρητα τα σύμβολα του φιλμ και οι διπλές (διφορούμενες) αναγνώσεις τους σε ένα φιλμ καθηλωτικό και μεγαλόπνοο που επιβεβαιώνει τη σκηνοθετική μαεστρία του δημιουργού τόσων αριστουργημάτων («Ταξιτζής», «Οργισμένο είδωλο», «Hugo», «Καλά παιδιά» κ.α.) αλλά και την ιδεολογική αδυναμία του όταν πάει να αγγίξει το θέμα της θρησκευτικής του πίστης.
Ο Martin Scorsese κάποτε έκανε την… επανάσταση του (ναρκωτικά και αλκοόλ στα 70ς που κόντεψαν να τον σκοτώσουν, αμφισβήτηση του θεού στο «Τελευταίο Πειρασμό») απέναντι στην καθολική παιδεία του, όμως τώρα δείχνει να συμβιβάζεται με την θρησκευτική πίστη του και τη…σιωπή του Θεού. Στο φιλμ ο ήρωας του (όπως και ο ίδιος ο σκηνοθέτης στο σύνολο της διαδρομής του) βλέπει την πίστη του να κλονίζεται από τη φρίκη που αντικρίζει γύρω του.
Μια φρίκη που στο φιλμ έχει να κάνει με τα βασανιστήρια των φτωχών γιαπωνέζων χωρικών που έχουν ασπαστεί το χριστιανισμό από την τοπική εξουσία. Το σκηνικό είναι βουτηγμένο στη βία, τη λάσπη και το σκοτάδι (ένα θαυμάσιο πρώτο ημίωρο απεικονίζει την Ιαπωνία του 17ου αιώνα με αριστουργηματικές σκηνές απίστευτης δύναμης και ρεαλισμού) το οποίο θεωρείται κάπως σαν προαπαιτούμενο για να οδηγηθεί ο ήρωας πιο κοντά στο Θεό. Μια άβυσσος που πρέπει απαραίτητα να διασχίσει κανείς προκειμένου να φτάσει πιο κοντά στο δημιουργό του.
O Ροντρίγκες (υπερβολική η ερμηνεία του Andrew Garfield) θα βρεθεί μπροστά σε τρομερά ηθικά διλήμματα και δεν μπορεί να διανοηθεί πως είναι δυνατόν ο Θεός να σιωπά σε τόση ανθρώπινη δυστυχία και αδικία. Κάποια στιγμή η σιωπή του θεού θα δώσει λύσεις στο προσωπικό μαρτύριο του Ροντρίγκες (ένα τυπικά σκορσεζικός χαρακτήρας) και θα τον οδηγήσει στο ρόλο του Χριστού αλλά και του Ιούδα μαζί, σε μια παραβολή που εκτός του θρησκευτικού περιεχομένου της τονίζει και τις διαφορές (πολιτισμικές και φιλοσοφικές) Ανατολής –Δύσης σε πολλά επίπεδα. Ένα από αυτά αφορά και στην τέχνη του βασανιστηρίου που οι ανώτεροι διοικητές της ιαπωνικής εξουσίας, μεγαλουργούν με σατανικά ιδιοφυείς ιδέες και φαντασίας, προσφέροντας σκηνές ανθολογίας στο κομμάτι της κινηματογραφικής βίας.
Εδώ ο αφηγητής Scorsese δείχνει τη μεγάλη αξία και στόφα του. Βάζοντας όμως ιστορικές αποδείξεις και επιχειρηματολογία που δεν σηκώνει αντιρρήσεις στη θυματοποίηση των καλών χριστιανών από τους κακούς βουδιστές ιάπωνες, ξεχνάει να αναφερθεί σε αντίστοιχα παραδείγματα εισβολής της καθολικής εκκλησίας σε άλλες περιοχές του πλανήτη που είχαν ως συνέπεια ολόκληρες φυλές ή πληθυσμοί να αφανιστούν ή να αποκοπούν βίαια από τις ρίζες τους στο όνομα του «ενός και μόνου Θεού».
Κωνσταντίνος Καϊμάκης