Στην πρόβα: Η «Μύτη» στο θέατρο «Πόρτα» – Κάτω απ’ τη σκηνή, πάνω στις καρέκλες

Τους βρήκα, ένα απόγευμα, ξυπόλυτους· να γραπώνουν τις πλάτες των καθισμάτων με τα γυμνά πέλματα τους σαν πουλιά πάνω στα κλαδιά τους. Δεν πρόλαβα ν’ ακουμπήσω το σακάκι μου στο τελευταίο, στο πιο μοναχικό κάθισμα της πλατείας κι ένα χέρι αστραπιαία το άρπαξε γιατί «εδώ κινούνται οι ηθοποιοί». Τους παρατηρούσα για ώρα να τοποθετούν διαδοχικά, με ακροβατική χάρη, τις πατούσες τους πάνω στα διαχωριστικά, πλαστικά μπράτσα κι αυτή η ελάχιστη περιοχή να είναι, όλη κι όλη, η σκηνή τους.

Η ομάδα των Patari Project, μετά το ντεμπούτο τους στην «Οδύσσεια» (στο θέατρο Olvio) και το παραμυθιακό «Πιάνω παπούτσι πάνω στο πιάνο» (στο θέατρο Πόρτα) εξερευνούν ξανά τι σημαίνει να κάνεις θέατρο πάνω σε μια πλατφόρμα, χωρίς σκηνικά, χωρίς κοστούμια, με μοναδική περιουσία το σώμα και τη φωνή του ηθοποιού. Η αλήθεια είναι πως αυτή τη φορά το παρακάνουν. Καταργούν ακόμα και το ελάχιστο στοιχείο της εξέδρας και καταλαμβάνουν τις παρυφές της επικράτειας του θεατή: Την πλατεία του θεάτρου, του θεάτρου Πόρτα για την ακρίβεια.

_{Θεοδόσης Κώνστας, Εριφύλλη Στεφανίδου}

Αναγνωρίζουν πως και μόνο με την πρόταση τους κάτι κερδίζουν, έναντι του θεατρικού υπερπληθωρισμού, σε πρωτοτυπία. Το αστείο είναι πως αυτός δεν ήταν καν ο στόχος τους· απεναντίας. «Όταν ο Θωμάς Μοσχόπουλος μας πρότεινε να κάνουμε την τρίτη παραγωγή του Πόρτα για φέτος, αρχικά αρνήθηκα. Τρόμαξα στην ιδέα του πως θα γεμίσουμε ένα θέατρο 300 θέσεων σ’ ένα δύσκολο χειμώνα σαν κι αυτό. Τότε άρχισα να σκέφτομαι πως μπορούμε να κάνουμε τους θεατές να μας δουν αλλιώς. Κι έτσι προέκυψε η ιδέα της αντιστροφής των όρων: Να βάλουμε τον κόσμο πάνω στη σκηνή κι εμάς στη θέση τους» εξηγεί η Σοφία Πάσχου, σκηνοθέτις και ιθύνων νους των Patari Project.

_{Η σκηνοθέτις Σοφία Πάσχου}

Κάθομαι δίπλα της, οκλαδόν, στην άκρη της σκηνής με το βλέμμα στραμμένο στην ερυθρόδερμη πλατεία και τους έξι ηθοποιούς της – τους Θεοδόση Κώνστα, Θάνο Λέκκα, Ηλία Μουλά, Κίττυ Παϊταζόγλου, Εριφύλη Στεφανίδου, Αλέξανδρο Χρυσανθόπουλο – να την αλωνίζουν. Κάθομαι στη σκηνή και φαντάζει κάπως παράδοξο. Κι ήταν αυτή, η ίδια διαδρομή που η Σοφία Πάσχου διένυσε πρώτη για να συμπληρώσει το τοπίο παραδοξότητας που ξεκίνησε να φιλοτεχνεί με ένα έργο από την περιοχή του παραλόγου, τη «Μύτη» του Γκόγκολ. «Σε πρώτη φάση αναζητήσαμε ένα κείμενο που να ταιριάζει με το πνεύμα των δύο άλλων επιλογών του ρεπερτορίου, της “Δίκης” και του «Μαύρου χιονιού”. Στη συνέχεια αναζητήσαμε ένα γκροτέσκο, φευγάτο κείμενο. Για όλους αυτούς τους λόγους καταλήξαμε στη “Μύτη” μα τελικά ανακαλύψαμε περισσότερους» παρατηρεί η σκηνοθέτις της παράστασης.

Η «Μύτη» του Νικολάι Γκόγκολ είναι μια γκροτέσκα σπουδή για την απώλεια. Είναι η ιστορία του Ρώσου ασφαλιστή Κοβαλιώφ που αίφνης, μια ωραία πρωία, διαπιστώνει ότι έχει χάσει τη μύτη του! Και το αγωνιώδης κυνηγητό για να την βρει και να την βάλει στη θέση της, εξελίσσεται σε μια μάχη συνειδητοποίησης για όλα τα χαμένα που συνταράζουν την ασφάλεια μας – τόσο που μοιάζει να έχουμε χάσει τον εαυτό μας, παρά κάτι που μέχρι πριν από λίγο, νομίζαμε ότι μας ανήκει. «Θέλω να δηλώσω μια εξαφάνιση» λέει με τρεμάμενη φωνή ο Ηλίας Μουλάς, έχοντας περασμένη τη χούφτα του εκεί που παλιά βρισκόταν η μύτη του. Και δεν θ’ αργήσει να την ανακαλύψει καθώς σουλατσάρει «αυθύπαρκτη» και κραυγάζει επαναστατικά «viva la liberta!», γιορτάζοντας την απόδραση της.

_{Κίττυ Παϊταζόγλου, Ηλίας Μουλάς}

«Φαντάζομαι πόσοι καινούργιοι κόσμοι μπορούν ν’ ανοίξουν μπροστά μας όταν μας προκύψει μια απώλεια. Ποια είναι η θέση μας απέναντι στο άγνωστο και πόσο αυτή η νέα κατάσταση ταρακουνάει τις ισορροπίες μας. Και φυσικά, πως μετά από αυτή την ηθική και συναισθηματική πτώση επιστρέφεις στη ζωή σου, στην καθημερινότητα σου» παρατηρεί η Κίττυ Παϊταζόγλου, η μύτη της αυθυπαρξίας του Γκόγκολ, που στην παράσταση των Patari Project, έχει χέρια και πόδια για να τρέξει μακριά από τον ιδιοκτήτη της.

_{Κίττυ Παϊταζόγλου}

Οι ηθοποιοί των Patari Project διαπραγματεύτηκαν άπειρες φορές ως τώρα αυτή την αίσθηση της πτώσης. Την διαπραγματεύτηκαν κυριολεκτικά – πέφτοντας από τα καθίσματα της πλατείας, γεμίζοντας τα πόδια τους με αμυχές και μελανιές και σκαρφαλώνοντας ξανά μέχρι την επόμενη τούμπα – και μεταφορικά ως ηθοποιοί και γνήσιοι υπηρέτες της ανασφάλειας. «Για εμάς, όπως και για τον καθένα από εμάς, η μύτη είναι ένα σύμβολο, είναι η ψευδαίσθηση προς την ολοκλήρωση. Ο Κοβαλιόφ πιστεύει πως αν βρει τη μύτη του όλα θα πάνε καλά. Εγώ πιστεύω πως αν βρω – και κάνω αγώνα δρόμου γι’ αυτό – μια καλή δουλειά, θα είμαι ολόκληρος. Μετά συνειδητοποιώ πως για να αισθανθώ ολόκληρος μου πρέπει βρω μια κοπέλα να ερωτευτώ. Πάντα κάτι θα λείπει σ’ αυτή την αναζήτηση, που από την μια με θλίβει κι από την άλλη με κάνει να γελάω. Εξαρτάται ποια θα πείσουμε τον εαυτό μας πως είναι η λύση για να ισορροπήσουμε» σημειώνει ο Ηλίας Μουλάς.

_{Ηλίας Μουλάς}

Οι θεατές του θεάτρου Πόρτα θ’ ακολουθήσουν έναν άλλο δρόμο για να φτάσουν στην παράσταση της «Μύτης». Θα μπουν από την πίσω είσοδο του θεάτρου, θα διασχίσουν τα καμαρίνια και τους χώρους φύλαξης για να σκαρφαλώσουν (με τη σειρά τους) σε μια ειδικά διαμορφωμένη εξέδρα πάνω στη σκηνή. Οι θεατές που είναι κι αυτοί φορείς της ίδιας ανισορροπίας, της ίδιας ανασφάλειας κι ο καθένας τους κρύβει μια χαμένη μύτη στη χούφτα του, ζώντας σ’ αυτόν τον, κατά κοινή ομολογία, παράλογο κόσμο. «Διάβαζα κάποια κείμενα σχετικά με το γιατί ο Γκόγκολ επέλεξε να είναι η μύτη που λείπει από τον ήρωα του. Κάποιοι είπαν πως η μύτη είναι η περηφάνια του ανθρώπου που στη Ρωσία του Γκόγκολ έχει χαθεί αφού οι πολίτες ζουν στην απόλυτη φτώχεια και εξαθλίωση. Άλλοι είπαν πως το έργο αυτό είναι ένας εφιάλτης και πως στα όνειρα η μόνη αίσθηση που δεν έχουμε είναι αυτή της όσφρησης. Η δική μου θεωρία», λέει ο Θάνος Λέκκας, «είναι πως όλοι ζούμε μια σειρά από παράλογα πράγματα που τα ονομάζουμε ζωή. Αν βγάλουμε από την καθημερινότητα μας βασικές λειτουργίες, όπως το ότι τρώμε ή κοιμόμαστε, οι υπόλοιπες δραστηριότητες μας είναι παράλογες τις οποίες απλώς έχουμε αποδεχθεί ως φυσιολογικές. Μοιάζει με τη δική μας πρόβα που το μόνο που έχεις να κάνεις είναι ν’ ανέβεις πάνω στις καρέκλες και να παίξεις».

_{Θάνος Λέκκας}

Για την ιστορία, πριν μερικές εβδομάδες, πριν η εξαμελής ομάδα των ηθοποιών και η Σοφία Πάσχου μπουν στο «Πόρτα» για την διαδικασία της πρόβας, τίποτε απ’ όλα αυτά δεν έβγαζε νόημα. Έπρεπε να βρουν το βηματισμό τους πάνω στα πορφυρά καθίσματα ώστε να καταλάβουν πως είτε μέσα στο θέατρο είτε έξω, η ακροβασία είναι η ίδια.

_{Αλέξανδρος Χρυσανθόπουλος}